Lögrétta - 30.10.1929, Qupperneq 3

4
LÖGRJETTA
Tveir í hðggi.
Snemma á þessu ári tók Skúli
á Ljótunnarstöðum sjer fyrir
hendur það mikla nauðsynjaverk,
að atyrða mig fyrir fylgi mitt
við hin fornu litklæði, sem þjóð-
búning íslenskra karla. Og þeg-
ar jeg svo svaraði fyrir mig,
hrærðist einhver Þorgeir frá
Efstabæ til meðaumkunar með
Skúla, og hljóp undir bagga með
honum. Prýddu ritsmíðar þeirra
dálka „Lögrjettu“ öðru hvoru í
fjóra mánuði.
Sjálfsagt væri rjettast, blaðs-
ins vegna, að svara engu, enda
geri jeg það eingöngu Skúla til
geðs, ef honum mætti enn einu
sinni veitast tækifæri til að sjá
snild sína og nafn sitt á prenti.
Jeg ætla þó fyrst að ljúka
mjer af við manninn frá Efsta-
bæ. Hans pistill nefnist „Á leið
til Þingvalla í litklæðum“, og er
að finna í 18. tbl. „Lögrjettu“
þ. á. Byrjar hann á því að biðja
mjög hógværlega um upplýsing-
ar í málinu, með því að það sje
ennþá ekki „nægilega útskýrt“.
— Jeg býst nú, satt að segja,
við, að það verði nokkuð seint
„nægilega útskýrt“ fyrir þeim,
sem eru því andvígir og vilja
þessvegna ekki skilja hinn ofur
augljósa tilgang þessarar þjóð-
búningshreyfingar. Jeg skal
samt endurtaka nokkrar hinar
ytri staðreyndir, ef ske kynni að
það yrði Þorgeiri til sáluhjálpar.
Fyrst er þá það, að víst eru
litklæði jakkafötum betur fallin
til að nota í þau íslenska dúka,
þegar um viðhafnarbúning er að
ræða. íslenskt efni mun seint
verða notað í „kjól“-fatnað, en
í þjóðbúninga getur það ætíð
sómt sjer, um hversu mikil
skartklæði sem er að ræða.
Annað er það, að víst er
vandaminna að sauma litklæði en
jakkaföt, enda játar Þorgeir það
um kyrtil og skikkju. En þá er
líka alt fengið, því buxur hafa
„laghentu stúlkumar í sveitinni“
ætíð getað saumað, á borð við
venjulega klæðskera. Og hvers
vegna skyldu klæðskerarnir, sem
Skúli er einhversstaðar að ógna
mjer með, hafa snúist öndverðir
gegn þjóðbúningshreyfingunni?
Þriðja er það, að víst eru lit-
klæði ljettari, þægilegri og hlým
en jakkaföt. Ljettari eru þau, af
því að þau eru vestislaus og
hvorki „vöttuð“ nje millifóðruð.
Þægilegri, af því'að þau eru ein-
faldari að gerð og þrengja
hvergi að likamanum. Hlýrri, af
því að þau eru samfeldari og
ekki eins aðskorin.
Fjórða er það, að víst er auð-
veldara að klæðast innan litklæð-
anna, án þess á því beri, enda
sannar Þorgeir það sjálfur, með
því að játa, að við jakkaföt sje
peysu ætlað rúm utan yfir vest-
inu.
Fimta er það, að víst er hægt
að nota litklæði betur út en
jakkaföt, a. m. k. í sumum til-
fellum. Jeg er t. d. viss um, að
vestið hans Þorgeirs er alveg
strá-heilt, þegar gat er komið á
jakkann hans og buxumar. Og
þó að erfiðismenn í sveit slíti

alveg út öilum fötum sínum,
hversu ósamstæð sem þau eru,
þá gera ýmsir aðrir, eins og t.
d. skrifstofumenn í kaupstöðum,
það ekki.
iSjötta er það, að víst eru lit-
klæði ódýrari en jakkaföt — og
það miklum mun ódýrari. Sje
um viðhafnarlausan búning að
ræða, kosta klæðskerasaumuð
jakkaföt 150—170 kr. Sambæri-
legur þjóðbúningur, óskreyttur,
kostar 65—80 kr. Svipuðu máli
gegnir um viðhafnarbúning.
Skreytt, silfurbúin litklæði má
fá fyrir ca. 300 kr., og myndu
aldrei fara fram úr 500 kr.
hversu mjög sem til þeirra væri
vandað. En „kjól“-fatnaður,
ásamt viðeigandi yfirhöfn og
öðru tilheyrandi mun kosta alt
að 600—800 kr.
Það mun sönnu næst, að
hversu vandlega ^em saman
væru bomir hinir hagrænu kost-
ir litklæða og jakkafata, myndu
litklæðin jafnan bera þar sigur
úr býtum.
Þorgeir virðist ekki skilja, að
skikkjan er yfirhöfn, sem ekki
þarf að nota nema þegar hent-
ugt þykir, og einna sambærileg-
ust við möttlana og „slegnu
sjölin“, sem konur nota við sína
þjóðbúninga.. En jeg geri ráð
fyrir að heimasæturnar frá
Efstabæ skarti ekki í þesskonar
flíkum, þegar þær ferðast yfir
Uxahryggi á hestbaki. Eða notar
Þorgeir sjálfur sama frakkann
við slátt, í mógröfum og við
skepnuhirðingu, eins og þegar
hann gengur um götumar í
Reykj avík ?
Það er ekki til neins fyrir and-
mælendur litklæðanna, að vera
sífelt að tönnlast á því, að „þaö
haldi velli, sem hæfast er“, og að
það lifi — þrátt. fyrir „ís
og hungur, eld og kulda“, sem
hefur lífsgildið í sjer fólgið“.
Það er hægt að sanna það með
þúsundum dæma, að þetta „hæf-
asta“ sem verið er að tala um,
er ekki altaf það besta. Og það
er hægt að sanna með jafnmörg-
um dæmum, að það, sem best er
talið, getur dáið þrátt fyrir alt
sitt „lífsgildi“. — Álíka mikill
misskilningur er líka hitt, að
þjóðbúningshreyfingin sje „aft-
urhvarf til fornrar þjóðmenning-
ar“. Það er einmitt ný, skapandi
þjóðmenning, að vísu með ræt-
umar fastar í fornum jarðvegi,
sem óskað er eftir. 1 þá átt mun
stefna „vakningin" sem jeg von-
ast eftir í sambandi við Al-
þingishátíðina, og sem veldur
Þorgeiri þessum þvílíks ótta, að
hann fer að vitna í vísu um sjálf-
an skrattann. Er leitt til þegs að
vita, ef hinum viðsjála „skapara“
hefur tekist betur að koma anda
sínum í Þorgeir en Þórarinn.
Kveð jeg svo rithöfundinn frá
Efstabæ, með þeim heilræðum
að kasta sem fyrst klæðum sín-
um, því hálfu verri þorparar
hafa gengið í jakkafötum um
þessa vondu veröld en þeir Hrapp-
ur á Grjótá og Mörður Valgarðs-
son.
Jóhannes úr Kötlum.
-----o----
1930. Um 20 þúsundir manna
hafa nú pantað tjöld á Þingvöll-
um. Reykvíkingar eru flestir,
hafa pantað 1600 tjöld fyrir um
11 þúsundir manna. Úr Gull-
bringu og Kjósarsýslu og Hafnar-
firði hafa verið pöntuð tjöld fyr-
ir um 2000 manna, úr Ámessýslu
fyrir um 1300 manns, úr Mýra-
og Borgarfjarðarsýslu fyrir um
1100 manns, úr Vestmannaeyjum
fyrir um 550 manns og úr Rang-
árvallasýslu fyrir um 400 manns.
Mest er pantað af 5 manna tjöld-
um, en minst af þeim stærstu
fyrir 15 menn. Flestar sýslur
hafa einnig pantað stór almenn-
ingstjöld fyrir 200—300 sæti
hvert.
Bátur ferst með 11 mönnum.
Vjelbátinn Gissur hvíta hefur
vantað nú lengi og ekkert til
hans spurst. Er talið víst, að
hann hafi farist- Á bátnum, sem
gerður var út frá ísafirði, voru
11 dugnaðarmenn og skipstjórinn
var Jóhannes Hjaltason en stýri-
maður Baldvin Sigurðsson.
Glímumennirnir, sem til Þýsku-
lands fóru undir stjóm Jóns Þor-
steinssonar, eru nú komnir heim.
Um háttatal Snorra Sturluson-
ar hefur dr. Finnur Jónsson ný-
lega skrifað í Arkiv för nordisk
Filologi.
Þórður Sveinsson prófessor hef-
ur haldið hjer fyrirlestur um
miðilstilraunir um samband við
próf. Har. Níelsson hjá 7 miðl-
um í Englandi og Danmörku og
taldi öruggar sannanir fengnar
fyrir því, að próf. H. N. hefði
gert þar vart við sig.
Frk. Júlíana Sveinsdóttir hefur
nú opna málverkasýningu.
Sauðnautin. 5 af 7 kálfum, sem
hingað voru fluttir frá Grænlandi
eru nú dauðir, eftir lifa tvær
kvígur. Níels Dungal hefur fund-
ið í innyflunum bráðapestargerla,
en dýralæknir segir, að pestin j
hafi komið alt öðru vísi fram í í
sauðnautunum en í sauðkindum. j
Leikf jelag stúdenta ætlar nú að
fara að leika heimskunnan gam-
anleik eftir Moliere og síðan ný-
j tísku þýskan leik, sem mikla at-
hygli og umtal hefur vakið er-
lendis. Fjelagið er í uppgangi og
vinsælt, en góðir leikir eru vel
þegnir hjer af mörgum.
Morgunn lífsins (Livets mor-
gen) heitir ný skáldsaga eftir
Kristmann Guðmundsson, sem
komin er út hjá Aschehoug í
Osló.
Börn detta í Tjörnina hjer í
bænum oft um þessar mundir,
en hana lagði í fróstunum um
daginn. Þau gera sjer leik að því
að hlaupa á ísnum mörg saman
og brotnar hann oft undir þeim. j
Nýlega duttu tveir drengir þann- ;
ig í Tjömina, 5 og 6 ára, og voru j
svo hætt staddir, að engu mátti ;
muna, einkum um annan þeirra, j
að þeir druknuðu. En þá gat
Egill Vilhjálmsson framkvæmdar- |
stjóri B. S. R. bjargað þeim með
snarræði sínu og aðstoð manna
úr brunastöðinni.
Maður druknar. 25. þ. m. fjell
maður útbyrðis af vjelbátnum
Harpan og druknaði. Báturinn
var á leið til Vestmannaeyja und-
an Eyjafjöllum. Maðurinn hjet
Guðjón ólafsson.
Guðmundur Friðjónsson:
Kvæði.
Þessi bók Guðmundar á Sandi,
sem er stærsta kvæðasafn hans
(1925), fæst nú, eins og margar
fleiri ágætisbækur merkishöf-
unda, fyrir helming hins venju-
lega bókhlöðuverðs (sem var 10
kr.), eða fyrir aðeins 5 kr. —
Þetta er stór bók, 240 bls. og í
henni nokkuð á annað hundrað
kvæði, þ. á. m. mörg snjöllustu
kvæði G. F. og hefur hún hlot-
ið einróma lof ritdómara. Bókin
fæst einnig mjög ódýr í bandi,
kr. 6.75 í alshirtingi og kr. 8 í
skinnbandi. Sendið pantanir í
Bókaverslun Þorst. Gíslasonar,
Lækjargötu 2. — Reykjavík.
Dáin er nýlega af heilablóð-
falli frú Andrea Elísabet Kon-
ráðsdóttir, kona sr. Þorvarðs í
Vík í Mýrdal.
Hudsonflóaleiðin. í september-
j byrjun var fyrsti hveitifarmur-
; inn frá Vestur-Kanada sendur
frá Hudsonflóa til Evrópu.
Þingvallatjöld. Að lokinni há-
tíðinni að sumri geta menn feng-
ið keypt tjöld, sem þar verða
notuð, 5 manna tjöld fvrir 90
kr„ 10 manna fyrir 105 kr., 15
manna 115 kr. og tjaldbotnar
j fást einnig fyrir 12.50 kr. til
22 kr.
Rit eftir Jónas Hallgrímsson
eru farin að koma út. I fyrsta
heftinu eru kvæði, smásögur og
ritlingar, ýmislegt óprentað áður.
Sigurður Skagfield söng í Nýja
Bíó 29. þ. m. og voru á söng-
skránni eingöngu íslensk lög
eftir ýms tónskáld: Sveinbjöm
Sveinbjömsson (t. d. Sprettur,
kvæði H. Hafstein), Áma Thor-
steinsson (Friðarins guð, kvæði
G. Guðmundssonar), Sigfús Ein-
arsson (Vorhiminn eftir Þorst.
Gíslason), Pál ísólfsson, Björg-
vin Guðmundsson, Sig. Þórðar-
son og aðra, sem lítið eða ekk-
ert hefur heyrst eftir áður, t.
d. Þorkel Þorláksson. Aukalega
söng hann þrjú erlend lög. Hús-
fyllir var og söngnum mjög vel
tekið af áheyrendum. Emil Thor-
oddsen var við hljóðfærið og
ljek prýðilega.
Jón Þorleifsson frá Hólurn hef-
ur opnað hjer málverkasýningu.
Silfurbrúðkaup áttu nýlega
Dagur Brynjólfsson hreppstjóri
og frú Þórlaug Bjamadóttir.
Hjeldu sveitungar þeirra þeim
samsæti á fyrsta vetrardag og
færðu þeim heiðursgjafir.
Vilbj. Finsen ritstjóri er nú
staddur hier.
Tveir heimar heitir leikrit eftir
Jón Bjömsson, sem nú á að fara
að leika á Akureyri.
Jón Leifs segir, út af blaðaum-
mælum um sönglagakepnina
1930, að hann taki ekki þátt í
þeirri kepni, en sje hinsvegar að
semja lög við íhátíðakvæði Da-
víðs frá Fagraskógi og hafi
boðið hátíðanefndinni þau til
flutnings.
Prentsm. Acta.