Lögrétta - 29.07.1931, Síða 1

XXVI. ár.
Réykjavík, miðvikudagiim 29. júlí 1931.
28. tbl.
Um víða verö'd
Giovanni Papini
um helga menn og listamenn.
Giovanni Papini er einn af
helstu og frægustu núlifandi rit-
höfundum meðal rómanskra
þjóða. Hann varð heimsfrægur
fyrir Æfisögu Krists, sem einnig
er vel kunn hjer á landi síðan
hún kom út í Lögrjettu og svo í
bókarformi. Papini hefur skrifað
margt annað, m. a. æíisögu sína
eða játningar, mjög einkennilega
bók, einnig stórt rit um Ágústín-
us kirkjuföður og ýms skáldrit.
Einnig eru til eftir hann í bókar-
formi fjögur eða fleiri ritgerða-
söfn. Eitt þeirra heitir verka-
menn í víngarðinum og er safn
af greinum um ýmsa merka
menn, Petrarcha, Michelangelo,
Loiola, Franz frá Assici, Man-
zoni, guðspjallamennina o. fl.
Papini segist sem sje vera kom-
inn að þeirri niðurstöðu, að eina
fólkið, sem hann geti þolað og
virt í veröldinni sjeu helgir menn
og listamenn, þeir, sem líkja eft-
ir guði og þeir, sem líkja eftir
verkum guðs. Þeir einir, segir
hann, hafa eitthvað saman við
hinn eilífa að sælda, og þess
vegna eru þeir hafnir yfir
hjörð þeirra, sem vinna til
þess að leita launa eða kaups og
þeirra, sem leita nautna. Helgir
menn reyna að geta sjer til um
það hvernig- sje sál hins eilífa, til
þess að geta líkst honum, en
listamenn reýna að líkja eftir
búningi hans, þeirri mynd, sem
hann tekur á sig. Helgir menn
eru rjett bomir synir guðs og við
erum allir synir hans, þótt ein-
ungis fáir minnist sonarskyldu
sinnar og listamaðurinn er frændi
guðs eins og Dante komst svo
heppilega að orði og er þess-
vegna í nánu sambandi við guð,
þótt fjarlægara sje en samband
heilags manns við hann.
Þannig lýsir nú Papini í for-
mála ritgerðasafnsins, sem að of-
an er nefnt, afstöðu helgra
manna og' listamanna og því,
hversvegna hann skrifar ein-
göngu um slíka menn. Ritgerðir
hans um þá eru nokkuð mis-
ja^iar, en ýmsar góðar og vel
skrifaðár. Meðal þeirra er ein
um páfann, sem nú er Pius XI.
og af því að mikið er nú um hann
rætt, vegna deilanna við ítölsku
stjórnina ekki síst, verður sagt
dálítið frá þessari ritgerð, þar
sem hún sýnir einnig afstöðu rit-
höfundar eins og Papini gagn-
vart páfavaldinu og gefur nokk-
urt sýnishorn af þessu nýjasta
ritgerðasafni hans.
Píus XI.
Páfaveldið og skoðanirnar á því.
Áður fyr, þegar tímarnir voru
minna upplýstir en nú, af villu
kæruleysisins, segir Papini, voru
hver einustu ummæli páfans út-
skýrð orði til orðs eins og rit
Platós eða Shakespeares eru nú
skýrð við háskóla. Þegar páfinn
talaði, hlustuðu börn hans, til
þess að skilja og skildu til þess
að hlýða. En nú á dögum getur
allur þorri jafnvel þeirra manna,
sem hæla sjer af því, að vera
sannir kaþólskir trúmenn, ekki
sjeð af meiri tíma til þess að
athuga páfabrjef, en rjett svo
að þeir renni augunum yfir út-
drætti blaðanna úr þeim, því að
þeir þurfa að lesa greinamar um
íþróttakappleiki, fundi og skemtr
anir. Páfinn talar á latínu, dauðu
máli. Hann talar til trúaðra
manna, sem er hálfdauður mann-
flokkur ...
Páfinn er einstök persóna í öll-
um heiminum. Sagnfræðingum
er hann einstakt vitni um liðna
fornöld, erfingi Mósesar, lög-
gjafans, eftirkomandi Cæsar-
anna, sá eini, sem eftir lifir af
samtímamönnum Tiberiusar. I
augum heimspekinganna varð-
veitir páfinn einn lifandi erfi-
kenningu platonisma Jóhannesar
og aristotelisma Tómasar og
notar þá til þess að dæma stað-
reyndir alheimsins. Sú gríska
speki, sem er einskær lærdómur
hjá háskólakennurum og liðin
saga, er ennþá lifandi hugsun hjá
páfanum, að svo miklu leyti sem
kristindómurinn hefur tileinkað
sjer merg hennar fyrir milli-
göngu helgra manna. í augum
listamannanna er páfinn eini
þjóðhöfðinginn, sem eftir er í
fornum, göfugum stíl, sá eini
sem í sannleilm ræður yfir mönn-
um, þjóðhöfðingi, sem birtist
fólki sínu í auðlegð Assyriu, í
tign Salomons, í veldi Pjeturs
postula og talar tungu Vergils
undir hvelfingum Michelangelos
við hljóðfæraslátt Palestrina. í
augum stjórnmálamanna er páf-
inn andlegur höfðingi yfir næi'ri
þrjú hundruð milljónum manna
og hefur trúboða, fulltrúa og um-
boðsmenn í öllum löndum allra
heimsálfa, svo að frá mannlegu
sjónarmiði einu er Vaticanið ein-
hver mesta miðstöð alþjóðlegs lífs.
Loks er páfinn í augum kaþólskra
manna eftirmaður Pjeturs post-
ula og heldur áfram starfi Krists
með óskeikulli aðstoð heilags
anda. Páfinn er maður eins og
við allir hinir en talar samt í
nafni guðdómsins, hann er jarð-
neskur, en talar samt um himna-
ríki, meðan hann er á lífi er hann
í sífeldu sambandi við framliðna,
hann er nýtísku maður en þó
mjög forn, hann er ítali en á-
varpar allar þjóðir, hann er synd-
ari, en getur þó máð burt hverja
synd.
Hjá þeim 259 páfum, sem ríkt
: hafa fram á þennan dag, hafa
komið fram allar tegundir
manna, páfar, sem voru einsetu-
menn, páfar, sem vörðu borgir
og sömdu frið, hermenskupáfar á
hestbaki, hsthneigðir páfar, sem
studdu andlegt líf, páfar sem
hjeldu fast á rjettvísinni, páfar
sem ljómuðu af mildi. Sumir voru
fyrst og fremst löggjafar, aðrir
■reistu hallir og kirkjur. Meðal
þeirra eru sjötíu og fimm helgir
menn og fleiri en einn óverðugur.
En allir unnu þeir með mismun-
i andi krafti og heill að hinni ein-
j stæðu byggingu hinnar almennu
j postullegu kirkju.
Maðurinn, sem nú er páfi, er
fæddur Langbarði, en er nú borg-
ari allra bæja veraldarinnar.
Hann hjet Achille Ratti, en sagan
mun þekkja hann undir nafninu
Pius XI. Næst á eftir guði og
foreldrum sínum elskar hann
j tvent mest: fjöllin, sem hefjast
j upp í heiðan heimininn og fomar
I bækur, sem opinbera leyndar-
dóma liðinna tíma. En nú eyðir
■ hann dögum sínum í botni dals-
ins og helgar sjálfan sig því
! starfi að skapa mönnum betri
j framtíð.
Þannig lýsir Papini páfanum
i og páfavaldinu, sem nú er svo
j mikið rætt og barist um, ekki
j síst á Spáni og í Italíu.
Bannið í Bandaríkjunum.
i Sífelt er mikið deilt um bannið
j í Bandaríkjunum og sagði Lög-
, rjetta ekki alls fyrir löngu frá á-
liti nefndar þeirrar, sem forset-
inn skipaði til þess að athuga
málið. Það er nokkumveginn
sammála álit manna, að bannið
hafi að mörgu leyti mistekist,
smyglun sje mikil og heima-
! bruggun og mikið drukkið og því
vilja nú margir afnema bannið.
En aðrir halda að þrátt fyrir alt
geri það eitthvert gagn og vilja
að minsta kosti ekki sleppa því
j undir eins.
Luis Bacardi, sem er romm-
bruggari á Kúba og nákunnugur
þessum málum í Bandaríkjunum
hefur nýlega sagt, að hann búist
: við því, að bannlögin haldist í
; Bandaríkjunum, jafnvel þótt þau
j sjeu mjög óvinsæl, því það sje
eitt af eihkennum Ameríkumanna,
, að þeir sjeu svo fastheldnir eða
j þverlyndir, að vilja ekki
baki við því sem þeir hafi einu
j sinni tekið í sig, jafnvel þó þeir
: sjeu ekki ánægðir með það. Þess-
vegna segir hann að margir
greiði atkvæði með bannlögum
sem vel sjái galla þeirra og sjeu
í raun og veru á móti þeim.
Bacardi segist (í Boston Travel-
er) sjálfur framleiða ca. 25 þús-
und galon af rommi á dag og
mundi það margfaldast ef hætt
yrði við bannið í Bandaríkjunum,
en það sje ólíklegt.
Alþjóða búnaðarbanki.
f sambandi við Þjóðabandalag-
ið hefur nýlega verið stofnaður
alþjóða búnaðarbanki, eða láns-
fjelag fyrir landbúnaðinn. Lög-
rjetta hefur áður sagt frá undir-
búningi þessa máls og á fundi í
Geneve í maí síðastliðnum var
gengið frá samningunum um
stofnun lánsfjelagsins, en þang-
að til í september næstkom-
andi liggur samningurinn frammi
til undirskriftar fyrir þjóðir þær,
sem taka vilja þátt í þessum
lánafjelagsskap.
Tilgangur fjelagsins er sá að
ljetta fjárhagsbyrðar þær, sem
þyngja búnaðarframleiðslu ýmsra
landa, að minka framleiðslukostn-
aðinn og að auka kaupgetu
bænda. Til tryggingar fyrir
skuldbindingum lánafjelagsins er
varasjóður að upphæð 25 miljón-
ir svissneskra franka og er vara-
sjóður þessi myndaður af tillög-
um ríkja þeirra, sem í fjelags-
skapnum eru, en tillaginu er jafn-
að niður eftir sömu reglum og í
Þjóðabandalaginu. Minsta þjóðar-
tillag eru 125 þúsund frankar, en
hámarkstillag er 3 miljónir. Þessi
lönd hafa þegar gengið í fjelags-
skapinn: Belgía, Bretland, Bulg-
aría, Estland, Frakkland, Grikk-
land, ítalía, Lettland, Luxemburg,
Pólland, Portugal, Rumenia, Sviss
og T j ekkoslóvakia. Lögheimili
fjelagsins er í Geneve.
Starfsemi fjelagsins er þannig
háttað, að það lánar fje til deilda
d einstökum löndum, til langs eða
stutts tíma, en þessar fjelags-
deildir lána fjeð síðan aftur út
hver í sínu landi til ýmislegra
búnaðai'framkvæmda. Fjelagið
gefur einnig út og selur skulda-
brjef. Þau mega nema alt að tí-
faldri upphæð hlutafjárins og
varasjóðsins, en hlutafjeð er nú
; 50 miljónir franka og má auka
| það upp í alt að 250 miljónum
| franka.
ísland er ekki í þessum fje-
lagsskap og hefur, að því er
kunnugt er, ekki verið athugað
hvort því gæti orðið nokkur hag-
ur að því að komast í samband
við hann.
Hinn frægi vísindamaður Sir
| Arthur Keith, sem oft hefur áð-
ur verið sagt frá í Lögrjettu,
flutti nýlega erindi þar sem hann
mintist m. a. á styrjaldir frá
sjónaiTniði vísindanna. Hann
sagði að draumurinn um styrj-
aldalausan heim mundi aldrei
Sir Arthur Keith
snúa j segir að styrjöldum linni aldrei.