Norðri - 14.04.1908, Blaðsíða 2

58
NORÐRI.
NR. 15
NORÐRI
Gefinn út af hlutafélagi.
Ritstjóri: Jón Stefánsson.
Skrifstofa Hafnarstrœti 3.
Prentsmiðja B. Jónssonar.
lega, en þurfa nú við brottför G. H.
að hækka daggjaldið, og borga í ofaná-
lag stóra skuld, sem hvortveggja var óum-
flýjanlegt, eftir því sem í pottinn var búið.
En svo vil eg láta uppi álit mitt um
orsakir til þess að spítalinn er svona
illa staddur, og fjárhagur hans svo bág-
borinn.
Fyrsta orsökin mun vera sú að spítal-
inn mun hafa verið mjög illa bygður,
Og hef eg það eftir héraðslækni og fleiri
merkum mönnum.
Til sönnunar því má geta þess, að
það hefirþurft að kosta töluverðu fétil
endurbóta spítalanum, stundum árlega.
og nú eru sjúkrastofurnar svo kaldar og
mikill súgur í þeim að ráðið er að gera
við þær, Svo sjúklingunum verði lífvænt
í þeim. Pað mun margan hafa furðað
á þessu, því menn munu hafa treyst svo
byggingarfræði G. H., eftir því sem hann
hafði rætt og ritað um það mál, að
líkindi væru til að spítali sá, sem hann
hafði umsjón með að byggja yrði bæði
traUst og varanleg stofnun, sem ekki
þyrfti endurbóta við árlega. En á þessu
hafa orðið mistök, hver svo sem orsök-
in er.
Það sést á reikningum spítalans, að
hann hefir staðið sig fjárhagslega bezt
fyrstu árin, en fjárhagurinn farið svo
hnignandi ár frá ári. Til þess er sú
orsök, að meðan spítalinn var nýr hefir
tninna verið upp á hann kostað. Svo
fékk hann, árið 1902, 1200 kr. úr land-
sjóði, sem spítalanefndin hefir getað var-
ið á einhvern gagnlegan hátt. A með-
an tröllatrúin var sem mest á G. H.
sem skurðlækni, voru tekjur af spítalan-
um miklar. Árið 1903 voru tekjurnar
6230 kr. en aftur voru þær 1905 komn-
ar niður í 3800 kr. Pað var því ekki
nema eðlilegt, þó illa gengi að halda
fjárhagnum í jafnvægi,því ekkert sjáanlegt
var reynt til að auka tekjurnar, þrátt
fyrir það þótt útgjöldin færu vaxandi, en
tekjurnar minkandi.
Pað er eftirtektarvert að um 1906 fer
fjárhagur spítalans fyrir alvöru að fara
versnandi, og á þeim tíma fara starfs-
kraftar G. H. að dreifast. Þá fer hann
fyrir alvöru að vasast í kosningum og
pólitík, og tröllatrúin mun hjá ýmsum
hafa um þær mundir þverrað og menn
farið að sjá að G.H.helgaði eigi læknis-
fræðinni alt sill starf, heldur hafði fleiri
járnin í eldinum, sér og öðrum til skaða.
Pað tjón, sem hlotist getur af slíku,
ekki einasta fyrir alt landið, heldur fyr-
ir stofnanir og einstaklinga, það getur
orðið óútreiknanlegt.
Eg álít rétt að geta þessa, því það
er sannfæring mín, að ef G. H. hefði
helgað spítalanum og læknisfræðinni ó-
skifta krafta sína, þá væri spítalinn
betur staddur nú efnalega og G.
H. í meira áliti hér alment í Eyjafirði.
Petta þori eg að segja óhikað, án
þess að óttast »rottunag« G. H. eða
»rógburð« «NorðurIands.«
Svo hefi eg í fám orðum skýrt fjár-
hag spíítalans, og bent á orsakirþær, er
helztar eru því valdandi að svona er
komið. Ef spítalanum á að vera fjár-
hagslega borgið í framtíðinni, þá verð-
ur sýslan að leggja fram til styrktar hon-
um 250 kr. árlega og daggjald sjúkl-
inga, er var hækkað upp um 15 aura
á dag, að standa í stað.
Að öðrum kosti er ekki annað sjá-
anlegt, en að vér verðum að framselja
spítalann kaþólskum, er munu verafús-
ir á að taka hann að sér.
Hér er um tvo vegi að velja fyrir fá-
tæka alþýðu.
E. T.
Heilsuhælið.
Áheit, dánargjafir, minning-
arsjóðir o. fl.
Heilsuhælið hefir auðgast af gjöfum
víðsvegar að og það hefir orðið fyrir
allmörgum áheitum, en það á líka
að bæta sárasta heilsubrestinn, það á
að veita hjálp við þeim sjúkdómi, sem
er lang-tíðasta dauðamein æskulýðsins,
það á að verja dauðanum vorgróða þjóð-
arinnar, og það á aldrei að gera sér
mannamun; ef 2 d.repa að dyrum og
beiðast gistingar, annar fjáður en félaus
hinn, þá sæmir ekki annað en bjóða þá
báða jafn velkomna, taka við gjaldi fyr-
ir greiðann af þeim, er goldið geta, en
hýsa hina ókeypis, sem félausii eru.
Ýmsir munu geta greitt fulla meðgjöf,
aðrir nokkra meðgjöf; en margur mun
koma að Vífilsstöðum með veikt brjóst-
ið og tómar heridurnar, og hver vill þá
standa í dyrum og segja við komu-
manninn: «Hér er autt rúm, en þig hýs-
um við ekki, þér hjálpum við ekki, þú
verður að segja þig til sveitar, góður
minn, eða fara í gröfina, fyrst þú getur
ekkert borgað. Peningana eða lífið!«
Pjóðin hefir tekið heilsuhælinu tveim
höndum.
En það veit eg að þetta vill hún
ekki.
Sönn mannúð spyr ekki um heimil-
isfang, leitar ekki að sveitfesti, þreifar
ekki í vasa þeirra, er sjúkir eru og
hjálparþurfa.
Heilsuhælið á Vífilsstöðum á að verða
athvarf a 11 r a brjóstveikra manna hér
á landi, eftir því sem rúm leyfir, án
nokkurs tillits til fjárhags sjúkling-
anna.
En til þess að veita mörgum sjúk-
lingum ókeypis vist, þarf mikið fé ár
frá ári; það verður hælinu um megn,
nema því berist gjafir, auk árstillaga fé-
lagsmanna í heilsuhælisfélaginu.
Heilsuhælið er gjafa þurfi.
Islendingar kunnu fyrrum að gefa.
Fyrri alda menn voru ekki fjáðari en
við, sem nú lifum. Og þá gáfu þeir
hver í kapp við annan. Peir gáfu til
þess er þeir þektu bezt og töldu þarf-
ast og nytsamast allri alþýðu. Peir gáfu
klaustrum og kirkjum.
Fáfróðir menn ætla að flestar gjafir
til kirkna á fyrri öldum, hafi verið nauð-
ungargjafir, sprotnar af helvítishótunum
og ofbeldi klerkanna.
En sannfróðir menn neita að svo
hafi verið, heldur hafi flestar gjafirnar
flotið af einlægri ást á kirkju og kristindómi.
Sú ást mun hafa kólnað. Menn hafa
hætt að gefa, týnt því niður, gleymt
því að miklu leyti.
Petta á ekki heima um aðrar þjóðir.
í öðrum löndum kunnamenn enn aðgefa.
Par telja allir stórefnamenn skyldu sína
að láta eitthvað af hendi rakna til al-
menningsheilla. Og dánargjafir eru þar
algengar enn sem fyr. Barnlausir menn láta
sjaldan eigur sínar hverfa í gráðugar
lu'tir fjarskyldra ættingja, gefa þær held-
ur eftir sinn dag til einhvers góðs og
þarflegs.
Nú á dögum ganga þó ekki gjafirn-
ar allar til kirkna.
Nú er mest gefið sjúkrahúsum, eða
til þess að líkna á einhvern hátt sjúk-
um mönuum,
Svo mikið kveður að þessu, að í
sumum löndum veita flest sjúkrahús
öllum sjúklingum ókeypis vist, hvaðan
sem þeir koma; þar berast sjúkrahús-
inu allskonar gjafir, ótal gjafir, smáar
og stórar, frá ríkum og fátækum, sífeld-
ar gjafir, ár eftir ár, svo að gjafaféð
nægir fyrir öllum útgjöldum.
Mjög margir íslenskir sjúklingar hafa,
vita menn, notið ókeypis vistar, hjúkr-
unar og hjálpar í enskum sjúkrahúsum,
einkum í Edinborg (Royal Infirmery).
Par í landi er alstaðar völ á ókeypis
sjúkrahússvist og flest sjúkrahúsin kost-
uð eingöngu af gjöfum ' góðra manna.
Heilsuhælinu er ætlað að lifa á gjöf-
um góðra manna.
Pað er alsiða í Englandi og víðar,
að menn arfleiða eitthvert sjúkrahús
að aleigu sinni eða ánafna því ddnargjöf,
má sjá minningarspjöld um margarslík-
ar gjafir í öllum enskum sjúkrahúsum.
Pað er einnig mjög algengt, að
sjúkrahúsum er géfin fúlga, til skilið,
að gjöfina skuli varðveita óhrærða, en
verja vöxtum til að greiða að staðaldri
legukostnað eins sjúklings; er þá oft að
gefandi skírir sjóðgjöf sína nafni einhvers
látins ættingia síns eða ástvinar, Ýms
ensk sjúkrahús eiga fjölda þessara minn-
ingarsjóða, og mætti kalla þá sængur-
fúlgur, því að víða er venja að rita
nafn hvers sjóðs á höfðagafl einnar
sjúkrasængurinnar, til rnerkis um, að
sjóðurinn líkni þeim, er þar hvíla. Mér
er t. d. í minni eitt sjúkrahús í Lund-
únum, fyrir börn, St. Ormond Hospital;
þar sá eg eirspjöld á fjöldamörgum
höfðagöflum rúmanna og á þau letruð
nöfn ýmsra minningasjóða eða gefenda.
Eitt spjaldið bar nafn Alexöndru drotn-
ingar, þann sjóð hafði hún gefið. En
mér var sagt að flest væru sjóðsnöfnin
heiti látinna barna; hefðu foreldrar þeirra
gefið sængurfúlgurnar.
«Pessi spjöld eru meira verð en leg-
steinar í kirkjugarði,« sagði ein hjúkr-
unarkonan við mig.
Pví munu allir samsinna, einnig hér
á landi, og einhverjir, vonandi, láta það
ásannast.
Rúmin í heilsuhælinu mega ekki vera
færri en 50.
En af hverjum 50 sjúklingum, sem
þangað þurfa að komast, munu jafnan
margir félitlir og sumir gersnauðir.
Peim þarf að líkna.
Heilsuhælið þarf að eignast marga
minningarsjóði.
Og mér er sem eg heiri spurt.
«Hversu stór þarf minningarsjóður að
vera til þess að ársvextir hrökkvi fyrir
ársmeðgjöf eins sjúklings og megi helga
sjóðnum að fullu og öllu eitt rúm í
heilsuhælinu?«
10,000 krónur.
G. Björnsson*
*) Menn eru beðnir að lesa fyrri ritgerðir
mínar um heilsuhælið:
1. Hvar á heilsuhælið að vera?
(Lögrétta 8. tbl. ’08; ísafold 9. tbl. ’08
Pjóðviljinn 10. tbl. ’08 Pjóðólfur 11.
tbl. ’08; Fjallkonan 9. tbl. ’08)
2. Stærsta félag landsins. Tala félagsmanna.
Árstillög. Gjafir. Eigur félagsins.
(Lögrétta 9. tbl. ’08; Templar “/n’08
Ingólfur 11. tbl. ’08.)
3. Staðurinn fundinn. (Lýsing á Vífilsstöð-
um.
(Lögrétta 10. tbl. ’08; Þjóðviljinn 13.
tbl. ’08.)
4. Um varnir gegn berklaveiki á íslandi.
(Lögrétta 54. tbl. 1906 og í fleiri blöð-
um um sama leyti.)
G. B.
Enska þingið*
T vö afar-torsótt frumvörp liggja fyrir
hinu enska þingi: skólamálið og of-
drykkjan. Hefir hið frjálsa ráðaneyti
Campbell-Bannermans heitið að koma
þeim báðum í lög á næstu tveim árum
eða falla ella.*
Drykkjufrumvarpið (Bill) ákveður að
fækka skuli veitingahúsum aðþriðjungi,
eða nálega um 30,000 húsum, en það
er um 100 í kjördæmi hverju. En hér
þykir í meira ráðist en nokkurri menskri
stjórn sé kleift, enda segir Mr. Stead,
að sú muni reyndin verða, og aldrei
fáist fullur sigur fyr en konum Englands
og í Wales sé gefin atkvæðisréttur, (franc-
hise). — En á móti magnaðir auð-
menn og sérréttindamenn, auk hins mikla
múgs, sem vanist hefir vínnautn og
allskonar sjálfræði frá alda öðli. Svo
bætist ofan á öfgar og óþreyja bindind-
isvinanna sjálfra, sem engin lög kunna
til hófs að stilla. Er það og furðu smátt,
sem hin volduga þjóð hefir en sem
komið er afrekað í bindindisstefnuna,
enda Skotar enn minna, þótt tólfunum
kasti á írlandi! Ef satt skal segja, hefir
gyðja hófseminnar aldrei átt öndvegis-
sæti hjá ríkisstéttunum áEnglandi. Mund-
um við betur skilja hvað satt er í því
ef við lifðum þann dag, að við heyrð-
um frumvarp um aðflutningsbann bor-
ið upp á þingi þeirra.
Skólalögin nýju, eða fyrsta frumvarp
þeirra, hafa nú verið á dagskrá þar í
Iandi (fyrir England og Wales) í lOár,
eða lengur. Mc. Kenna heitir sá, sem nú
hefir lagt frumvarp sitt fram, og þykir
það fara einna beztan meðalveg milli
hinna tveggja aðalflokka, sem sé ein-
göngu veraldlegrar kenslu á alsherjar
kostnað, ellegar trúarflokka kenslu, sum-
part á ríkiskostnað. En í fyrstu vildu
ríkiskirkjumenn einir ráða, ef ekki öllu,
þá því, að trúarbrögð skyldu kend í
öllum skólum, sem næst 'trúargreinum
biskupakirkjunnar. Eftir þessu frumvarpi
má engan eyri borga nokkrum trúarflokka
skólum, enda má enginn kennari kenna
trúarbrögð á hinum lögskipuðu kenslu-
stundum í einstökum sveitaskólum, sem
svo eru kallaðir, en það þýðir þar, sem
enginn skóli er fyrir nema skóli vissrar
kirkju. Pó skal öll trúarfræðakensla einn-
ig á þeim skólum vera einungis kreddu-
laus og samhljóða algildri guðfræði.
Skal sú kensla veitt á undan skólakensl-
unni. Kennarar skulu ekkert próf taka í
guðfræði Ýmsar smærri ákvarðanir eru
gerðar og undanþágur kirkjumanna, þó
heldur af skornum skamti. Má því enn
búast við vörn ef ekki sókn af klerk-
anna hálfu.
Enn hafa Englendingar önnur tvö
stórmál á þingi: Aukning flotans og eink-
um vígbúnað hans er annað. Liggja
tvö utanríkismál allþungt á stjórn og
þjóð. Annað er, að leysa hina miklu
ánauð Kóngóríkis negranna, sem hinn
mikli mammons sonur Leópold gamli
Belgakonungur hefir nú í 20 ár verið
að myrða til fjár. Hafa nú margir mann-
vinir Breta svarið, að nú skuli hefjast
handa, ef hið kórónaða þrælbein og
þý hans bæti ekki ráð sitt. Þá er Tyrk-
inn og ólagið í Makedóníu. Ætla menn
að heila flotadeild þurfi þangað að
senda.
Hitt málið er eftirlaunalög verkafólks;
mun það enn eiga nokkuð langt í land,
því þar sem annarsstaðar eru ýmsir
þröskuldar í vegi fyrir allsherjar*réttar-
bótum. Kvenfrelsismálið er eitt, og á
engu má Ijósara sjá, hve íhalhssöm hin
*) Eftir að þetta er ritað hefir oss borist
símskeyti það er vér birtum í dag um að
hann sé farinn frá stjórn.