Norðri - 05.01.1906, Blaðsíða 1

(L * ^
-os NORÐRI s=-
I., 1, Akureyri, föstudaginn 5, janúar. 1906.
Blaðið „Norðri.“
»Varðar rnest, til allra orða
undii staða rétt sé fundin.«
Eg hefi verið beðinn þess, að rita
stuttan formála fyrir þetta nýja blað,
gjöra nokkra grein fyrir framkomu þess.
Blaðið er gefið út af hlutafélagi, sem
hefir keypt blöðin »Gjallarhorn« og
»Stefni«. Þau hætta að koma út með
áramótunum, en »Norðri« kemur í stað
þeirra. — Ritstjóri blaðsins verður
Jón verzlunarstjóri Stefánsson, er áður
hefir verið ritstjóri »Gjallarhorns.« Rit-
nefnd á að hafa eftirlit með blaðinu,
að því er snertir afskifti þess af almenn-
um landsmálum og eru í henni, auk
undirritaðs, aipingismennirnir Jón Jóns-
son og Magnús Kristjánsson.
Blaðið verður öllum flokkum óháð.
Rað hefir ekkert bandalag við neinn
þeirra deilu-flokka, er nú er uppi í
landinu og aðallega auðkenna sig með
merkjunum »Landvörn,« »Þjóðræði,«
»Heimastjórn.«
Víst er það og satt, að ekkert er þjóð-
lífinu hollara, en það, að flokkaskifting
sé í landinu, en þó því aðeins, að
hugsjónir flokkanna séu skýrar, að þær
séu studdar með glöggum rökum, af
þekking og viti, og með þeim einum
vopnum barizt, sem hrei'n eru og dreng-
leg.
Frá þessu sjónarmiði munum vér
líta á flokkaskiftinguna, og með þetta
fyrir augum vekja þá spurning: Er
þessi flokkaskifting á heilbrigðum hug-
sjónum bygð, er hún þjóðinni holl?
Vér ætlum oss eigi að mynda neinn
nýjan deiluflokk, en lítum hlutlaust og
blátt áfram á þessa flokka og boðum
engan frið við það, sem oss virðist
rangt vera, hjá hverjum þessara flokka
sem það er.
Svo er önnur flokkaskifting í la.idinu
nú: >Með stjórninni* »móti stjórninni«,
hvaðsemhún svo gjörir eða segir,
hvort sem það er rangt eða rétt, illt
eða gott.
Við hvorugan þann fylkingararm ætl-
um vér oss að standa.
Vér stöndum engu nær þeim, sem
með ofstopa vilja bæla niður allar að-
finningar við stjórnina og hennar gjörðir,
heldur en hinum, sem með vanhugsuðum
ærslum og frekju vilja æsa alþýðu manna
til að umhverfa, ekki einasta þessari stjórn,
heldur öllum grundvelli réttlátrar stjórnar
í landinu.
Hvorttveggja er jafn-skaðlegt fyrir
nútíð og framtíð þjóðarinnar.
Stjórn landsins á, eins og hver annar,
rétt til þess, að hennar gjörðir fái rétt-
sýnan, rökstuddan, hlutlausan dóm. Eigi
hún slíkan dóm vísan hjá öllum hugs-
andi og skrifandi mönnum þjóðarinnar,
hikar hún ekki við framkvæmdir, sem
til góðs horfa. Hún á það þá altaf
víst, að hennar gjörðir verða eigi rang-
færðar, röksemdir falsaðar, né »öllu
snúið öfugt.« — Hinsvegar mun hver
einasta stjórn hika við að gjöra það,
sem hún ekki er sannfærð um, að rétt
er og gagnlegt, eigi hún vísar réttmæt-
ar, ofsalausar og óhlutdrægar aðfinning-
ar. —
Vegurinn til þess, að skapa fram-
kvæmdarsama, gagnlega og réttláta stjórn
í landinu, er því ekki sá, að lofa hana
fyrir það, sem illa er gjört, en lasta
hana fyrir það, sem vel er gjört.
Rvert á móti.
Sé til nokkurt óbrigðult ráð, til þess
að skapa ónýta, illa og hlutdræga stjórn
í hverju landi sem er, þá er það slík
aðferð af hendi þeirra manna, er haft
geti áhrif á hugsunarhátt og dóm þjóð-
arinnar.
Svo mætti líta .til þess, hvernig þessu
hefir nú síðustu árin verið og er enn
háttað hér á landi.
Hin taumlausa hlutdrægni flokkablað-
anna hefir keyrt og keyrir svo úr hófi,
að þessir »kennarar alþýðunnar« svífast
þess ekki, að falsa málsástæður og rök
hver fyrir öðrum, skýra rangt frá mál-
stað, til þess svo að geta fengið högg-
stað.
Hér á landi á allur þorri manna mjög
erfitt með að afla sér þekkingar á al-
mennum málum, nema af blöðunum.
Ekki er það furða, þó að þeir, sem
hugsunarlaust trúa rangfærslunum, verði
uppvægir. En flestir, sem á annað borð
nokkuð hugsa uin slík mál finna »eitt-
hvað bogið« við rangfærslurnar, og
þegar svo aunarsstaðar að kemur rang-
færsla úr hinni ^áttinni, þá vita menn
eðlilega ekki hverju trúa skal — tor-
tryggja svo alt og alla.
Af þessu getur þjóðinni staðið veru-
leg óheill í framtíð.
Vér álítum það hið fyrsta skilyrði
fyrir gagnlegum umræðum um hvert
eitt mál, að skýrt sé Ijóst og rétt frá
rökum á báðar hliðar. — Lví aðeins
getur alþýða manna fengið rétta þekk-
ingu á landsins almennu málum.
Komi það fyrir, að einhvér af and-
stæðri skoðun, álíti málstað sinn rang-
færðan í blaðinu, verður honum að
sjálfsögðu gefinn kostur á að leiðrétta
það í blaðinu sjálfu.
Og svo eru vopnin, sem beitt er í
baráttunni ’Jyrir velferðarmálum lands
og þjóðar!
Er ekki kominn tími til ’að athuga
hver áhrif þau hafa á hugsunarhátt og
starf þjóðarinnar?
Erum við ennþá svo skamt á veg
konmir, Islendingar, að blaðamennirnir
verði að beita hrakyrðum til einstakra
manna, getsökum, landráða- og mútu-
brigzlum til þess að útvega blöðum
sínum lesendur og kaupendur?
Spillir ekki slíkt svo hugsunarhætti
þjóðarinnar, að hún í framtíð verði ófær
um aðj stjórna sér sjálf, að hún glati
frelsi sínu fyrir úlfúð og flokkadrátt
eins og fyr á öldum?
Rannig spyrja allir alvarlega hugsandi
menn í landinu.
Allir verða að játa það, að á þessum
tíma ríður oss á því, meir en nokkru
sinni fyr, að geta sameinað sem mest
af beztu kröftum þjóðarinnar til þess
að vinna með heilum hug að okkar
framtíðarmálum.
«Vér erum »fáir, fátækir, smáir.«
Framfarirnar fara ört að garði. Auknu
pólitisku sjálfstæði fylgir vaxandi ábyrgð;
það útheimtir meiri þekking, dómgreind
og skipulagsvit. Tíminn gjörir til vor
harðar kröfur. Vér verðum að sinna
þeim, ef vér viljum nokkra framtíð eiga
sem sjálfstæð þjóð.
Ahrif æsingablaðanna, skoðuð í þessu
Ijósi, * hafa mikinn skaða í för með
sér.
Rangfærslurnar villa þjóðinni sýn og
spilla þekking hennar.
Hrakyrðin, brigzlin, getsakirnar vekja
óvild, úlfúð, jafnvel hatur milli einstakra
manna og heilla flokka í hverri sveit
og sýslu í landinu. Retta blæs inn
sundrung og skiftir mönnum, sem sam-
an þurfa að vinna, í æsta óvildarflokka,
sem ekkert verk geta unnið saman. —
Retta eyðileggur rólega íhugun mála og
spillir dómgreind manna.
Rað -er 'ekki einasta hin almennu
1*4 <U
landsmál, sem þetta kemur fram í. Hér-
aðamálin gjalda líka þessara heiftúðugu
pólitisku æsinga; þær spilla samvinnu
góðra manna einnig í þeim.
Ressum ófögnuði verður að létta af.
Regar nú eru þau að vísu orðin létt
á sögunnar metum landráðabrigzlin, sem
yfir dundu, þétt sem drífa, á árunum
1895—1901. Svo fer og innan fárra
ára um brigzlin, sem nú dynja á báðar
hendur um landráð, mútur og margt
fleira. — Frá því sjónarmiði skifta þau
litlu máli. — Hættan er sú alvarlegri,
að slíkt spillir hugsunarhætti þjóðarinnar,
sérstaklega hinnar uppvaxandi kynslóðar,
og sundrar kröftum hennar þegar verst
gegnir.
Abyrgð þjóðarinnar er orðin meiri
nú en þá, enda æsingunum fylgt með
talsvert meira kappi og frekju nú, en
þá.
Af þessu geta stafað óbótleg slys og
ófarir fyrir landið.
Vér gjörum oss von um aðstoð allra
réttsýnna manna í landinu til þess að
draga úr þessum ófögnuði, helzt byggja
öllu slíku út úr þeim blöðum sem við
landsmál fást og heiðvirð vilja teljast.
Vér viljum halda blaðinu lausu við
allann slíkan rithátt, teljum slíkt ekki
sæmileg vopn, enda eru þau fremur
vottur um þekkingar- og þroskaskort,
en sanna föðurlandsást.
Að því er snertir afstöðu blaðsins
gagnvart hinni núverandi stjórn landsins,
þá álítum vér enn sem komið er, að
hún hafi haft og hafi réttari málstað, en
andstæðingar ^hennar, í hinum heLtu
deilumálum, er vakin voru á síðasta ári.
Þau mál eru svo þekt, að ekki þarf að
nefna þau frekar að þessu sinni, en
rök munum vér færa fyrir máli voru,
önnur en æsingaorð og hrakyrði, þegar
tími og tilefni býðst.
Fyrir oss er það ekki aðal-atriðið að
berjast með stjórninni gégn hennar and-
stæðingum, né heldur hitt, að rífa hana
niður með þeim.
Vér höfum það fyrir vort fyrsta mark-
mið, að skýra rétt og hlutlaust frá rök-
semdum þeirra mála, er vér tökum til
umræðu, og að forðast allar getsakir,
brígzl og hrakyrði til einstakra manna.
Vér viljum gera vort til þess, að al-
menningur í landinu fái sem sannastar
upplýsingar um mál þau. er á dagsskrá
eru og vara munum vér við öllu því,
er vér álítum miða til þess að leiða
menn á glapstigu. — Réttmætt vald al-
þingis munum vér verja, bæði gegn
yfirgangi stjórnarinnar á aðra hlið og
æsingamönnum á hina hlið. Reir, sem
taka vilja fram fyrir hendur þess, ríra
þess vald — jafnvel þó þeir séu óánægð-
ir með einstakar ályktanir þess, — skilja
ekki rétt vel hvað þeir eru að gjöra,
Stjórn landsins, hverjum flokki sem hún
tilheyrir, munum vér styðja að hverju
þörfu verki, en brjóti hún móti þeim
grundvallarreglum, sem sérhverri stjórn
er skyldugt að fylgja, þeim, að vera
«réttlát, heiðarleg og landinu gagnleg»,
þá munum vér styðja að því, að þjóð-
in fái fulla og rétta vitneskju um það,
og þá á stjórnin að falla fyrir atkvæði
meiri hluta á alþingi. — Falli stjórnin
fyrir réttum rökum og heiðarlegum
vopnum, er það landinu heill en ekki
tjón; falli hún fyrir fölsuðum rökum,
og óhreinum vopnum, er illa farið. Slík
vopn eru tvíeggjuð, sömu vopn mundu
fella næstu stjórn og svo koll af kolli.
Inn á þá æsingabraut er nægilega langt
komið.
Vér höfum fengið loforð ýmsra góðra
manna, um að þeir vilji styðja þessa
tilraun blaðsins, og nefnum vér sérstak-
lega af þingmönnum hér norðan Iands,
Pétur Jónsson á Gautlöndum, Arna Jóns-
son á Skútustöðum, St. Stefánsson Fagra-
skógi, auk þess alþingism. Guðjón Guð-
Iaugsson á Ljúfustöðum, Guttormur Vig-
fússon í Geitagerði auk fleiri.
Vér ritnefndarmenn höfum allir svo
lagaðan verkahring, að afskifti vor af
blaðinu verða minni, en vér gjarnan
mundum óska, en gjöra viljum vér hvað
oss er kleyft, til þess, að það haldi sín
loforð.
Stefnuskrá fyrir hin einstöku mál, er
vér ætlum að taka til umræðu, skatta-
mál, kirkjumál, bindindismál, auk þeirra
mála, er stöðu landsins í ríkinu snerta,
þess innanlandsstjórn og einstök fram-
kvæmda- og atvinnumál, finnum vér ekki
ástæðu til að gefa út fyrirfram. Pær
verða oft svo víðtækar, slíkar stefnu-