Norðri - 18.11.1909, Blaðsíða 2

182
NORÐRI.
NR. 46
Um það verður þjóðin að dæma. —
Hún á eftir að gjöra upp reikning-
inn við ýmsa þingmenn sína, og það er
skylda hennar að gjöra það sem fyrst.
Enginn kjósandi ætti nú að !áta stinga
sér svefnþorn, en ganga nú örugglega
fram gegn þeim þingmönnum, sem há-
værust létu umfrelsiskröfurnar, en sýndu
þeim svo banatilræðið, þegar á þing
kom.
Rað er skylda kjósendanna að tala
við þmgmenn sína, þegar þeir lítilsvirða þá
svo að halda engan fund með þeim
eftir að þeir koma af þingi, eins og
flestir af þeim hafa látið sér sæma, síð-
an þeir komu heim. Kjósendurnir ættu
því sjálfir að kveðja þá á fund, og þeir
þingmenn sem unnið hafa á móti vilja
kjósendanna, ættu að fá áskorun um að
leggja niður umboð sitt, því ólíklegt er,
að hávaðinn af þeim sé sviftur svo
sómatilfinningu, að hann tækiekki slík-
ar áskoranir til greina. —
Þá er einnig á ábyrgð meirihluta
þingsins — þingmannanna úr þeim flokki
— útnefning hins nýja ráðherra, sem hefir
komið fram á þann hátt gegn þjóð-
inni, síðan hann settist á valdastólinn, að
við slíkt má ekki lengur una.
Og þann reikning þarf þjóðin að
gjöra upp við þingmennina,
Ef húngjörir það ekki er hún dauða-
dæmd. —
E. S.
Aumingjar! Aumingjar!
Engin skáldsaga er sannari og merki-
legri en «Les Misérables« (c: aumingj-
arnir) eftir VictorHugo. ítalskur mað-
ur, sem lýsti sögunni, fullyrti, að það
botnlausa auðnuleysi, sem bókin lýsti,
ætti ekki heima á ftalíu. Hér eru nokkr-
ar málsgreinar úr svari hins mikla skálds:
»Eymdin og auðnuleysið, ranglætið og
heimskan þekkir engin landamæri. Hvar
sem maður er heimskur og heimaalinn,
hvar sem konan selur sig fyrir mat, hvar
sem barninu er ekki kent að lesa, og
enginn varmi er á arni, þar á sagan
mín heima og kallar: «Opnið húsið! Eg
er komin! «Nafn mannsins er: aumingi;
lengra er ekki komið.» — «Eins og við
eigið þið fordóma, hjátrú, ofstækistrú
og blindvitlaus lög. Þið eigið fátt nýtt,
sem ekki hefir fornan fúa og myglu;
barbara eigið þið í munkunum, villi-
menn eigið þið í Lazarónunum. Fólkið
hjá ykkur deyr fáeinum færra úr sulti
og fáeinum fleira úr farsóttum; heil-
brigðisvarnir líkar í báðum löndum.
Rokan og myrkrið, sem er prótestaniskt
á Englandi, er katólskt á Ítalíu, biskup-
arnir álíka, fáfræði og sérvizka álíka,
Herskatta hafið þér jafndrepandi og við
og barnafræðslu engu betri. — Eða —
hafið þið minna stríð út af áfiogum
auðs og örbirgðar? Víst ekki. Hafið
þið ekki betlarasæg? Lítið niður! Haf-
ið þið ekki blóðsugur? Lítið upp! —
Hlýðið þið ekki þegjandi— alið þeg-
jandi fallbyssufæðu harðstjóranna, eg á
við herliðið? Hlýðið þið ekki í blindni
— hlýðið þótt skipað sé að skjóta hann
Garibalda, hinn lifandi sóma Ítalíu?
Við skulum líta á alt saman fyrir-
komulagið, svo við sjáum í einu lagi alt
þess ranglæti! Sýn mér konur yðar og
börn. Vér mælum siðmenninguna með
þeirri vernd, sem veitt er þessum veiku
verum— vernd, frelsi, mentun og full-
tingi.
Skildi ósiðsemin vera minni í Nea-
pel en í París? Pví mun fjarri fara. Eða
vofir ekki tvöföld bannfæring yfir ykkur
sem okkur. Böl og barin klerkanna, og
böl og rangsleitni stjórnar og dómenda?
Ó, þú, mikla þjóð Ítalíu: hversu lík
ertu hinni frægu frakknesku þjóð ! Æ,
bræður mínir góðir, þið eruð líka
aumingjar (misérables)!«
Petta var ritað um eða fyrir miðja
fyrri öld. Síðan er hin forna harðstjórn
á Italíu horfin og margt til bóta unnið,
síðan þjóðin komst undir einn konung.
En þó er vant að vita hvað mikið aum-
ingjatölunni hefir hrakað síðan. Suðrænar
þjóðir, sem sýnast svi kvikar og hvat-
legar, eru afar seinar á brautu frelsis
og siðmenningar. Allur þorri alþýðunn-
ar litlu mentaðri enn, að sögn, en hann
var fyrir nokkrum þúsundum ára!
M. J.
Menn á lœgsta stigi.
— « » —
Hinn alkunni enski mannfræðingur
yaddon gat þess í ræðu á mannfræð-
ingafundi í Suður Afríku árið 1905, að
á lægstu mennirgarstigi allra núlifandi
þjóðflokkaværi sennilega «Kattear,» sem
lifa á sléttunum í norðurhluta Transvaals
upp að Limpopo, þeir hafa fram að
þess verið lítt þektir og þeirra sjaldan
getið.— Peir eru kolsvartir og líkjast
dvergum, eru að meðaltali c. 2 al.á hæð,
og eru áreiðanlega talsvert ólíkir bæði
Buskmönnum og Bantunegrum. «Hund-
arnir« eða «ganmarnir,» svo kalla Zuluar
þá, af því þeir eru allra manna minn-
stir vexti—eru vafalaust mannætur, sem
oft leggja sér til munns sjúklinga og
gamalmenni, en það gera Buskmenn
aldrei. Hýbýli þeirra eru jarðholur, kletta-
skútar og nú á síðari árum einstöku,
lélegir kofar; þeir kunna ekki að búa
til nein verkfæri, hafa alls engan lista-
smekk, og eiga ekki einu sinrú nein
vopn önnur en þau, sem þeir afla sér
í skiftum fyrir sírútsfjaðrir, skinn og á
fyrri árum einnig fílabein.
Mönnum er ókunnugt um, hvort þeir
hafa nokkur trúarbrögð, því þeir hafa
engin önnur viðskifti við aðra þjóð-
flokka en vöruskiftaverzlunina, sem rek-
in er með ýmsum bendingum, því eng-
um útlendingi hefir ennþá heppnast að
læra tungu þeirra, og um hana vita
menn það eitt, að hún er mjög ólík
tungu Buskmanna og Bantunegra, þeir
þekkja enga kynþáttaskiftingu, en búa
saman í smáhópum, 30 — 50 manna í
hverjum; fyrir flokkunum standa höfð-
ingjar, sem ekki hafa tekið völdin að
arfi heldur aflað sér þeirra með eigin
kröftum. Pví miður vita menn ennþá
svo lftið um þjóðflokk þennan, að ó-
mögulegt er að segja neitt um það, af
hverri kynkvíslinni hann er. —
Pað er mjög merkilegt, að menn skuli
svona allt í einu hafa kynst þjóðflokki,
sem áður hefir verið öllum ókunnur, en
á þó heima í héraði, sem mjög er heim-
sótt af ferðamönnum, er ritað hafa ferða-
sögur þaðan. Orsökin er sennilega sú,
að dvergar þessir hafa fram að þessu
verið taldir til Buskmanna, sem stund-
um er sagt, að séu nokkuð Ijósir á hör-
und, en stundum mjög dökkir, og sem
að nokkru leyti standa á svipuðu menn-
ingarstigi og þeir. Pað væri mjög æski-
legt, að þjóðflokkur þessi yrði sem fyrst
— því dagar hans eru vafalaust taldir —
rannsakaður nákvæmar, svo hægt væri
að fá vissu fyrir, hvort hann áreiðanlega
standi á svona ótrúlega lágu menning-
arstigi, og hvort hann, eins og Haddon
telur líklegt, kynni að vera síðustu leyf-
ar frumþjóðar af dvergakyni, sem eitt
sinn hafi bygt Suður-Afríku.
[Þýtt úr Frem"]
Kínversk tilskipun.
Eftir sögn enska tímaritsins »Misso-
urry Review« hefir kínverska stjórnin
gefið út opir.bera tilskipun til stjórnar-
valdanna og alþýðunnar. Aðalefni henn-
ar er þetta:
Fyrst er gerður samanburður á krist-
indómnum og austrænu trúarbrögðun-
um, og gengur hann þeim síðasttöldu
auðvitað í vil. Trúarkenningar Buddha,
segir þar, miða allar til þess að hafa
siðbætandi áhrif á samband ættanna við
ríkið, þær þurfa engrar opinberunar við;
engra kraftaverka —en án þess gæti krist-
indómurinn ekki haldist við lýði — ogsiða-
reglur hans sýna gildi sitt í daglegri
reynslu og opinberri framkomu manna.
Kristnir menn telja sig eina þekkja
leyndardóma guðs, þessvegna fordæma
þeir alla þá sem ekki vilja taka trú þeirra,
og nefna þá trúvillinga; frumreglur þær,
er þeir fylgja, og sem þeir byggja á
dóma sína um aðra, eru því óhæfilega
þröngsýnar. — Kenningar Konfucius-
ar eru aftur á móti frjálslegar; hann
valdbýður ekki trúna og bannar ekki ef-
ann, einnig viðurkennir hann tilverurétt
annara trúarbragða og hefir t. d. ekkert
við það að athuga að menn hafi Buddha-
trú eða Islamstrú. í sögu Kínverja eru
ekki til neinir atburðir á borð við trú-
arbragðastríðin í Evrópu, og ágreining-
ur í trúarefnum myndaðist þá fyrst í
»hinu himneska ríki« er kristindómur-
inn barst þangað,
Prátt fyrir þetta, kveður þessi opin-
bera tilskipun svo á, að bæði embætt-
ismenn og alþýða skuli sýna kristnum
mönnum, og öðrum útlendinguin, kurt-
eisi, svo þeir sjái, að Kína er siðment-
að ríki. Peir kvarta undan þeim mis-
skilningi í þessu efní, sem hefir mynd-
ast í Kína, og víta einkum framferði
þeirra foreldra, sem eigi banna börnum
sínum að spotta útlendinga og misbjóða
þeim. Kínverjar spotta þá landa sína,
sem tekið hafa kristna trú, og skoða
þá sem útlendinga eða jafnvel svikara.
Petta er ósamboðið þeim göfuga hugs-
unarhætti, sem ætti að prýða hvern
Kínverja, sem verður er að bera það
nafn, því hann á að sýna göfuglyndi
ölluni þeim, sem eru annarar trúar. Að
vísu eru margir þeir, sem tekið hafa
kristna trú, eigi hreinskilnir, og eru lest-
ir þeirra ein af ástæðunum til óeyrð-
anna í landinu. Gagnvart þessum mönn-
um þarf að beita röggsemi en ekki ó-
réttlæti, svo að eigi hljótist af því almcnn-
ar málaflækjur. —
Pví til er flokkur manna, sem tekið
hefir kristna trú og neytir síðan áhrifa
útlendinga til að kúga landa sína; með
þessu vekja þeir hatur þeirra, og eink-
um alþýðunnar, sem skortir skilnings-
þroska og blandar saman þeim siðlegu
áhrifum, sem trúin getur haft, og eðli
mannsins, sem í upphafi er ilt og trúin
engin bætandi áhrif hefir haft á. (Hér
hlýtur að vera átt við það, að alþýðan
kenni útlendingum um ódáðaverk þeirra
manna, sem hafa látið skírast, en sem
í rauninni ekki eru afvöldum nýju trú-
arinnar, heldur sprottin af meðfæddri
mannvonsku). Hvernig geta þessir illa
kristnu menn ákallað Jesú, sem aldrei
hefir boðið mönnum að kúga aðra, en
ávalt ámint þá um að elska hver
annan og launa eigi ilt með illu, held-
ur með góðu.
Menn eiga því að kæra þá af kristn-
um mönnum, sem tortryggilegir þykja
fyrir yfirvöldunum, þegar þeir gera eitt-
hvað ilt, og ennfremur láta trúboða þá,
sem þeir segjast hafa skírst hjá, vita
nöfn þeirra. En aldrei má blanda trú-
boðunum sjálfum inn í kærur þessar,
því hvað skeður, þegar þjóðin tekur
hefnd yfir útlendum trúboðum, í stað
þeirra landa sinna, er tekið hafa kristna
trú? — Ef presti frá Evrópu er gerð-
ur óskundi, þá kemur stjórn sú, sem
hann hefir leitað hjálpar hjá, straxfram
með skaðabótarkröfur, og afsakanir, af-
sal nýrra jarðeigna á leigu og nýjar
kyrkjubyggingar eru afleiðingar slíkra
óeirða. Pess meira sem Kínverjar leitast
við að hefta framgang kristindómsins
með ofríki, því meir styðja þeir að við-
gangi hans. *
Svona hljóðar þessi nýja tilskipun.
Hvaða álit sem menn kunna að hafa á
heiðni og kristni, mun þó enginn, sem
er sæmilega óhlutdrægur, lesa þetta, án
þess að dást því, hvað vel stjórnin rat-
ar meðalhófið ogað umburðarlyndi henn-
ar og hyggindum. Einnig virðist oss,
sem menn hljóti að kenna samhygðar
með hrygð þeirri og dapurleik, sem
lesa má á milli línanna.
[Pýtt úr «Frem«j.
Nýjar bækur.
Mikið hefur komið »úr loftinu» þessa
tvo haustmánuði; En ekki er það minna,
sem rignir niður úr heila-skýjum höfunda
vorra. Slíkt bókahaust mun ekki vera í marg-
ra minni; eða eru menn með öllum mjalla?
Eins og nú væri sá hentugi tími. Væri ekki
full þörf á að taka upp aftur kongsbænadag-
inn til þess að biðja fyrir öllu lands vors
tólf-kongaviti ?—
Og þó eru flestar hinar nýju bækur vel
brúkanlegar, og sumar til sóma þjóðinni.
Ljóðabókanna skal min't sér í lagi—og fyr-
ir þeim andvarpað með sérstakri bæn! Hér
skal fyrst nefna Barnabœkur alþýðu (Odds
Björnssonar) »Stafrofskver» og »Nýjasta
barnagullið.* Pær eru ágætlega samdar og
útgefnar, enda mælti ráðaneytið með þeim
með bréfi 30. nóv. 1899. Stafrofskverið var
aftur prentað í fyrra. Eg nefni þær hér í
sambandi við nýja bók fyrir unglinga lands-
ins eftir sama höfund, séra J ó n a s fyrrum
próf. á Hrafnagili. En það rit er »íslenzk
málfræði.« (HjáO. B. 1909). Það virðist vera
eins vandað og vel samið eins og barna-
kverin og reikningsbækurnar — alt höf. til
sóma og ágætis, Getur mér ekki annað skil-
ist, en að svo hávaxinn maður með slíkri
iðni, vandvirkni og fjölfróðleik mætti vel
bera upp og sýna á brjósti sér eitthvert það
heiðursmerki, sem nú er að rigna svo ört
og ótt yfir alla réttláta — að við ekki seg-
jum meira!
Þá er og nýkomið í bókaverzlun O. B.
»Úrvals Æfintýri frá ýmsum löndum.»
1. bindi.
Þýtt hefur Adatn Þorgrimsson.
Adam þýðir vel og sögulega. Og þó
kann eg enn betur við þjóðsögustíl bless-
aðra ísl. kerlinganna. Á stöku stað kann eg
miður vel við orðalag þýðarans. Á tveimur
stöðum stendur: »Þið skuluð engu týna en
lífinu,* í st. fr. nema lífinu, eða: engu
ö ð ru en 1.
En þetta eru smámunir. Hitt er lakara,
að of mörg æfintýri eru miklu lélegri en
vor eru, einkum þau »frá Noregi.» Til þess
eins eru þau notandi, að sýna, að þau eru
ekki orðin til né sögð af s ö g uþjóð, eða
alþýðu, sem aldrei hefur týnt þeirri lizt, að
fara með sögur eða fróðleik. Þegar aftur
í kverið kemur skána sögurnar, og þær frá
Sikiley* finst mér beztar. Þar næst eru þær
»frá Sviss» og »frá Serbiu.» Alls eru æfin-
týrin 24.
Það hefur verið mikill siður, í mentuð-
um löndum, frá því snemma á síðastl. öld,
að safna þjóðsögum, og hver þjóðin kepst
við að eig. ast sem fylst söfn, eða fá ann-
ara þjóða æfin.ýri þýdd á sitt mál. En held-
ur er nú tekið að draga úr eftirspurn þessa
fróðleiks, enda rignir bví meira niður af
n óvellunum. Hjá oss virðist allur æf-
intvrafróðleikur vera enn n.eð fullu lífi. En
mundi bókamarkaður vor þola meira að sinni
heldur en komið er? Vel valda-du 1 ræn-
ar sögur, jafnvel útlendar, má ætla að al-
þýðu langi helzt að kaupa. Er það og sizt
að undra, því sú hreyfing fer um öll lönd.
En af »stjúpmæðrasögum,» eða um
kong og dr. í ríki. s. ættum vér að eiga
kappnóg til næsta máls.
M. /.