Norðri - 23.01.1915, Blaðsíða 2

2
NORÐRI
Nr. 1—2
Norðri 1915
verður vanalegast gefinn út 2 bls.
í senn. Hver 6 einföld blöð kosta
25 aura, og verður gengið eftir
borgun fyrir þau mánaðarlega.
Aformað er að72 tveggjabls. blöð
komi út 1915 og kosti 3 kr.
ir danskt löggjafarvald eða dönsk stjórn-
arvöld,« og þegar þess er gætt, að eigi
stóð á kooungi að staðfesta stjórnar-
skrána með fyrii vara þingsins, hefir það
fyllilega komiðí í ljós að, hann skoðar
uppburð fslenzkra mála fyrir sér íslenzkt
sérmál, enda stóð eigi á honum að við-
urkenna skilning þingsins á því atriði.
En konungur vill eigi Iáta ísiands ráð-
herra setja sér reglur um, hvað hann
auglýsi í Danmörku um vilja sinn og
varla hefir hann getað fallist á þau um-
mæli ráðherra : »eg get eigi heldur við-
urkent, að skera eigi úr spurningunni
um uppburð íslenzkra mála í ríkisráð-
inu eða utan þess með annað fyrir aug-
um en íslenska hagsmuni.« (Vitur kon-
ungur mundi hafa hagsmuni íslands fyrir
augum, en honum er varla láandi, þótt
hann jafnframt hefði eitthvað fleira fyrir
augum t. d. það, að setja eigi sjálfan
sig í ofmikinn vanda.)
Svo fer þingmaðurinn að skrökva því,
að ráðherra hafi í ríkisráðinu lagt fast
að konungi að viðurkenna, það að upp-
burður sérmála íslands sé íslenzkt
sérmál. Petta kemur ekki fram, enda
mun ráðherra hafa fundið að það átti
ekki við, eftir það sem konungur var
búinn að láta uppi um málið. Svo mik-
ill stjórnmálamaður er þó Sigurður Egg-
ertz, að fara ekki að byrja á neinni yf-
irheyrslu í ríkisráðinu.
Pegar álíður greinina fer þingmaður-
inn að verða djarfari í ósannindum sfn-
um. Hann segir að miðstjórn Heima-
stjórnarflokksins telji sjálfsagt að krefjast
þess, að nppburður sérmálanna fyrir kon-
ungi verði eigi framvegis skoðaður og
viðurkendur sérmál íslands. Eg verð að
segja að það þarf mikla djörfung til að
fara með slík ósannindi mitt á meðal
vitiborinna kjósenda sinna og í nágrenni
við nokkra stéttarbræður sína, sem vita
að þetta eru bein ósannindi, segja kunn-
ugir að þetta muni eigi í fyrsta sinni
sem þeir muni koma til að hafa raun
af þingmanninum.
í enda greinarinnar kemst heimskan
og æsingin á hæst stig hjá þingmann-
inum og hann skrifar meira og minna
óráð. Meðal annars segir hann:
»En hver sem til þessa fengist (að sam-
þykkja stjórnarskrána), hlyti að gjöra
það í fullkominni óþökk Alþingis og
alls þorra þjóðarinnar.. .. Það væri slíkt
ofbeldisverk að ódæmum sætti. Og hver
sem gerði það hiyti að verða dreginn
fyrir landsdóm og sakfeldur þunglega.
Pessa telur Miðstjórn Heimastjórn-
arflokksins sjálfsagt að krefjast af ein-
hverjurn. Hún telur sjálfsagt að krefjast
þess.að þingræðið sé einkis virt,
að þjóðarviljinn sé einkis virtur,
og að eiuhver sé látinn vinna
sér sekt fyrir landsdómi.*
Eg man eftir mörgum fáránlegum póli-
tískum lokleysum og ramskökkum álykt-
unum, sem þeytt hefir verið upp á
stjórnmálasviði íslendinga. T. d. ótví-
ræðu stjó rnarskrárbroti Kr. Jónssonar út
af setu konungkjörinna þingmanna og
þingræðisbroti sama manns út af því
að verða ráðherra. Eg man eftir hinni
merkilegu kenningu um, að »ráðherra
færi með vald þingsius milli þinga, sem
K F. einu sinni sein unglingur var lát-
inn blaðra með hér á fundi á Akureyri,
(Pá var hann eigi fulltrúi og varð því
engum til vanvirðu fyrir þetta bull, öðr-
um en sjálfum sér.). En upp á yfir-
borð landsmálanna man eg aldrei eftir
að hafa séð koma aðra eins dómadags-
vitleysu og birtist í endanum á hugvekju
þingmanns Seyðfirðinga, og satt að segja
er mér óskiljanlegt, hvernig jafnskyn-
samir menn og margir Seyðfirðingar eru
fari að líða það, að þingmaður þeirra
ómótmælt af þeim, komi með annað
eins opinberlega fram.
Hvaða ódæði gæti það til dæmis ver-
ið, þótt konungur kveddi sér ráð-
herra til að rjúfa þingið og sá ráðherra
legði fyrir hann stjórnarskrárbreytinga-
frumvarp og fyrirvarann og bæði kon-
ung að skrifa undir með skýrskotun til
fyrirvarans um skilning sinn og þingsins
á málinu og undirritaði svo úrskurð með
konungi, þar sem lýst væri yfir að ís-
lenzk sérmál yrðu framvrgis borin upp
í ríkisráðinu.
Hvar í víðri veröld annarsstaðar en á
íslandi eða þó varla nema á Seyðisfirði
mnndi vera þaðfífltil, sem gert hefði verið
að þingmanni, sem teldi það ofbeldis-
verk svo ódæmum sætti og hegningu
varðaði fyrir landsdómi, þótt ráðherra
leggi lögformlega samþykt frumvarp
fyrir konung til staðfestingar með þeim
skilningi sem þingíð sjálft hefir skrásett.
Það er alveg óskiljanlegt að þing-
manni Seyðfirðinga skyldi geta komið
sú fjarstæða til hugar, enda eru nokkr-
ar líkur til að blaðið Ingólfur hafi spýtt
þessari vitieysu í hann. Það blað hefir
stundum legið á því lúalagi, að narra
framhleypna pólitíska fáfræðinga til að
hlaupa með hinar mestu fjarstæður og
öfgar í blöð, en sjaldan hefir það fyr
en nú náð tangarhaldi á þingmanni til
þeirra hluta.
Hitt er annað mál, að það virð-
ast eigi vera líkur til þess, að konung-
ur kveðji sér ráðherra til þess að leggja
fyrir sig stjórnarskrármálið. Honum mun
varla svo ant um að koma breytingunni
fram á þessum erfiðu tímum, og ef til
vill óskar hann eftir að þjóðin átti sig
betur á málinu, áður en það verður
samþykt.
Vonandi fá menn innan skamms eitt-
hvað að heyra frá þingmönnum Aust-
firðinga um stjórnarskrármálið sem rit-
að verði af meira viti og með minni
ósanaindum en hugvekja þingmanns
Seyðfirðinga. . ,
Heimastjórnarmaðurl
„Norðurland" og bændaflokkurinn.
Blaðið »Norðurland« spyr hverju
bændaflokkurinn ætli að halda fram í
stjórnarskrármálinu og fánamálinu, og
er eigi nema eðlilegt að blaðið spyrji
svo, því mörgum mun forvitni að fá
að heyra hvernig forvígismenn flokksins
eða flokkurinn yfirleitt tekur í málið, og
hvernig hann hygst að snúa sér í stjórn-
arskrármálinu. Ekkert hefir en heyrst
um hverja afstöðu bændaflokkurinn ætl-
ar sér að taka í málinu f sumar. 4 eða
5 þingmenn Sjálfstæðisflokksins hafa þó
þegar látið þá skoðun nppi, að þeir
féllust á aðfarir ráðheira í ríkisráðinu,
en hverjar leiðir þeir vilja framvegis
halda í stjórnarskrármálinu hafa þeir
eigi bent á. Heimastjórnarþingmenn
hafa lítið látið í Ijós í blöðunum um
það hvernig þeir vildu að snúist yrði
í málinu, en það sem til þeirra hefir
heyrst bendir á að þeir hefðu viljað að
ráðherilt hefði haldið stjórnarskrárfrum-
varpinu fram til samþyktar og ritað
undir úrskurð konungs, og jafnvel að
reynt yrði að ná staðfestingu enn þá.
Bændaflokksþingmenn hafa aftur á móti
enn ekkert látið til sín heyra og því
get eg tekið undir ;neð Norðurlandi og
spurt: »hvað gerir nú bændaflokkurinn*.
En á sutnar aðrar kröfur til bænda-
flokksmanna og annara þingmanna sem
blaðið gerir, get eg eigi fallist sem sjálf-
sagðar og vil eg leyfa mér að benda
blaðinu á:
1. Pingkosningar fara fram til 6 ára
og þeir' atburðir hafa eigi enn gerst
er gerí þingrof sjálfsagt það getur
því varla orðið, nema konungur og
ráðherra rjúfi þingið.
2. Pað er eigi með mikilli sanngirni
hægt að krefjast þess, að þingmað-
segi af sér meðan kjósendur hans
láta enga almenna ósk um það í
Ijós við hann, og hann hefir sjálfur
traust á sér til þingstarfanna.
3. Alþingiskjósendur hafa fylsta rétt að
gera fundarsamþyktir og almennar
ákvarðanir um hvað gera skuli í
stjórnarskármálinu, og ef þingmað-
uritin getur eigi aðhylst þær, er fyrst
veruleg ástæða til að ræða um að
hann segi af sér.
4. Pað ér naumast hugsanlegt að meiri
hluti þingmanna fari að skora á ráð-
herra eða konurtg að rjúfa þingið,
það væri hin greinilegasta vantrausts-
yfirlýsing til sjálfs sín, og eghefi enga
von um að bændaflokksmenn fari að
beita sér fyrir slíku sjálfsvantrausti,
enda lái eg þeim það ekki. Öðru-
máli væri að gegna, ef alþingiskjós-
endur landsins alment skoruðu á
ráðherra að rjúfa þingið.
Hvernig sem á mál þetta er litið, fæ
eg ekki séð að með sanngirni verði til
þess ætlazt, að þingmenn færu að beita
sér fyrir þingrofi eða að einstakir þing-
menn hlaupi til að segja af sér meðan
meirihluti kjósenda í kjördæmi þeirra
skorar eigi beint á þá að gera það, og
í þessu efni virðist mér eigi verða ætl-
ast til meira af þingmönnum bænda-
flokksins en öðrum þingmönnum, eink-
um þegar tekið er tillit til að bænda-
flokkurinn hefir verið og er víst enn
mjög ósjálfstæður sem þingflokkur og
á enga skörunga fyrir foringja, og er
mjög ragur að taka afstöðu í stórmál-
um og hlýtur því að standa á völtum
fótum.
Pað var fásinua af bændaflokksmönn-
um að hugsa sér að geta staðið til
lengdar sem þingflokkur án þess að
taka sér afstöðu gagnvart stjórninni eða
hinum stærri pólitískumálum, svo sem
stjórnarskrármálinu. Flokkurinn hlaut
fyr eða síðar að klofna eða flýsast í
sundur á peim málum, enda er nú sú
raun á orðin. Blaðið Suðurland segir,
að þeir Einar Jónsson, Matthías Ólafs-
sonogPéturJónssonjhafi geugið úrbænda-
flokknum í haust, og hefir þeim vafa-
laust eigi þótt þar lengur sætt, þegar
þeir sáu að meiri hluti flokksins elti
sjálfstæðismenn hugsunarlítið. Eg hefi
enga von um að bændaflokkurinn verði
annað en dilkur sjálfstæðisflokksins sem
lítil áhrif hafi þar, en verði að fylgja
forustukindum sjálfstæðismanna í öll-
um málum er flokkum skifta. Bænda-
flokkurinn hefur aldrei gert sig sem
flokkur gildandi í stórmálum á þingi
og nú er han i orðinn svo skipaður, að
það er minni von en áður að hann láti
til sín taka í þeim En þar sem
hann nú naumast verður talinn annað
eti skjólstæðingur sjálfstæðisflokksinssem
sigla verðurí hans kjölfari, verður naum-
ast bú st við að hann fremur en for-
ustuflokkurinn fari að beita sér fjrrir,
að gefa sjálfum sér vantraust meðan
kjósendur þeirra róta ekki við þeim.
Mér þætti miklu tilhlýðilegra að skora
á bændur og aðra alþingiskjósendur að
halda fundi til að ræða landsmál og
þjappa svo að þingmönnum til að fylgja
skoðunum sínum í aðalatriðunum.
Alþingiskjósandi.
Fréttir af stríðirm.
Nú fyrir nokkrum dögum kom skeyti
áleiðis frá Pýskalandi þess efriis, að
Frakkár höfðu beðið ósigur við bæinn
Sóisson og mist þar 40000 hermanna.
er hefðu átt sumpart að særast en sum-
part að falla. Ekki er þess getið, að
Pjóðverjar tæku höndum einn einasta
franskan hermann í þessari orustu, og
ekki heldur skýrt frá því, að nokkrir
hafi fallið af hendi Pjóðverja, eða þeim
miðað áfram eftir þennan sigur. Ekki
geta skeyti frá Englandi um neinn slík-
an sigur með einu orði, og er þetta
því Ijóst dæini þess, hversu óábyggi-
legar og litaðar allar fregnir eru, er
hingað berast um stríðið, og kanske
með öllu ósannar.
Peð má nú heita víst, að skip Thore-
félagsins »Ingólf« hafi farist á tundur-
dufli í Norðursjónum, en sem betur fór,
var skipherra Júlíus Júliníusson farinn
frá skipinu, og ekki er þess getið, að
nokkur íslend nga hafi týnst með skip-
inu, enda vonandi að svo sé ekki.
Pá er og talið víst, að næst stærsta
skip »Björgvinarfélagsins« að nafni
»Castor« hafi farist á tundurdufli á leið
til Hamborgar.
Sýna þessar fregnir ótvírætt, hversu
hættuleg öll sigling er orðin í Norður-
sjónum, og gétur þetta haft þau áhrif
fyrir okkur, að siglingar milli íslands,
Danmerkur og Englands verði af skorn-
um skamti á þessu ári.
Síðustu fregnir herma, að þýskir flug-
menn hafi svifið til Englands, og varp-
að niður nokkrum sprengikúlum í ó íg-
girtar borgir, og hafi af því einstaka
maður beðið bana.
Á austurherstöðvunum virðist alt ganga
í sama þófi, og munu Rússar hafa mik-
inn liðsafla til þess að stöðva Pjóðverja,
enda þótt svo virðist, sem Pjóðverjum
veiti stöðugt betur þar eystra.
Rússar tilkynna að þeir berji jafnt og
þétt á Tyrkjum, en fyrir úrslit stríðsins
virðist það hafa litla þýðingu.
Suðurlandsskip
Eimskipafélagsins íslenzka átti að
hlaupa af stokkunum í dag. Pað heitir
Gullfoss.
Goðafoss
á Norðurlandsskipið að heita.
Magnús Kristjánsson
alþingismaður er mælt að verði af-
greiðslumaður ísl. eimskipanna á Ak-
ureyri.
Ceres
átti að fara frá Kaupmannahöfn í gær
til Austfjarðar og síðan norður og vest-
ur fyrir land.
Flóra
er væntanleg hingað síðustu daga þ.
m. frá Reykjavík.
Hallgrímur Kristinsson
kaupfélagsstjóri er nýlega kominn
heim til sín úr utanför sinni. Hafði
komið með Pollux til Reykjavíkur og
þaðan hingað landveg með pósti. •