Norðri - 04.06.1915, Page 3

Nr. 23-24
NORÐRI
47
Fréttir af stríðinu.
Ítalía er komin í stríðið gegn banda-
mönnum sínum Austurríkismönnum og
Pjóðverjum. 1887 gengu þessi þrjú ríki
í samband þess efnis, að styðja og vernd-
að hvert annað, ef í ófrið lenti, en 29.
f. m. gekk Ítalía úr félaginu, með því
að segja Austurríki stríð á hendur.
Austurríki gerði Ítalíu ýms boð, ef
ítalir sætu hlutlausir hjá, meðalannars að
láta af hendi við þá héraðið Tyrol, gera
Tríest að fríborg með ítölskum háskóla,
og ásælast ekki Albaníu.
Stjórn Ítalíu vildi sitja hjá ófriðnum,
en var rekin í hann nauðug af almenn-
ingi. Klerkar, háskólakennarar og stúdent-
ar hafa æst upp alþýðuna, heimtaði hún
vægðarlanst, að Frökkum væri hjálpað,
og lá við upphlaupi í Rómaborg. Stjórn-
in lét þá undan lýðnum, en flestir ráð-
herrarnir sögðu af sér. Það er ekki nema
eðlilegt, að þjóðin italska sé með Frökk-
um, þær eru frændþjóðir og það voru
Frakkar, sem 1866 hjálpuðu ítölum til
þess að berja á Austurríki og komu
Ítalíu í röð stórveldanna 1867. Aftur á
móti hefir altaf verið mjög grunt á því
góða milli Austurríkismanna og ílala,
þótt Þjóðverjum hafi tekist, að halda
þeim í bandalagi í 30 ár.
Það er sagt, að Austurríkismenn hafi
orðið fyrri til, þegar slitnaði uppúr sam-
bandinu við Ítalíu, og skotið á Venedig
og nokkrar aðrar ítalskar borgir, en
ekki er getið um neitt tjón. Á austur-
herlínunni sækja Rjóðverjar stöðugtfram,
en að vestan verður ekkert úr hinum
tíðu áhlaupum þeirra, og hafa þeir upp
á síðkastið farið halloka bæði fyrir Eng-
lendingum og Frökkum,
í Englandi hefir sú breyting orðið,
að nokkrir úr íhaldsflokknum eru kom-
nir í stjórnina, og eru hermálaráðherr-
arnir nú tveir.
Norðmenn skýra svo frá, að um dag-
inn hafi staðið sjóorusta í hafi úti ekki
alllangt frá Bergen. Sáust nokkur her-
skip, og skothríðin heyrðist greinilega
úr landi, enda fanst nærstu daga vögrek
af þýsku eða þýskum skipum. Hvorki
Englendingar eða Þjóðverjar hafa minst
á þennan bardaga, en flestöllu er sjálf-
sagt haldið leyndu eins lengi og unt er,
uns friður loks kemst á, þá kemur margt
upp úr dúrnum.
Nú í vikunni sveif Zeppelínloptfar yfir
Lundúnarborg og varpaði niður 90
sprengikúlum, sem bæði drápu menn
og skemdu hús.
Þjóðverjar segjast hafa alls tekið rúma
800 þúsund fjendur höndum: 240 þús.
Frakka, 510 þúsund Rússa, 40 þúsund
Belgi og 29 þúsund Englendinga.
Frá Tyrkjum er það að segja, að þeir
flytja stöðugt, en hægt gengur sambands-
mönnum að ná vígjunum við Hellusund.
Enskur kafnökkvi er kominn inn í Marm-
arahaf, og gerir Tyrkjum mikið tjón.
Nýr ræðutexti fyrirpresta.
i.
Séra Þorsteinn Briem, sem svo sköru-
lega predikaði sumarið inn á Grund út
af »eldspítustokknum« hefur gefið stétt-
arbræðrum sínum frumlegt og vekjandi
eftirdæmi. Svona vill fólkið að prestar
farið að predika! Eg vil ekki lasta hið
gamla, en öllu má ofbjóða. Old vor
er enginn kredduvinur, enda finst henni
fullsoðið í þeim potti. Hún trúir ekki
þótt »skrifað standi«, því hún er búin
að heyra það svo oft og heimtar að
breytt sé til. Og þótt menn svari með
vissum sanni, að engin geti lagt né
megi leggja annan grundvöll en lagður
sé, sem sé Jesú Krist, þá er þar til
að svara, að höfundur kristinnar trúar
kendi langhelzt í likingum og dæmisög-
um, ástundun alveg eins og séra Þ. Br.
með »eldspíturnar«; því tók hann ekki
dæmi sín úr daglega lífinu? Og að það
hafi verið aðal-kenningaraðferð hans
sanna öll hin sannsögulegu guðspjöll.
Hitt er satt, að snemma hóf kirkjan
hina aðferðina, sem sé að kenna guð-
fræði með ákveðnum trúargreinnm, og
síðan hnýta siðaboðorðunum við. Retta
var þegar á 1. öld aðferð Páls posiula,
en náði fyrst algleymingi á 2. öld og
úr því. Hinn mikli spámaður sjálfur
kendi siðalærdóminn bæði á undan og
eftir trúarfræði sinni, sem Hartnack seg-
ir oss að hafi einungis verið fólgin í
tveim höfuðgreinum: 1. Kærleikanum
til Guðs og manna, og 2. Guðsríkis-
boðun hans. Pessi voru meistarans sálu-
hjálparskilyrði — eða réttara að segja:
sáluhjálpin sjálf. Pví ntiður ber hér svo
margt í milli, að alþýðan skilur þetta
ekki. Og þó virðist nú einsætt að þeir,
sem lengra eru komnir í skilningi, gangi
ekki lengur blindandi framhjá kenning-
araðferð höfundar trúar þeirra. Pað eina
í kristnum fræðum, sem eflaust má full-
yrða að aldrei fyrnist eða falli úr gildi,
það er kenning Krists í eftirlíkingum,
það er að segja: i lifandi dœmum og
likingum úr lifinu og reynslunni. En
vitaskuld er það, að þótt dæmin eða
textarnir séu öðruvísi nú en þá, t. d. nú
eldspítustokkur, en þá týndur peningur,
eða fundin perla: þá verður dæmið að
vera miðað við sömu hugsjón nú sem
þá: guðsríki, ekki á himnum heldur hér
á jörðu, hér í táradalnum, hér í kring-
um oss. <Jg sáluhjálpin, sem miða skal
við, er sáluhjálp góðrar samvizku og
meðvitundar um guðsnálægð og velþókn-
un.
Hafi séra P. Br. heilar þakkir fyrir
ræðu sína; margir munu á eftir reyna
sama vaðið. Ekki vantar textann; þeir
eru fleiri en blöðin í veraldarsögunni,
þeir eru fleiri en stundirnar sem vér
iifum. Að sækja alla ræðutexta f biflíuna
er fremur orðið til ógagns en gagns.
Aldrei síðan kristnin hófst hefur hið
mikla enska Biflíufélag selt jafn mikinn
fjölda h.ritningar en manndrápsárið mikla
sem leið, og að því leyti átti það við,
sem gamla testamentið var þjóðunum
svo einstaklega valin kenzslubók í hern-
aði. En kendi Kristur manndráp og æði
griinmustu villudýra?-------
Meira.
Alfred Russel WaflaceXfraleis).
Pað er margra manna mál, sem þektu
hann eða bækur hans, að skarpvitrari
v^indamaður hafi ekki uppi verið hon-
um samtíða á Englandi — hvorki Darwin
né Spencer, hvorki lord Kelvin né
Huksley, því þegar hann vildi gat hann
bent á bresti þeirra allra, en gerði það
nauðugur, því að hann var vinur þeirra
allra, og maður hógvær og góðhjart-
aður. Hann dó í fyrra á búgarði sínum
níræður að aldri, og lét þar jarða sig,
en afþakkaði að hvíla í Westminster
kirkju við hlið hinna nýnefndu ágætis-
mann8. í alfræðibókum (Conversations-
bókum) Norðurlanda og Þýzkalands, sem
eg hef séð, er hans hvergi getið að
maklegleikum og einungis fyrir þá sök,
að hann þorði að fyrirlíta alla tízku og
almenningsálit og finna öllum nýmælum
það til foráttu, sem hans glöggsæi og
óvenjulegu vitsmunir sáu fyr en aðrir
menn En nú eru að koma upp úr dúrn-
um ýmsar sérskoðanir hans, einsog þeir
Shaw og Wells sýna og sanna í ritum
og ræðum, en þeir tveir eru djarfastir
siðameistarar og nýmælamenn á Eng-
landi. Öll ríkisstjórnarmál Englands, alt
skipulag mannfélagsins, samkepnismálið,
sósialisminn, uppeldis- og skólamál, rétt-
indamál kvenna — alt byggja þeir á hug-
sjónum hins gamla spekings. Hann
særði efnishyggjutrúna fyrstur manna
því heilundar, mergundar og beinund-
ar sári, sem materíalisminn fékk bana
af (sem ráðning lífsgátunnar). Og þótt
spíritisminn væri þá hvað mest fyrirlit-
inn og ofsóttur, var hann óðara búinn
að gagnrýna hann, og þá ritaði hann—•
fyrir 30 árum síðan þetta:
264
A heimleiðinni talaði hvorugt hjónanna nokkurt orð. Knúð R. fékk
þá skipun að koma til hans eftir klukkutíma, en tala ekki um þenna
atburð við nokkurn mann.
Olga gat grátið af reiði við þá hugsun, að þessi fyrirlitlegi maður
hennar skyldi hafa nokkurn snefil af ástæðum, til þess að efast um æru
hennar. Hún fann mjög vel til þess að ytra útliti í augum almennings,
mundi verða á móti henni, ef Evert viidi vekja hneixli. Það væri þungt
að vera álitin sú kona sem hefði brotið,
Pegar þau komu heim, læsti Evert stofudyrunum og segir:
»Heiðraða húsfrú mín! Gjörið nú svo vel að fara inn í herbergið
yðar, sem þér ekki megið yfirgefa nema með mínu leyfi. Og eins megið
þér ekki taka á móti nokkrum manni, eða senda nokkurt bréf eða skeyti
til nokkurs manns án minnar vitundar. Og það verður haft vakandi auga
á yður. Þetta er nú alt og sumt sem eg hefi fyrst um sinn að segja yður.«
Olga svaraði engu, því hún vissi að það var ekki til neins, en gekk
þegjandi inn í herbergi sitt. Evert gekk með henni að dyrunum, tvílæsti
svo að utanverðu og lét lykilinn í vasann. Svo var kallar hann á þernuna
inn til sín og þar fékk hann henni ritaða reglugjörð um Olgu, sem hún
skildi hlýða í öllum greinum.
Pegar þetta alt var búið, settist Evert niður til að skrifa Konstönsu
þannig:
»Konstansa!
Pað er nú liðið eitt ár og þrír mánuðir betur, síðan við höfum
talað saman. Sá tími hefir víst verið hinn rólegasti hjá yður, af því að
eg mundi nú hreint hafa gleymt yður. En það er nú ekki mín góða
Konstansa! Pér ættuð að hafa svo mikla inannþekkingu að vita það, að
handa mér nægði ekki svoleiðis kona, sem Olga er. Nei, hún gat ekk
haft þau áhrif á mig, að gera mig að betra manni; það gat einungis ein
og hún hratt mér frá sér og því skal henni hefnast fyrir það.
Nú er sú stund komin, að eg get komið fram hefndinni á yður,
því æra systir yðar er á valdi rnínu og það er undir mér einum komið,
hvort hún verður seld fram lögreglunni fyrir hjónabandsbrot og verða
svo fyrir fyrirlitningu allr^ manna. Við skulum nú sjá, kæra Konstansa,
261
svo skiljanlega, að allir sjái, að það hljóti að hafa verið þeir sömu sem
fylgdu því bréfi frá ívari, sem hann skrifaði er hann sótti um einkaleyfið. Pú
hefir þá upprunalegu uppdrætti og uppkast til bréfsins. Pú ert meistari
í því að finna upp ýmislegt, Axelhjelm! Nú verður honum stefnt fyrir
rétt og þá er rétti tíminn að rifja upp báðar morðsögurnar. Hann skal
bráðum verða álitinn sem hinn sniðugasti svikari. En skaði er það, að
mega ekki líka koma með þjófnaðinn í grafarkapellunni.*
Olga heyrði ekki hverju Evert svaraði.
»Það var slæmt strik í reikninginn hjá okkur,« héyrir hún Knúð
segja, »að hún skuli vera svona stíf og óþjál kona. Veiztu hvar þessi
ívarson býr?«
Nú lagði Olga eyrað að, eins veT og hún gat.
»í Bergstrálas Hoteli,« heyrir hún Evert segja.
»Hvað lengi ætli hann verði þar?« heyrir hún er spurt.
»Líklega þangað til hann er búinn að fá einkaleyfið. En farðu nú
að fara, því eg fer nú að skrifa klögunarbréfið til lögreglunnar.«
Olga heyrði það á hreifingunum að þeir göfugu vinir voru nú að
skilja. Hún hrökk til baka, út í ganginn og inn í svefnherbergi sitt. Par
sat hún lengi hugsandi. Hvað átti hún að gera til þess að geta aðvarað
ívar? Ekki einum einasta af öllum þjónum gistihússins, þorði hún að
biðjá fyrir línu til hans, því þeir voru allir keyptir af Evert, til þess að
vaka yfir hverju hennar viðviki. Einkanlega hafði hennar eigin þerna
gætur á öilu hjá henni.
Eftir nokkra umhugsun fer hún sjálf að búa sig, án þess að kalla
á neinn til að hjálpa sér, og að vörmu spori þýtur hún ofan stigann,
en mætir þar stofustúlku sinni er segir:
»Ætlar frúin að ganga út?«
»Já, eins og þú sérð,« svarar hún í styttingi.
»A eg ekki að kalla á Friðrik til að fylgja yður?«
»Nei, eg fer ein.«
Pessi stúlka hennar flýtti sér upp til Everts til þess, að skýra honum
frá þessu og það með, að hún hefði klætt sig um ein, sem leit undar-