Norðri - 07.06.1916, Síða 2

118
NORÐRl.
Nr. 59- 60
land. Rykjast þeir nú allvel mannaðir
og útbúnir í Salónik, þótt enga útrás
hafi þeir gert, Búlgarar hafa oróið að
standa undir vopnum til að vera við-
búna að verja land sitt. Virðist svo sem
þeir uni því illa til langframa, því síð-
ustu skeyti segja þá komna með her inn
í Grikkland. Auðvitað mótmæla Grikkir
þeirri herferð yfir land sitt, en líklega
verða þau mótmæli að engu hðfð, nema
þeir grípi til vopna. Venezoela hélt
nýlega harðorða ræðu á Grikklandi um
heimsku stjórnarinnar þar og svik við
Serba. Sagði að Grikkir mundu hafa
getað aukið lönd sín í þessum ófriði, ef
þeir hefðu farið skynsamlegaað ráði sínu,
en nú sé auðsætt þeir fái engin lönd
og séu komnir í hina verstu klípu, sem
erfitt muni að losast úr. Allur þorri
þjóðarinnar fylgir enn þessum stjórn-
málamanni, sem vék úr stjórnarsæti af
því honum samdi ekki við konung.
í Asíu berjast Tyrkir og Rússar stöð-
ugt, og eitthvað er þar af hersveitum
Breta. Veitir Rússum einatt betur, en
síðustu mánuðina hafa Tyrkir annað
veifið haflð sókn. Takmark Rússa og
Breta þar mun vera að ná Bagdad og
Miklagarði, en allmikið er óunnið til
beggja þessara staða. Ein herdeild Breta
(um 10 þús.) sat inni lokuð í allan vet-
ur í bæ í Asíu (Arabíu) er nefnist Kut-
el—Amaras í bænum bjuggu og um 6
þús. Arabar. Tyrkir reyndu að taka bæ-
inn en gátu ekkí. Settust þeir þá um
hann og drápu alla er út leituðu, jafnt
Arabana og hermennina. Nokkrar mat-
arbirgðir voru í bænum, en Bretar urðu
að fæða Arabana sem ekki koniust burt.
Bresk hersveit sem send var til hjálpar
beið ósigur fyrir Tyrkium, svo engin
hjálp kom. Fyrstu dagana í maí, þegar
allar vistir voru þrotnar, gafst breski her-
inn upp, þegar hann var búinn að ó-
nýta öll skotfæri og hergögn, og tóku
Tyrkir þar um 9 þúsund til fanga. Eig'
er þó búist við að þessi uppgjöf Breta
hafi veruleg áhrif á endalok ófriðarins
í Asíu, því þar muni mest velta á því
hvað Rússar duga gegn Tyrkjum.
Á herstöðvunum á Rússlandi hefir
lítið sögulegt orðið síðustu tvo mánuð-
ina, enda munu vatnavextir og votlendið
hafa hamlað þar hernaðarframkvæmdum
fram eftir vorinu. Um 20. maí er svo
að heyra, á rússneskum blöðum, sem frem-
ur sé búist við að Pjóðverjar hefji sókn
þar í landi, en síðustu skeyti herma að
nú muni Rússar hefja sóknina. Líklegt
er þó að stórorustum verði frestað fram-
eftir 6umri, því hvorugum mun þykja
svo árennilegt að ráðast á hinn.
Á sjónum þótti kafbátahernaður Þjóð-
verja í apríl og maí þeir viðburðir, er
mestum tíðindum sættu. Hann hófst
skömmu eftir miðjan vetur og var svæsn-
astur fyrsta sprettinn, en Bretar sögðu
að í april og maí hefði af honum dreg-
ið, enda drógu hótanir Bandaríkjastjórn-
ar úr honum, sem síðar mun ávikið.
Pýzkir kafbátar söktu mörgum vöruskip-
um fyrir Bretum og allmörgum skipum
fyrir hlutlausum þjóðum, sem fluttu vör-
ur að og frá Bretlandi. Hinsvegar söktu
rússneskir kafbátar kaupförum Pjóðverja
í Austursjónum og skipum hlutlausra
þjóða, er voru með vörur til Pýzkalands.
Haldið er að kafbátar Þjóðverja hafi
allmjög tínt tölunni í þessum hernaði
í ár eins og í fyrra. Skýrsla, sem norsk-
ur skipstjóri gaf í maí bendirtil, að eigi
var hættulaust fyrir þá að fara um Norð-
ursjóinn. Hann skýrir svo frá: »Pýzkurkaf-
bátur stöðvaði mig á leið til Englands og
krafðist þess að fá að sjá skipsskjölin,
eg fór þegar á stað með þau í skips-
bátnum, því ekki vilja kafbátarnir að við
komum mjög nærri þeim á stórum skip-
um, tortryggja oss að við kunnum að
skjóta eða renna á þá. Pegar eg var
komin miðja leið þutu kúlurnar yfir
höfði mér á leið til kafbátsins, og var
hann skotinn í kaf á svipstundu. Eitt
af smáherskipum Breta hafði þá komið
fram úr þokunni, séð kafbátinn og send;
honum þegar þá kveðju er honum reið
að fullu. Síðar um daginn mætti eg
tveim brezkum togurum, voru þeir með
katbát á iniili sín marrandi í kafi. Kváð-
ust þeir hafa fiskað hann í járnnet sín!«
A írlandi varð allmögnuð uppreist
snemma í maí. Brátt varð hún bæld
niður með hervaldi og foringjarnir skotn-
ir. Ekki voru þingmenn Ira neitt við
hana riðnir.
Rússar gera virki i Álandseyjum.
Eyjar þessar liggja í Austursjónum
fyrir minni Botniskaflóans eigi alllangt
frá ströndum Svíþjóðar. Eyjarnar til-
heyra Rússum, en einhverjir samningar
voru um að þar skyldu engin virki sett
upp. Nú hafa Rússar tekið til að byggja
þar hervirki og þykjast gera það til að
verja Pjóðverjum inn í flóann, og að
kunnugra dómi til að fá þar örugt kaf-
bátalagi. Hægrimenn í Svíþjóð hreyfðu
háværum mótmælum og sögðu að stjórn-
inni bæri að neita slíku tiltæki Rússa,
þar sem kastalar á Alaridseyjum gerði
þeim hægt fyrir að skjóta liði á land í
Svíþjóð. Nokkrir hvöttu til óíriðar við
Rússa út af þessu og hömruðu á stjórn
Svía, sem gaf fá önnur svör, en að hún
mundi vaka yíir hagsmunum Svíþjóðar,
en að halda friðnum væri henni þó rík-
ast í hug. Norsk blöð lýstu yfir óánægju
sinni yfir hernaðargargi Svíanna, og
gáfu í skyn að aldrei myndu Norðmenn
fylgja þeim að því. að ráðast að baki
Rússum. Samdráttur Norðurlanda, sem
bólað hefur á siðustu misseri, mundi
aldrei ná lengra en að styðja að því að
vernda hlutleysi Norðurlanda. Eitt af
hægri blöðum Svía svaraði því að Norð-
menn hefðu ávalt ótryggir verið og það
væri svo sem auðvitað að þeim væri
ekki treystandi í neinu bandalagi. Líkur
voru til að ófriðaræsingarnar í Svíþjóð
mundu falla niður.
Skortur á matvœlum
kvað vera orðinn tilfinnanlegur meðal
ófriðarþjóðanna einkum í Þýzkalandi.
Pjóðin, einkum borgaralýðurinn, hefir
miklar áhyggjur af því, hvernig hún eigi
að hafa ofan í sig, og áskoranir eru
sendar stjórninni. sð sjá betur fyrir mat-
björginni. Kjöt, mjólkur og viðbitis-
skortur er einkum tilfinnanlegur, brauð
og kartöflur eru sumstaðar af skornum
skamti, þótt þá vöru bresti yfirleitt ekki
í landinu. Fundir hafa verið haldnir um
vandræðin, og sumir meðlimir borgar-
ráðanna lýstu því yfir, að þeir hefðu
eigi bragðað kjöt í fjórtán daga. Petta
sýnir að Þjóðverjar þola illa kjötskort,
og öllu ver en íslenzkir alþýðumenn,
sem einatt fá ekki kjöt svo teljandi sé
nema á hátíðum og tyllidögum. Ofan
á þetta bætist, að þeir sem efni hafa
reyna að kaupa sér forða til lengri tíma
og aðrir til að okra á honum. Petta
eykur dýitíð og stuðlar að því að koma
matbjörginni á færri hendur. Petta mat-
armál Pjóðverja er því vandræðamál
fyrir stjórnina jafnt og alþýðu. Ýmislegt
bendir á að stjórnin ætli að taka að sér
skömtulagið til fulls, og vikta fólkinu
út vikulega eða daglega eins og sum-
staðar var gert í gamla daga á Islandi.
Pjóðverjar eiga von á góðri uppskeru
í haust og lifa í voninni um nægilegt
brauðkorn, en hinsvegar dylst þeim eigi
að erfitt er að lifa til lengdar á einu
saman brauði.
Pjóðverjar slaka til fyrir Wilson.
Þegar kafbátahernaður Pjóðverja var
í mesta algieymingnum í vetur og bönd-
ín bárust að þeim, að þeir hefðu með-
al annars sökt bresku farþegjaskipi fyrir-
varalaust, þar sem meðal farþagja voru
nokkrir Bandaríkja borgarar, sem sumir
mistu lífið. Pegar svo var komið gerði
Wilson forseti sig birstan og tilkynti ut-
anríkisstjórn Pjóðverja, að nú væri nóg
komið af slíku fargani. Bandaríkjamenn
mundu kveðja heim sendiherra sinn og
vísa sendiherra Pjóðverja úr landi, ef
þeir héldu áfram að sökkva kaupförum
og mannflutningaskipum fyrirvaralaust,
og þótt Wilson bæri öxina eigi
84
Þegar þetta nafn var nefnt litu þær allar upp og allar horfðu
þær undrandi á kammerráðsfrúna.
»Sigríður frænka, sem . . . .«
Frú Becker sagði ekki meira.
»Sem hefir orðið fyrir illu umtali,« sagði Clara.
»Nafn hennar hefir sézt í skrípablöðunum, og henni hefir verið
mjög hallmælt.« ;
»SaIly, mig langar til að segja þér sögu Helenu Kahn, og þegar
þú hefir heyrt hana, er eg viss um að þú neitar mér eigi um aðstoð
þína til að rífa hana út úr einveru þeirri, sem getur vel farið svo að
leitt geti til að hún missi vitið.«
»Æ, já, segðu okkur sögu hennar,« hrópuðu allar ungu stúlk-
urnar í einu.
Sú ákvörðun var svo tekin að Clara síðar um daginn, þegar
húsbóndinn væri kominn heim, skyldi segja hina sorglegu sögu Helenu.
Pegar þær litlu síðar voru einar saman Clara og Emmy, vék hin
fyrnefnda sér vingjarnlega að ungu stúlkunnni og mælti:
»Mundu hleypidómarnir gegn þessari ógæfusömu konu, aftra þér
frá að veita henni liðsinni og traust?*
»Nei,« svaraði Emmy og horfði á frúna með hreinum og góð-
legum svip.
»Eg vissi að þú mundir svara þannig. Eg get sagt þér það, að
það sem eg ann hjá þér og dáist að, er hið hreina og göfuga kven-
eðli, sem aldrei svlkur sjálft sig.«
»Hrós þitt er óverðskuldað; því sá ógæfusami hefir ávalt kröfu
til meðaumkunar, enda þótt hann sjálfur hafi valdið óhamingju sinni.«
»Eg reiði mig þá á aðstoð þína til að hugga Helenu.*
»Pað er þér óhætt,« og Emmy rétti frúnni hönd sína.
»Pökk Emmy,« sagði hún.
Síðar um daginn sátu hjónin í Árskógi ásamt dætrum sínum,
Emmy og frú Clöru í laufskálanum út við ána. Frú Becker sat með
85
prjóna sína, ungu stúlkurnar við sauma, en liðforinginn hlustaði á frú
Qöru, sem hallaði sér aftur á bak í veltistól og sagði frá viðburðum
þeim sem nú skal skýra frá:
»Föðursystir mín assessorfrú Trenner, átti einungis eina dóttur
barna, Helenu, sem hún elskaði ákaflega og með nærri því stjórnlausri
frekju. Barnið, sem var að eðalsfari geðmikið, ímyndunarrríkt og með
stirða geðsmuni, h'efðl þurft að fá kyrlátt, þýtt og leiðbeinandi upp-
eldi, en því var nú eigi að heilsa. Uppeldi móðurinnar var annars-
vegar ákaft eftirlæti og tiislökunarsemi á öllum sviðum, en með sprett-
um harðstjórn og hlífðarlaus krafa um að barnið hegðaði sér eftir
vilja móður sinnar. Barnið hafði því annað veifið óhindrað frjálsræði
en varð hinn sprettinn að beigja sig algerlega fyrir vilja móður sinn-
ar. Þetta uppeldi varð undirstaða þess að barnið elskaði og óttaðist
móður sína óvenjulega mikið, en vegna óttans varð henni að fara
á bak við hana með margt, og náttúrleg tiltrú á báðar hliðar, sem
eðlileg er tnilli mægðna gat eigi þrifist. Helena lá oft við kné móðurinnar
og kysti hendur hennar og sýndi henni alt blíðlæti og tilbeiðslu, en
hún hneigði sjaldan höfuð að brjósti hennar til að skýra henni hljóð-
lega frá óskum sínum, tilhneigingum, vonum eða þrám, og hún var sú
síðasta er Helena mundi hafa opnað sál sína fyrir eins og kallað er.
Pegar stúlkan eltist, bættiat það ofan á, að móðir hennar þoldi illa að
vita, að henni þætti vænt um nokkra aðra en hana. í einu orði, mæðg-
urnar unnu hvor annari heitt. en ást þeirra vantaði fylstu tiltrú hvor til
annarar og skilning á sálarástandi hvorrar um sig. Hefði móðirin reynt
til að þekkja skapsmuni og hugsunarástand dóttur sinnar og reynt að
gera sér Ijóst, að hún umfram alt þarfnaðist samhygðar, blíðu og um-
burðarlyndi, sem breitt hefði friðarblæju yfir tilveru hennar, í stað
þess að þurfa að búa við ofsalega geðsmuni móður sinnar, sem hlífð-
arlaust — þrátt fyrir ást hennar — reyndi að brjóta niður vilja dótt-
urinnar í öllum greinum, ef hann á nokkurn hátt kom í bága við það,
sem hún vildi vera láta, þá mundi hún ef til vill hafa tekið meira
tillit til vilja hennar, og reynt að mýkja geðsmuni sína op sýna dótt-
ur sinni hlýleiksblíðu í stað ofsalegrar ásar.
Helena hafði náð sautján ára aldrinum. Hún var ekki frtð sýnum,
en hún hafði svo blómlegan og fjörlegan yfirlit, og var svo frjálsleg