Norðurland - 18.10.1902, Blaðsíða 3

vatnshelt. Tafarlaust var farið að
bjarga vörunum.
Leiðindi í sveitunum.
„Norðurland" átti nýlega tal við eina af
hinum mestu gáfukonum hér norðanlands.
Talið barst á fólksstrauminn úr sveitunum
í bæina.
Vinnufólkseklan í sveitunum — sagði konan
— stafar ekki af því, að bændur borgi ekki
það kauþ, sem menn gera sig ánægða með.
Hún stafar af hinu, að það er svo dauðans
leiðinlegt í sveitunum á vetrum. Að minsta
kosti eru það leiðindin, sem stúlkurnar fæl-
ast. Þær geta aldrei gert sér neitt (il gamans,
hafa aldrei til neins að hlakka. Þess vegna
þrá þær að komast eitthvað burt, þangað
sem lífið er dálítið fjölbreyttara og skemti-
legra. Svo tínasl þær burt úr sveitunum.
Og konurnar sitja eftir, önnum kafnar, sjá
ekki út úr því, sem þær eiga að gera, hafa
aldrei tómstund til að gera sér nokkurn
skapaðan hlut til ánægju. Og að Iokum af-
segir konan bóndanum að standa í þessu
búskaparstriti lengur. Honum er þá nauð-
ugur einn kostur að flytjast til einhvers
kauptúns og reyna að liafa ofan af fyrir sér
þar.
Þið, sem viljið hjálpa þjóðinni, styðja
hana í lífsbaráttunui og sérstaklega efla land-
búnaðinn — sagði konan enn fremur —
þið verðið að hafa það hugfast, að eitt af
fremstu og óhjákvæmilegustu nauðsynjuverk-
unum er það, að gera sveitalífið skemtilegra
á vetrum. Annars tæmast sveitirnar smátt
og smátt að nokkuru éða öiíú ieýti.
Konan á sjálf heima í sveit og er ná-
kunnug fólkinu. Sjálfsagt er mikið í því,
sem hún segir. Og hvað sem líður hættunni
við brottflutning úr sveitununi, er það að
sjálfsögðu mikilsvert mál að gera mönnuin
lífið ánægjulegra.
En í hverju vill nú sveitafólkið að breyt-
ingin sé helzt fólgin? Sennilega hefir það
sumt gert sér einhverja grein fyrir því. Til
hvers langar það mest? Vilja sveitamenn,
konur ekki síður en karlar, gefa „Norður-
landi" bendingar um það? Reynið að senda
þær til „Norðurlands". Þær skulu koma
fyrir almenningssjónir, ef hlutaðeigendur
æskja þess. Ekkert gerir til, þó að þær séu
ekki svo vel orðaðar, sem þið munduð kjósa.
„Norðurland" færir þær í stílinn.
Reynið ykkur nú sérstaklega, ungu pilt-
arnir og ungu stúlkurnar. Lofið þið „Norð-
urlandi" að vita, hvernig þið nuinduð helzt
kjósa að liáttað væri lífinu í sveitinm hjá
ykkur. Hver veit, nema óskum ykkar geti
orðið framgengt. En í hlutarins eðli liggur
það, að ekki er „Norðurlandi" síður kært
að fá slíkar bendingar frá rosknum og ráðn-
um húsbændum og húsmæðrum.
Mjaltakensla.
Hr. Sigurður Þórólfsson hefir verið að
kenna nýja mjalta-aðferð í Reykjavík í sumar,
og segir »ísafoId" að töluvert hafi verið
eftir þvi sózt að iæra hana. „Auk þess sem
S. Þ. hefir kent hana hinum og þessum á
stangli, frá því í sumar, stendur yfir þessa
viku hér á Rauðará fyrsta reglulegt kenslu-
skeið, að tilhlutun Landsbúnaðarfélagsins,
íneð 9—10 nemendum: 7 — 8 stúlkum og
2 karlmönnum. Þeir eru 3 af Austfjörðum,
1 vestan úr Dölum og 6 úr Reykjavík, flest
heldri manna dætur; það ber þess gleðiieg-
: an vott, að það fólk er yfir það hafið að
íáta sér la’gingu þykja að slíku verki.
Hólaskólinn.
Nú cr r.ýnilcga að lifna yfir honum til
muna. Fvrir þetta ár hafa 14 nemendur
sótt um haun og auk þess 6 fyrir næsta ár,
svo að þá vcrða nemendur þar að minsta
kosti 20. Við þeirri nemendatölu bjóst
amtráðið einmiít. En ráðstafanir munu verða
15
til þess gerðar, að skólinn geti veitt 30
manns viðtöku.
Verði reynslan hér hin sama og í Svíþjóð,
má búast við því, að skólinn eigi góða
framtíð í vændum. Þar eru, eins og Sig-
urður skólastjóri Sigurðsson hefir frætt oss
um, tvenns konar skólar, aðrir með sama
fyrirkomulagi eins og hér hefir tíðkast:
bóklegri og verklegri kenslu, hinir með
sama fyrirkomulagi og Hólaskóli: bóklegri
kenslu að eins. Þeim skólunum, sem fyr er
getið, fækkar stöðugt, hinum fjölgar æ meir
og meir.
Nú hefir skólinn auglýst aukakenslu í
síðasta blaði „Norðurlands": mjaltakensla
með sömu aðferð, sem Sigurður Þórólfsson
er að kenna syðra og fyrirlestra um búreikn-
inga, jarðyrkju og hirðing áburðarins, ein-
kenni á kúm og hestum, og meðferð mjólk-
ur. Qeta niá þess, að samskonar fyrirlestra
á búnaðarskólum erlendis sælcja bændur af
miklu kappi. Þar sitja gráhærðir bænda-
öldungar við hliðina á ungum og upprenn-
andi bændaefnum.
Enn freniur býðst og skólinn til þess að
rannsaka fyrir bændur fituefni í mjólk. Sú
villa hefir orðið í auglýsingunni um það
efni í síðasta blaði, að sagt er, að mjólkina
þurfi að senda í 42 pela glösum, en á að
vera Va (hálfs) pela glösum.
Með samskotunum
til minnisvarða eftir Kristján Jónsson
skáld, sem hr. Jóhannes Friðlaugsson minn-
ist á hér í blaðinu, vill »Norðurland<s mæla
hið bezta. Ekki eru nema fá dæmi þess,
að líkt hafi verið ástatt um mann eins og
Kr. J: Hann komst atdrei á æðra stig
mentunar né mannvirðinga en að verða
lærisveinn í neðra hluta latínuskólans í
Reykjavík og var jafnframt eitt af helztu
skáldum þjóðarinnar. Það er mjög vafa-
samt, hvort skáldæðin hefir verið ríkari
hjá nokkuru íslenzku skáldi á síðustu öld
en hjá Kristjáni Jónssyni. íslendingar gera.
sjálfum sér sóma með því að halda á lofti
minningu hans, og sérstaklega má ætla,
að Norðlingum sé það ljúft. »NorðurI.« er
fúst á að veita samskotum viðtöku, ef
einhverjum þykir það hægra, og að koma
þeim þangað, sem þau eiga að fara.
Úr Presthólahreppi
er »N1.» ritað um næstsíðustu mánaða-
mót:
•Töluverð bindindishreyfing er nú orð-
in hér í Presthólahreppi, því í Ásmund-
arstaðasókn er bindindisfélag, er »Kvöld-
stjarnan« heitir, og munu meðlimir þess
vera um 40; en í Presthólasókn er aftur
stúkan »Norðurljósið« nr. 64 af I. O. G. T.
og telur hún nú 30 meðlimi, svo að alls
er tala bindindismanna um 70; og er það
rúmlega 4. hver maður af öllum íbúum
hreppsins, sem er í bindindi.
Engin áfengissala er hér í hreppi, en
þrátt fyrir það er þó allmikið drukkið af
vínföngum, enda er mjög þægilegt fyrir
þá, er hneigðir eru fyrir vín, að panta sér
það, og eins er það engu síður þægilegt
fyrir þá, að geta fengið nægju sína á strand-
ferðaskipunum, er ganga kringum landið,
og er mörgum farið að ofbjóða, hvað mik-
ið er þar selt af áfengi; og þó bannað sé
að selja öðrum vínföng en farþegum skip-
anna, þá er þeim lögum miðlungi hlýtt,
enda munu og farþegar skipanna oft kaupa
vínföng fyrir menn úr landi; en svo laumu-
lega er að farið, að illa gengur að sanna
það; og virðist vera full ástæða til að
hefta þá vínsöfu eitthvað, og ætti helzt
að banna með lögum alla vínsölu á strand-
ferðaskipunum, eða að minsta kosti með-
an skipin lægju á höfnunum, því þá gengi
það verr fyrir aðra en farþegana að kaupa
sér vínföng.«
Húsbruninn í Reykjavík.
Missögn reynist það, sem sagt var í síð-
asta bl. „Nl.“, að 400 kr. 1' íslenzkum seðl-
um og reikningar útgerðarinnar hafi farist,
þegar útgerðarhús Ásgeirs Sigurðssonar kaup-
manns brann í Reykjavík. „ísafold" segir,
að reikningabækurnar hafi verið óskemdar
að mestu, svo að engum glundroða valdi;
alt misskilningur eða ýkjur, sem fleygt hafi
verið um það í Reykjavík. Og af peningum
var að kalla alls ekkert í húsinu.
Blaðið segir, að húsið hafi verið mann-
laust á nóttum og farið úr því kl. 7 kveld-
inu fyrir brennuna. „En kl. 1—2 kom eldur-
inn upp, og ekki í skrifstofuenda hússins,
suðurendanum, heldttr norðurendanum.Járn-
stengur höfðu verið látnar fyrir alla glugga
í húsinu nýlega, eftir innbrotið hjá B. Quð-
mundssyni titnbursala. Og er ekki ólíklega
til getið, að sami þjófurinn eða þjófarnir
kynnu að hafa viljað gera þarna innbrot
líka; en rekið sig á stengurnar og mölvað
þá rúðu og komið inn eldi eða einhverri
íkveikju til að svala sér fyrir vonbrigðin."
Héraðslæknir
er skipaður í Dýrafjarðarhéraði Andrés
Féldsted læknaskólakandidat.
Kosninga-framlög.
I 46 tbl. »Norðurlands« þ. á. er það full-
yrt í ritstjórnargrein, að maður á Akureyri
hafi boðið rnanni í Austur-Skaftafellssýslu
50 krónur til að ganga í þjónustu heima-
stjórnarflokksins þar í kjördæminu.
Af því að eg var þingmannsefni heima-
stjórnarflokksins í því kjördæmi, sem hér
um ræðir, mætti margir hugsa, að þess-
ar 50 kr. hefði runnið í minn sjóð eða
kjósenda minna (því að ekkert er getið
um það, hvort boðið var þegið eða ekki),
og finn eg því ástæðu til að lýsa yfir því,
að mér er alls ókunnugt um nokkur fjár-
framlög af hálfu heimastjórnarfiokksins
til að styðja kosningu mína sxðastliðið vor,
og er víst óhætt að segja, að slík fraiulög
hafa ekki verið teljandi, hafi þau hvergi
verið meiri en í þessu kjördæmi, og var
þó ekki »auðvaldið í sýslunni« mín megin.
Stafafelli 3. d. okt. 1902.
Jón Jðnsson.
Aths. ritst.
Fimmtíu króna tilboðið var ekki þegið.
Fiskur
var mjög mikill um allan Faxaflóa, þegar
»Hólar« fóru sunnan að, og hafði verið þá
um tíina. í Garði kominn 300 fiska hlutur.
En víðast hvar vantar áhöld til að færa
sér fiskigönguna i nyt nú orðið, báta og
net. Þilskipaveiðin hefir orðið bátaveiðinni
yfirsterkari.
SauðaþjófnaÁurinn í Vopnafirði.
Ut af sauðaþjófnaðinum, sem sannaðist
síðastl. vetur í Vopnafirði, hefir verið upp-
kveðinn héraðsdómur. Fjórir dæmdir til
betrunarhússvinnu: Júlíus Þorsteinsson 15
mánuði, Jónas Jónsson og Davíð Ólafsson
12 mánuði og Jón E. Jónasson 8 rnánuði.
Björg Davíðsdóttir, kona Jónasar og móðir
hinna þriggja, er dæmd til 8 daga og
Herdt's Benediktsdóttir, kona Davíðs, til
5 daga fangelsis við vatn og brauð.
Síldarveiðar Norðmanna.
í fyrri grein minni undir þessari fyrir-
sögn, sem birtist hér í hlaðinu, lét eg furðu
mína í ljósi yfir því, að sá maður, sem í
sumar var settur til að þjóna Norðurmúla-
sýslu í fjarveru sýslumanns, skyldi skrifa
undir veðsetningarbréf Hansens consuls,
eins og það var úr garði gert, og bætti
því við, að »ef til vill« hefði hinn setti
sýslumaður samið það líka. Nú hefir hann
NI.
bréfi til ritstjóra þessa blaðs, sem mér
hefir verið sýnt, Iýst því yfir, að hann
eigi engan þátt í samningi veðbréfsins,
og sent í sönnunarskyni frumritið sjálft,
skrifað með hendi Hansens. Enda þótt
þetta út af fyrir sig sé engin sönnun, þá
skal eg lýsa því yfir, að eg hefi enga á-
stæðu til að rengja þessa yfirlýsingu og
tek hana fullkomlega trúanlega.
Kl- Jónsson.
Viðsjárverð meðmæli.
í grein, sem hr. Sigurður Þórólfsson,
maðurinn, sem er að stofna lýðháskóla í
Reykjavík, héfir ritað nýlega, er meðal ann-
ars svo að orði kveðið;
»Nokkrir hafa fundið það lýðháskólunum
til foráttu, að þeir vildu beina athygli nem-
endanna einhliða að tilteknum bókmentum,
úthýsa t. d. bræðrunum Brandes og þeim
bókmentum, sem væru í þeirra anda.
Enginn maður með óspiltum tilfinningum,
heilbrigðri lífsskoðunardómgreind getur á-
litið annað, en að affarasælla sé alþýðu-
mönnum, að lesa aðra eins höfunda og
Leo Tolstoj og Jonas Lie, en hina, er fyr
voru nefndir.«
Þetta er í meira lagi viðsjárverð með-
mæli.
Fyrst og fremst veit höf. auðsjáanlega
ekkert, hvað hann er að tala um. Leo
Tolstoj er einn af mestu ritsnillingum ver-
aldarinnar. En séu nokkurar bækur ekki
við alþýðu hæfi, þá eru það sumar af hans
bókum. Hann vill, til dæmis að taka, enga
stjórn, enga refsing fyrir nokkurn glæp,
engan viðbúnað af mannfélagsins hálfu til
þess að verjast bófunum. Stórmikið má af
honum læra, eins og af öllum mestu gáfu-
mönnum og beztu mönnum veraldarinnar.
En við skoðanir hans verða menn að
beita hinni mestu varhygð.
Um Georg Brandes er það að segja, að
bækur hans eru skínandi að vitsmunum,
ti'oðfullar af fróðleik og mai'gar hverjar
logandi af réttlætisþrá. Hvar sem ójöfn-
uður og rangsleitni kemur fram, er hann
flestum mönnum betur vakandi á vei'ði.
En það er líkt um hann og Leo Talstoj,
að menn græða ekki á því, að gleypa allar
skoðanir hans.
Edvard Brandes, bróðir hans, hefir meðal
annars ritað leikrit, sem heitir »Et Besög«.
Þegar það kom út, ritaði einn af beztu
lýðháskólamönnum Dana, skáldið og prest-
urinn Hostrup, mjög harðorða ádeilugrein
út af því, að það skyldi ekki vera leikið
á konunglega leikhúsinu; bæði væri það
snildarverk og hlyti að hafa rík siðferðis-
Ieg áhrif. En aftur eru til eftir hann önn-
ur rit, sem eru vai'hugaverð.
Sigurði Þórólfssyni er sýnilega eins
farið að sínu leyti eins og heimatrúboðs-
mönnunum dönsku, sem hann þykist þó
hafa ímugust á. Þeir skifta mönnunum í
guðs börn og djöfulsins börn. Hann skiftir
rithöfundunum í þá, er alþýða má lesa,
og þá, er alþýða íuá ekki lesa — hefir
ekki hugmynd um það, að menn geta
grætt mikið á að lesa alla mikla rithöf-
unda, og að menn verða að gæta þess um
þá alla, að þeir eru ekki alfullkore^ir.
Þessi þröngsýni er fullill hjá Sigurði
Þórólfssyni, manni, sem ætlar að fara að
stofna lýðháskóla. Þó er hitt lakara, hve
rangt hann gerir til lýðháskólamönnunum
dönsku, þar sem hann bendlar þá við
-þessar skoðanir. Menn sjá meðal annars,
hvort þeir afstýri því, að menn lesi rit
Georgs Brandes, á því, að fyrir fáum ár-
um hélt cand. Moltesen, ritstjóri fyrir
»Dansk Tidskrift«, fyrirlestur um dr. G. B.
fyrir múg og margmenni við Askov-há-
skóla, og fór þeim orðum um hann, að
áhiifin hlutu meðal annars að verða þau,
að tilheyrendurnir fengju löngun til að