Norðurland - 06.01.1906, Síða 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson, læknir.
17. blað J Akureyri, 6. janúar 1906. j V. ár.
J'lýir kaupendur
að 5. árg.
NORÐURLANDS
fá allan árganginn fyrir
$SIF einar 2 krónur
og auk þess í kaupbæti
hina ágœtu skáldsögu
Sm ,,Spæjarinn“
386 péttprentaðar bls.
Skóli
iðnaðarmanna á Akureyri
er nú byrjaður aftur. Allir nemend-
ur eru beðnir að mæta í skólanum
mánudagskvöldið 8. þ. m. ekki seinna
en kl. 8. Nokkurir iðnaðarmenn og
iðnnemar geta enn fengið að njóta
ókeypis kenslu í skólanum.
• • • ♦ » • • • • • • • • • ♦ ♦ • ♦-
Táki) tímanna.
Árið sem leið er eitt af merkisár-
unum í sögu hins mentaða heims
og þá ekki sízt í sögu þeirrar heims-
álfu er vér teljumst til. Það hefir
verið þrungið af örlögum þjóðanna
Stormur hefir farið yfir löndin og
guð var í þeim stormi.
Alstaðar eru hreyfingar þjóðanna
runnar af sömu rót, þó ólíkt sé á-
statt; alstaðar er það réttur hins
veika, er rís upp gegn hinum sterka,
réttur þjóðanna til þess að ráða
sjálfar fyrir sér, æfi sinni og örlögum.
Og svo er að sjá sem þessi réttur
ætli alstaðar að verða sigursæll, þó
mikið vanti á víða að fyrir endann
sjái.
Norðmenn hafa sagt sig úr lögum
við hálfu mannfleiri þjóð og vold-
ugri, losað af sér óeðlileg bönd út-
lendra yfírráða, án þess að það hafi
kostað þjóðina nokkurn blóðdropa.
Finnlendingar hafa aftur fengið
stjórnarskrá sína, er svo þrælslega
hafði verið af þeim tekin og þegn-
um Rússaveldis hefir verið heitið
viðunandi stjórnarskrá, þó lengstum
hafi litið út fyrir að Rússland og
stjórnarskrá yrðu ekki nefnd saman;
svo hefir Rússland og einveldið
runnið saman í hugum manna.
Vonir Póllands um sjálfstjórn eru
nú miklu meiri en þær hafa áður
verið og nærri hefir legið að Ung-
verjar segðu sig úr lögum við
Austurríkismenn.
Hvernig stendur á þessu ? Er þetta
að eins tilviljun ein? Eða liggja ekki
að þessu söguleg og eðlileg rök.
Hjá því getur ekki farið.
Eins og kunnugt er hefir alveldis-
hugsjónin (Imperialismen) verið sú
hugsjón, sem einna skírast hefir
vakað fyrir drotnendum þjóðanna.
Henni hafa allar aðrar hugsjónir
orðið að Iúta. En sú óhamingja
hefir fylgt þessu að hver stórþjóðin
fyrir sig hefir skoðað sig eina sem
arftaka allrar veraldarinnar og því
hefir það verið talið heimilt að hin-
ar voldugri þjóðirnar brytu smá-
þjóðirnar undir sig, gengju á þann
rétt er þær höfðu bæði að lögum
og eftir öllum sanngirnisreglum.
Og svo hafa smáþjóðirnar apað
þetta eftir og þó það stundum hafi
verið fremur broslegt en hitt, hefir
þeim fundist sjálfsagt að tolla í
tízkunni. Svo hefir t. d. verið með
alveldishugsjónir Dana, enda fengu
þeir sárlega að kenna á þeim er
þeir mistu hertogadæmin.
En þrátt fyrir þetta hefir sá eld-
ur aldrei dáið, sem haldið hefir líf-
inu í hugsjónum þeirra þjóða, er
smáar voru og undirokaðar. Einna
skírast kom það fram í óvildinni
hér í álfu til Breta, er þeir brutu
Búa undir sig.
Frá þeim tíma hefir sú alda sí-
felt stækkað hér í álfunni, sem bar
uppi sjálfstæðisvonir smáþjóðanna.
Okkar litli þjóðlífsbátur hefir líka
borist upp á þessari öldu. Það eru
þessar hugsjónir er hafa gripið hugi
hinna ungu mentamanna vorra er-
lendis, þó mörgum landanum heima
fyrir hafi veitt svo kynlega örðugt
að átta sig á því að skoðanir þeirra
og kenningar stæðu í lífrænu sam-
bandi við rás viðburðanna og stefnu
tímans.
Þjóðirnar færast að sönnu sífelt
hver nær annari, eftir því sem sam-
göngurnar aukast og samgöngufærin
batna. En þó renna þær ekki saman,
heldur þvert á móti. Sundurgreining
þjóðanna hefir ef til vill aldrei verið
skírari en nú. Þær fylgja lögum að-
greiningarinnar en ekki sameiningar-
innar, og þessi sannleiki virðist aldrei
hafa náð eins almennri viðurkenn-
ingu eins og nú; því nú liggur
mönnum fremur við að skoða hvern
þann þjóðlíkatna sjúkan, er settur er
saman af mörgum þjóðum; fæturnir
sem hann stendur á eru gerðir úr
brothættum leir. Því frjálslegra sem
sambandið er milli þeirra þjóða, er
lúta sama stjórnara, því tryggari
þykir mörgum framtíð sambands-
ins. Þessvegna er það líka að veldi
Breta þykir bezt grundvallað, þó
mörgu sé áfátt, af því þeir hafa
unt nýlendum sínum svo mikillar
sjálfsstjórnar.
Á því sem hér hefir verið sýnt,
þó lauslega sé, byggist það að
jafnvel Danir eru farnir að tala um
að unna oss meiri sjálfstjórnar og
sjálfræðis, en þeir hafa nokkuru
sinni áður verið fáanlegir til; þess-
vegna er fundurinn, sem skýrt var
frá í síðasta tölublaði Norðurlands,
svo merkilegur og eftirtektaverður
fyrir oss; þessvegna er það líka
skylda vor að taka hann til ná-
kvæmrar íhugunar. Danir hafa auð-
sjáanlega fengið þeim mun meira
stjórnmálavit en íslenzki prófessor-
inn, sem nú er að prédika auðmýkt
íslendinga við Dani út um öll
Norðurlönd, í óþökk þjóðar sinnar,
að þeir sjá, að vér erum ekki enn
þá seztir í höfn, þykjumst ekki hafa
náð því sjálfstæðismarki, er oss er
sett. Þessvegna eru þeir farnir að
hafa það á orði að gefa oss færi á
að greiða atkvæði vort um ný stöðu-
lög íslands í danska ríkinu.
Þeirri skoðun hefir áður verið
haldið fram hér í blaðinu, að það
mundi vera mest komið undir vitur-
leik og ráðfestu sjálfra vor, hvern-
ig færi um sjálfstæði þjóðar vorr-
ar. Aldrei hefir oss virzt þetta
augljósara en nú. Efalaust eigum
vér nú kost á meira sjálfstæði, ef
vér viljum það og getum orðið
sammála um það. Vér eigum nú
að ráða fram úr því, hvort báturinn
okkar á aftur að berast ofan í öldu-
dalinn, án þess að þess sjáist nokkur
merki, að hann hafi nokkurn tíma
komist upp á ölduhrygginn.
%
Crúin á landið.
Hún hófst snemma deilan um lands-
kosti á íslandi og staðið hefir hún frá
dögum þeirra Hrafna-Flóka og Þórólfs
smjörs alt fram á þennan dag.
Þó ættum vér eftir þúsund ára reynslu
að fara nærri um kosti og lesti lands-
ins. Vér ættum úr þessu að hafa fulla
þekkingu á landi voru og landskostir
þess ekki að vera neitt trúaratriði.
Það sem fyrst sést af landinu af
hafi utan eru fannhvítir jöklar og ó-
frjósamt hálendi, alsendis óbyggilegt
mestan hluta árs.
Ekki getur verið að tala um ærna
landskosti á þessu svæði, að minsta
kosti ekki í samanburði við byggileg
lönd og þó er mestur hluti landsins
slíkar auðnir.
Þegar vér komum nær landinu, þá
blasir fyrst við Reykjanesskaginn, (ef
farin er fjölfarnasta leiðin til Reykja-
víkur): svart, ófrjótt, eldbrunnið hraun
með fannhvítum drynjandi brimgarðin-
um umhverfis. Það liggur í augum uppi,
að það er ekki frjósemi Iandsins, sem
myndað hefir þéttbýlar sveitir við
sjóinn þar.
En þó vér siglum umhverfis alt
landið, þá höfum vér líka sögu að
segja. Sæbrött fjöll, ber og nakin,
eða ófrjóir brunasandar, blasa við
auganu mestan hluta leiðarinnar, þó
grösugar sveitir og blómlegir dalir
sjáist Hka.
Að sjálfsögðu má þó ekki dæma
landið eingöngu eftir því, hvernig það
kemur fyrir sjónir ferðamönnum, sem
sigla meðfram ströndunum. En þó vér
lítum á blómlegri hliðina, frjósömustu
sveitahéruðin, þá er margt við hana
að athuga.
Blómlegustu blettirnir eru auðvitað
túnin. Þau geta gefið svo mikla upp-
skeru at dagsláttu hverri, að góð
væri talin í hverju landi sem væri.
Samt sem áður eru allar jurtirnar
auðsjáanlega dvergvaxnar og ná ekki
helming þeirrat stærðar, sem þær ná
í hlýrra loftslagi. Grösin sem ættu
að vera alin á hæð, eru að eins
nokkurir þumlungar, en þau standa
þétt og eru kjarngóð; þess vegna
verður uppskeran furðu mikil.
Ánægjan yfir frjósemi túnanna rýr-
ist þó stórum, þegar þess er gætt,
hversu dýrkeypt hún er. Hún er
framleidd með svo geysimiklum á-
burði, að engar þjóðir hafa efni til
að rækta lönd sín á þann hátt. Allur
áburður sem til felst á heimilinu geng-
ur á þennan litla blett. Auk alls annars,
þá gleypir túnið alt það, sem ræktunar-
lausu engin gefa af sér, og þó hrekkur
ekki áburðurinn nema á fáeinar dag-
sláttur til þess að þær fari ekki í
hálfgerða órækt. Eflaust getur góð
nýting áburðarins aukið túnin mikið
fram úr því sem nú er, en um veru-
lega ræktun landsins er tæpast að
tala á þennan hátt. Eigi að rækta
stærri fláka t. d. heilar sveitir og
gera þær að túni, þá hlýtur það að
mestu leyti að byggjast á tilbúnum
aðfluttum áburði.
Móarnir eru börn kuldans og ó-
blíðu náttúrunnar. Frost og vatn hefir
þýft þá (þúfur sjást hvergi í hlýrra
loftslagi), og jafnvel grasið hefir gefist
upp í baráttunni við norðannæðinginn.
Að sunnan lita harðgjörvustu grasteg-
undirnar þúfurnar grænar en að norðan
skín í bert flag eins og kalsár, sem
aldrei vill gróa. Á hverju vori plægir
holklakinn það vatidlegar en nokkur
plógur, moldin grisjast í sundur milli
klakaströnglanna langt niður í jörðina
og loftið leikur um hana án þess að
hún verði nokkuru frjóari*
Þegar mórinn þrýtur tekur við mýrin.
Þar vex mýrgresið og eltingin í köld-
um vatnsaganum, jurtir sem annar-
staðar eru ekki taldar sérlega kjarn-
gott fóður, en íslenzku dýrin gera sér
að góðu og þrífast á. Þarna safnast
jurtaleyfarnar saman án þess að fúna,
en mynda með tíð og tíma súrt, mó-
kent jarðlag undir grassverðinum, sem
er seigur eins og flóki, því öll efna-
breytingin er svo lítil í kuldanum, að
ekkert getur fúnað og breyzt í frjóv-
andi áburðarefni. Þó vér nú vildum
skera mýrinaUram og þurka hana, þá
er það sjaldnast út af fyrir sig mikill'
hagur. Mýrin breytist þá óðar í mó
og verður eigi sjaldan enn ófrjórri
en fyr.
Einna arðvænlegust eru þó góð engi,
einkum flæðiengi. Vatnið í ýmsum ám
flytur talsvert af næringarefnum og
ber á jörðina kostnaðarlítið. Slík engi
eru nokkurs konar nægtabrunnur, sem
aldrei verður upp ausinn — en þau
eru ekki fyrir hvers manns dyrum.
* Þetta vil eg benda þeim á, sem halda
að plæging á jarðvegnum út af fyrir sig
auki til muna frjósemi hans.