Norðurland - 26.05.1906, Page 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson, læknir.
37. blað.
Akureyri, 26. maí 1906.
Iðnaðarsýninqiri á Akureyri 1906.
Sýningarnefndin óskar eftir að henni verði gerður kostur.á að
kaupa nokkra íslenzka iðnaðarmuni, sem hafa á til sýnis á sýn-
ingunni. Er svo gert ráð fyrir að leitað verði leyfis til að halda
»lotteri« á mununum, til ágóða fyrir sýninguna. Verðmæti mun-
anna mætti vera frá 25—100 kr. Skrifleg tilboð um muni þessa
eru menn beðnir að senda sem fyrst til undirritaðs formanns
nefndarinnar.
Akureyri 23/s ’oó. Sigurður Hjörleifsson.
,Tryg.‘ ,Tpyg.‘ ,Tryg.‘
Um 80 manns hafa nú fyrir skemstu druknað við strendur íslands, og
hafa að minsta kosti 25 af þeim verið kvæntir og haft fyrir fjölskyldu að
sjá; sumir af þessum mönnum hafa sjálfsagt verið svo hygnir og skyldu-
ræknir að tryggja líf sitt, en fráleitt allir. Þessvegna er nú tvöföld eymd
og fátækt á heimilum þeirra, og verður það nú hlutverk góðra manna,
að hjálpa þessum bágstöddu, en þess hefði varla gerst þörf, ef þeir hefðu
allir verið vátrygðir.
Sjómenn !
Takið því bendingarnar í tíma og tryggið þ-e-g-a-r líf yðar í „Tryg“.
Umboðsmenn:
Hallgr. verzlunarstjóri Daviðsson, Akureyri.
Björn prestur Björnsson, Laufási.
♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ » » ♦>#-# # # » # ♦ ♦ ♦ ♦ ♦-# » ♦
Fjárkláðinn.
Ekki verður annað sagt en að út-
lit væri fyrir það nú um áramótin
síðustu, að vel horfðist á með að út-
rýma þessum voðagesti úr landinu.
Skoðanirnar í desembermánuði höfðu
sýnt það, að tóbaksbaðanirnar höfðu
gengið svo nærri kláðamaurunum, að
slíks maurafalls hafði aldrei áður heyrst
getið í því hálfrar aldar stríði, sem
háð hefir verið gegn fjárkláðanum
hér á landi og niðurskurðurinn er
frá talinn. Á stöku bæ voru þó enn
þá einstöku maurar Iifandi, en veru-
legan ótta gerðu þeir mönnum ekki.
Menn vissu hvernig átti að útrýma
þeim og voru farnir að trúa því að
»seinasti maurinn« mundi ekki verða
mikið »lífseigari« en þeir fyrstu; þeir
mundu allir loks verða að Iáta Iíf sitt
fyrir brögðum Myklestads.
En þessi fögnuður stóð ekki lengi
í hugum manna.
Þegar fór að líða fram á útmánuð-
ina, fóru enn að koma fregnir af því
að maurar hefðu fundist á stöku bæjum
og eftir því sem Iengra leið á vetur-
inn urðu sögurnar fleiri. Skoðunar-
mennirnir fundu í marzmánuði víða
lifandi maura og svo ramt kvað að
þessum ófögnuði í sumum héruðum,
að talið var að kláða hafði orðið vart
á flestum bæjum sveitarinnar.
Margir urðu sem höggdofa. Átti þá
þessari landplágu aldrei að létta af?
Voru þessir maurar þá ódrepandi?
Var þessi þjóð því ekki vaxin að
Frú
Rannveig D. Laxdal,
kona Eggerts Laxdal, kaup-
manns á Akureyri, andaðist að-
faranótt þess 20. þ. m., eftir
langvarandi þjáningar af inn-
vortis meinsemd. Hún var dótt-
ir hjónanna Hallgríms Tómas-
sonar frá Steinstöðum og Mar-
grétar Einarsdóttur Thorlacíus
frá Saurbæ, sem lengi bjuggu
sæmdarbúi í Miklagarði og
síðan á Orund í Eyjafirði. Hún
fæddist í Miklagarði 13. sept.
1854, og giftist árið 1875 eftir-
lifandi manni sínum.
Frú Rannveig sál. var greind
og vel að sér, flestum konum
fríðari og hin híbýlaprúðasta,
góðhjörtuð og göfuglynd. Still-
ing hennar og geðprýði var
jafnan viðbrugðið, og átti hún
þó við þungbært heilsuleysi að
stríða mikinn hluta æfi sinnar,
og reyndi oft sáran ástvina-
missi.
Hennar mun jafnan minst
með ást og virðingu af öllum,
þektu hana.
yfirstfga þenna óvin sinn? Svona hugs-
uðu menn og svona töluðu menn.
Skipanirnar fóru að koma frá land-
stjórninni um nýjar baðanir í harðind-
unum, en bæði bændur og yfirvöld
stóðu ráðþrota og vissu ekki hvað til
bragðs skyldi taka. Trúin á baðan-
irnar var á förum.
Náttúrlega slapp kláðalæknirinn ekki
hjá ásökunum. Kenningar hans um
kláðann áttu að vera meira en lítið
varhugaverðar, meira og minna til-
búningur og heilaspuni. Alþingismað-
urinn í Strandasýslu, sem lært hafði
kláðafræði sína hjá einum af lærisvein-
um Myklestads, var alt í einu orðinn
miklu kláðafróðari en hann og fann
hjá sér köllun til þess, að segja honum
til syndanna, en láta ljós sitt skína
fyrir þjóðinni. Við þetta æstust hugir
manna víða enn meira.
Norðurland getur þó nú fært les-
endum sínum þær fréttir, að mikið af
þeim ótta er slegið hefir á fólk út af
þessu hefir við lítil rök að styðjast.
Einna mest hefir kveðið að þessum
fréttum um kláða í nokkurum hluta
Skagafjarðar- og Eyjafjarðarsýslu. í
Fljótunum fundust maurar á fé á 46
bæjum. En þrátt fyrir það að maur-
arnir fundust, voru engin útbrot á
skepnunum og var það þegar mjög
eftirtektavert og því var nauðsynlegt
að maurarnir væru rannsakaðir vand-
lega, enda var Myklestad það strax
Ijóst, að hér gæti ekki verið að ræða
um fjárkláða. Sú rannsókn hefir farið
fram hér á Akureyri undanfarna viku
með góðum sjónaukum, fyrst og fremst
af Myklestad sjálfum, en auk þess
eftir ósk hans af Stefáni Stefánssyni
kennara, Ouðmundi Hannessyni héraðs-
lækni og ritstjóra þessa blaðs. Mykle-
stad er sannfærður um að maurar þessir
eru ekki kláðamaurar og að útliti eru
þeir líka töluvert frábrugðnir kláða-
maurunum, svo nokkurnvegin vissa er
fyrir því, að þeir eru ekki af sama
kyni og kláðamaurinn.
Öll þau einkenni, er á þeim hafa
fundist, benda til þess, að maurar
þessir heyri til félagsmaurakynsins (Sym-
biotes) en af þeim eru til ekki færri
en 4 tegundir, þeir maurar stinga
ekki niður í húðina eins og kláða-
maurinn gerir, en lifa í vissum stöðum
á húðinni af húðflösunni og orsök
til fjárkláða geta þeir aldrei orðið.
— Norðurland vonast eftir, að það
geti síðar minst á þessa maura og
gefið nákvæma lýsingu á þeim og
hvað það er sem einkennir þá frá
kláðamaurnum.
En eins er þó vert að geta nú
þegar. Maurar þessir eru miklu líf-
seigari en kláðamaurarnir, geta Iifað
lengi eftir að þeir eru teknir af skepn-
unni. Ennþá þessa dagana hafa þeir
verið með fullu fjöri og skríða miklu
hraðar en kláðamaurarnir. Myklestad
hyggur að ástæðan til þess að sumir
hafa talað um að kláðamaurinn gæti
lifað lengi annarstaðar en á fénu sé
sú, að menn hafi tekið þessa maura
ár.
Jarðarför frú Rann-
veigar Laxdal er á-
kveðin föstudaginn
þ. 31. þ. m,. d hddegi.
fyrir kláðamaura. Auk þess eru maur-
arnir miklu minni en kláðamaurinn.
Allir þeir maurar er hér hafa verið
skoðaðir eru þessir svonefndu félags-
maurar en ekki kláðamaurar, eins þeir
maurar er fundust á fé í Hörgárdaln-
um.
Auðsætt er, að það var ekki til
lítillar hamingju fyrir landið að herra
O. Myklestad er enn þá hér í landi.
Hefði það ekki verið, má ganga að
því vísu, að þessir maurar sem fund-
ist hafa hér nyrðra, yrðu teknir fyrir
góða og gilda kláðamaura. Við það
hefði alt komist á ringulreið og trú
manna á baðanirnar horfið en kostn-
aðurinn aukist og margfaldast. »Skattar
vanþekkingarinnar« verða oft þyngstu
skattarnir.
* *
*
Svo að menn geti gert sér hugmynd
um hvernig ástatt var með kláðann
hér í Iandinu áður en byrjað var á
böðunum haustið 1903, hefir Norður-
land ieitað upplýsinga hjá herra Mykle-
stad um hvað margt fé hafi þá fund-
ist með kláða á öllu Iandinu og á
hve mörgum bæjum hann hafi þá
verið.
Eftirfarandi skýrsla sýnir hvernig
þessu var ástatt í flestum sýslum
landsins:
Sýslur. Bæir. Kláðafé.
Múlasýslur (kláði á stöku bæjum).
Þingeyjarsýsla 47 632
Eyjafjarðarsýsla 50 224
Skagafjarðarsýsla 83 644
Húnavatnssýsla 191 2025
Strandasýsla 23 85
Dalasýsla 44 122
(skýrslu vantar úr 2 hreppum).
Snæfellsnessýsla 27 87
Barðastrandarsýsla 33 162
Mýra- og Borgarfj.s. 78 339
Kjósarsýsla 7 24
Rangárvallas. (grunað) 12 36
Vestmannaeyjasýsla 1 2
Árnessýsla 62 326
Skaftafellssýsla 3 3
Þessi skýrsla nægir til þess, að
gera sér hugmynd um útbreiðslu kláð-
ans, en aðgætandi er, að sjálfsagt hefir
kláðinn verið miklu útbreiddari um
haustið, áður en menu fóru að lóga
fé sínu.
En hvernig er þá ástatt nú, að því
er menn vita réttast um kláðann.
1 Strandasýslu hefir hann fundist á
5 bœjum á 15 kindum alls, i Húna-
vatnssýslu á 5 bœjum alls, í Skaga-
fjarðarsýblu á 2 bæjum á 4 kindum
alls, i Kjósarsýslu á 1 bœ á 1 kind
og i Borgarfirði á 1—2 bœjum. Þetta
(