Norðurland - 16.02.1907, Blaðsíða 2

Nl. 98
öllu og gera hvað sem hver vill.
Peim getur enginn maður sýnt þann
yfirgang, að þeir styggist við.
Mér kemur til hugar saga eftir
Mark Twain'. Hann verður ritari hjá
þingmanni. Kjósendur senda þing-
manninum ýmsar málaleitanir. Ein
sveitin biður um póstafgreiðslustað.
Mark Twain svarar fyrir hönd hús-
bónda síns á þá leið, að þeir hafi
lítið að gera með póstafgreiðslu, sem
ekki séu læsir á skrift. Þeir mundu
hafa meiri þörf á að koma sér upp
betrunarhúsi. Öðrum málaleitunum
svaraði Mark Twain á sama veg.
Húsbóndi hans bjóst ekki við endur-
kosning eftir þessar bréfaskriftir!
Mark Twain ritar um Bandaríkja-
menn. Hann gerir ekki ráð fyrir,
að landar hans taki því með þökk-
um, ef sanngjörnum málaleitunum
þeirra er tekið með svívirðingum
og brigzlum.
Nú er eftir að vita, hvernig íslend-
ingar taka þessu svari frá frægasta
manni Danmerkur, þeim manninum,
sem langmest áhrif hefir haft á hugi
Dana á síðari áratugum, og sjálfsagt
getur betur talað í þeirra nafni en
flestir menn aðrir.
þeir hafa nú að minsta kosti feng-
ið vitneskju um það, hvernig litið
er á sjálfstæðiskröfur vorar, þar sem
frelsisöldurnar rísa hæst með dönsk-
um mönnum. Meðan Brandes vissi
ekki annað en að vér teldum oss
danska menn, vorum vér „aðalsmenn
Norðurlanda". Dönum var sýnilega
sæmd að því, að hafa drottinvald
yfir þjóð, sem svo var glæsileg í
andlegum skilningi, þó að hún væri
fámenn og fátæk. En nú, þegar vér
afneitum dönskunui, viljum fá sýni-
legt tákn þess með íslenzkum fána,
og gerum oss líklega til þess að
standa við það, að vér séum ekki
annað en frjálst sambandsland Dati-
merkur — nú erum vér alt í einu
orðnir að óhreinum lúsablesum, sem
ekki er talandi um nema í megn-
asta háði. Og venji Danir oss ekki
af öllum þvergirðingi, þá er það
eingöngu fyrir það, að þeir eru
meinleysis-ræflar, sem hafa má í
frammi við hvers konar ósvífni að
ósekju!
Hver áhrif hefir nú þetta á þjóð
vora?
Lætur hún kúgast af hrópinu og
lítilsvirðingunni? Til þess er sýni-
lega stofnað.
Eða stælist hún? Oerir hún sér
það nú Ijóst, að annaðhvort verða
Danir með öllu að hætta að hugsa
um Islendinga sem danska undir-
tylluþjóð, verða að sætta sig við
það, að vér högum oss sem alís-
lenzkir menn, eða að öðrum kosti
er alt samband við þá gersamlega
óþolandi oss?
Hér í Reykjavík virðast frjálslynd-
ir menn ekki vera í neinum vafa
um áhrifin. Þeim kemur víst eng-
um til hugar, að þjóðin svíki nú
sjálfa sig og land sitt. Og sumir
þeirra óska þess, að Danir haldi á-
fram að sýna hug sinn sem ósleiti-
Iegast, svo að engum íslendingi geti
hann úr minni fallið.
En vandlega er þess að gæta, að
þó að Danir séu ósanngjarnir við
oss, þá eigum vér að sýna þeim
þá sanngirni, sem vér getum. Alt
hefir sína orsök — líka misskilning-
ur Dana á málstað vorum. Og senni-
lega megum vér sjálfum oss um
kenna að nokkuru leyti.
Oss finst, að Dönum ætti að liggja
það í augum uppi, að vér séum
ekki danskir — að þjóð, sem aldrei
hefir talað dönsku, hefir komist í
samband við Dani sem frjáls sam-
bandsþjóð og aldrei afsalað sér sjálf-
stæði sinni, geti með engu móti
verið dönsk. Oss finst, að ekki þurfi
yfirnáttúrlegar gáfur til þess að sjá
það, að við höfum ekki orðið dansk-
ir við það, að Danir hafa kúgað
okkur og féflett um margar aldir.
En svona er það samt. Dönum skilst
það ekki. Og eg ætla ekki að gera
ráð fyrir, að þeir vilji ekki láta sér
skiljast það.
Og þá verðum vér að gæta þess,
að vér höfum mjög lítið gert til þess
að vekja hjá þeim skilning á vorum
málstað. Síðan er Jón Sigurðsson
leið, höfum vér að kalla má alveg
lagst jj'að undir höfuð; en aldrei
sótt það af miklu kappi. Og síðan
cr »heimastjórnin" var sett á lagg-
irnar, hafa verið meiri kærleikar með
stj(>rn vorri og Dönum en svo, að
vér höfum staðið vel að vígi í þessu
efni.
Vér verðum áreiðanlega að haga
oss annan veg eftirleiðis en hingað
til, ef nokkur von á að vera þess,
að vér getum komið Dönum í skiln-
ing um, að vér eigum rétt á að
vera alfrjáls þjóð.
E. H.
v
Or ræðu
Stefáns Stefánssonar
í „Skjaldborg“ 1. febr.
. . . Fyrst ætla eg að lesa upp
kafla úr riti Guðm. Hannessonar »í
afturelding «, kaflann um endurskoðun
stjórnarskrárinnar 1903, þótt flest af
ykkur hafi sjálfsagt lesið þetta ný-
lega og sum oftar en einusinni. En
góð vísa er aldrei of oft kveðin. Hér
á landi hefir tíðkast og tíðkast enn í
dag að lesa húslestra. Sömu hugvekj-
urnar hafa lesnar verið ár eftir ár.
Bók Guðmundar eru gagnorðar hug-
vekjur um sjálfstæðismál vort. Menn
ættu að lesa hana, hafa hana til póli-
tískra húslestra um land alt, svo al-
menningur fái Ijósan skilning á því
mikilsverða máli, sem þar er um að
ræða. Af öllu því sem ritað hefir
verið upp á sfðkastið um stjórnmál
hér á landi veit eg ekkert, sem er
betur fallið, en þessi litla bók, til
þess að dreifa þokunni, sem lagst
hefir um sjálfstæðismál vort í hugum
manna og glapið þeim sýn . . .
I kafla þeim sem ræðumaður las
upp er meðal anna^s komist svo að
orði um stjórnarbreytinguna 1903.
»Eflaust hafa íslendingar aldrei sýnt
meiri fávizku í stjórnmálum en kom
fram í þessari stjórnarskrárbreytingu
hvað það snerti að íslenzki ráðherrann
ætti sæti í hinu danska ríkisráði« . . .
»Danskir stjórnmálamenn höfðu með
þessu náð því takmarki, sem þeir
höfðu lengi barist fyrir: að fá Islend-
inga til þess að afsala sér fornu sjálf-
stæði í hendur dönsku þjóðarinnar,
að innlima íslenzka ríkið í danska
ríkið« . . . »Höfum vér nokkuru sinni
glatað sjálfstæði voru og rfkisrétti þá
er það árið 1903« . . . »En ekki
hefir skipulag þetta (ríkisráðsseta ráð-
herrans) náð enn þá meiri hefð, en
svo að oss sé ofvaxið, ef vér færum
vel að ráði voru, að losna við þenn-
an ófögnuð.«
. . . En þessi „ófögnuður“ er og
hefir verið mörgum manni fögnuður
síðan hann gekk í gildi 1. febrúar
1904. Pann dag hafa stjórnarliðar
kallað menn saman til dýrlegs fagn-
aðar víðsvegar um land, að minsta
kosti í höfuðstað landsins og stærstu
kaupstöðum og svo er enn í dag.
I dag eru fánar dregnir á stöng og
er það vel til fallið að þeir eru flest-
ir danskir. Ekkert getur betur mint
oss á innlimunar-glapræðið 1903, en
að sjá Dannebrog blakta yfir höfðum
vorum, hann er sýnilegt tákn þeirrar
viðurkenningar vorrar að vér séum
dönsk hjálenda.
Nei, það er fremur ástæða til þess
að hryggjast en fagna yfir stjórnar-
breytingunni 1903, því réttarglötun sú
er hún hafði í för með sér vegur
fyllilega á móti kostum hennar, og
meira til.
En hvernig stendur á því að þeir
menn, sem kalla sig »heimastjórnar-
menn« fagna og eru glaðir á afmæli
innlimunarinnar? Ekkert ætti að vera
þeim fjarlægara.
En þó eg eigi örðugt með að átta
mig á sumum orðum og gerðum
»heimastjórnarmanna« og koma þeim
í samræmi við hið fagra flokksheiti
þeirra, er aflað hefir þeim svo mik-
illar hylli, þá þykist eg mega full-
yrða að þeir gleðjast ekki vísvitandi
yfir glötun sjálfstæðis vors — það
gerir að mínu áliti enginn íslending-
ur — en í gleðinni, fögnuðinum yfir
því að flokkur þeirra náði í völdin
hér heima, sézt þeim yfir þá sorg-
legu raun, að þetta vald hafa þeir
þegið af aldönsku stjórnarvaldi, að
/ze/möráðherrann þeirra er aðeins brot
af danska ríkisráðinu, og það sem út
yfir tekur, að þetta er samkvæmt lög-
formlegu samþykki alþingis 1903.
En nú býst eg við að einhver
kunni að beina þeirri spurningu til
mín: »Samþyktir þú ekki og flokks-
bræður þínir ásamt stjórnarliðum stjórn-
arskrárbreytinguna 1903 með ákvæð-
inu um flutning sérmála vorra í ríkis-
ráðinu danska? Jú, því miður, og þess
iðrar mig sárann eins og eg tók fram
á síðasta þingi, og svo mun verða
meðan eg lifi. — Auðvitað gat eg eða
flokksbræður mínir engu ráðið um
það, hvað samþykt var á því þingi,
því meiri hlutinn var staðráðinn í því,
að samþykkja stjórnarskrárbreytinguna
þrátt fyrir ákvæðið um að ráðherra
vor skyldi ,flytja mál vor fyrir kon-
ung í ríkisráðinu danska. Áður höfðu
reyndar sömu mennirnir brugðið okkur
um landráð fyrir þá sök, að ekki var
skýrt tekið fram í stjórnarskrárfrum-
varpi því er við fylgdum, að íslands-
ráðherrann skyldi ekki bera mál vor
upp í ríkisráðinu; nú samþyktu þeir
sjálfir einum munni að svo skyldi vera.
En þótt samþykt þessi sé svart-
asti bletturinn á allri sjálfstæðisbaráttu
vorri, þá er þó ekki vert að gera
hann svartari en hann er í raun og
veru, ekki rétt að fella þyngri áfellis-
dóm á þingið enn það á skilið eftir
öllum atvikum — nóg er samt.
Skal eg í fám orðum rifja upp
fyrir ykkur hversu málinu vék við á
Hér með tilkynnist ætt-
ingjum og vinum, að
15. þ. m. þóknaðist al-
góðum guði að burt
kalla héðan okkar hjartkæra
tengdaföður og föður Jónas
Jónsson barnakennara.
Jarðarförin er ákveðin frá
heimili okkar laugardaginn 23.
þ. m. og hefst kl. 11. f. m.
Norðurgötu 3, Oddeyri 1907.
Ólöf Þorsíeinsdóttir.
Þórarinr) Jónassorj.
þinginu 1902, þegar stjórnarskrár-breyt-
ingin var fyrst samþykt, og mun þá
verða ljóst, að þinginu var nokkur
vorkunn, þó það léti ginnast til þess
að ganga að frumvarpinu eins og
það kom frá stjórninni og eins og
hún útlistaði það.
Á þinginu 1901 hafði flokkur sá,
er eg hefi talist til, meiri hluta at-
kvæða. Þá samþyktum við frumvarp
til stjórnarskrárbreytingar, sem að öllu
leyti var samhljóða frumvarpi því sem
varð að lögum 1903 að því undan-
skildu að þar var ósagt látið hversu
mál vor skyldu borin upp fyrir kon-
ungi, ríkisráðið ekki nefnt á nafn, og
þar var ekki ákveðið neitt um bú-
stað ráðherrans. En í ávarpi til kon-
ungs var skýrt tekið fram að æskilegt
væri að ráðherrann væri búsettur hér
á landi. Þar stendur »að sú skoðun
sé enn ríkjandi hjá þjóð vorri að
stjórnarskipun íslands sé þá fyrst kom-
in í það horf, er fullkomlega sam-
svari þörfum vorum, þegar œðsta
stjórn landsins i hinum sérstaklegu
málefnum þess ER BÚSETT HÉR
Á LANDI.“ *
í boðskap konungs 10. jan. 1902
er því svo heitið að leggja fyrir auka-
þingið 1902 frumvarp samhljóða þing-
frumvarpinu, að viðbættu því ákvæði
að ráðherrann sé búsettur á íslandi.
Boðskapur þessi var beint svar upp á
ávarp hins þáverandi meiri hluta og
búsetuákvæðið var tekið upp til þess
að verða við þeim óskum íslendinga,
sem lýst var í ávarpinu.
Boðskap þessum var tekið með
hinum mesta fögnuði af báðum flokk-
um og á þingmálafundunum og kjör-
fundunum, um vorið, voru menn á
einu máli um það, að taka heldur
hinu væntanlega frumvarpi stjórnar-
innar — búsetufrumvarpinu — en frum-
varpi þingsins og þeir einir þingmenn
voru kosnir, er lofuðu því eindregið
og tvímælalaust að greiða þvi at-
kvæði sitt. — Kosningarnar féllu svo,
að þeir sem stutt höfðu frumvarp
þingsins 1901 urðu í minni hluta,
mest fyrir þá sök að andstæðingar
þeirra, hinn núverandi meiri hluti —
stjórnarliðið — og blöð þeirra höfðu
með iátlausum blekkingum og land-
ráðabrigzlum talið meiri hluta þjóðar-
innar trú um, að okkur væri ekki
trúandi, við mundum þegar á þing
kæmi samþykkja frumvarp okkar. Við
værum »Hafnarstjórnarmenn« fjand-
samlegir allri »heimastjórn«. Og þetta
leyfðu mennirnir sér að segja þrátt
fyrir þá skýlausu yfirlýsingu um bú-
setuna í ávarpi voru til konungs, er
eg áður gat um og sem meðal ann-
ars varð til þess að búsetuákvæðinu
* Leturbreytingin gerð af oss. Ritstj.