Norðurland - 21.11.1908, Síða 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson. læknir.
i
16. blað. j Akureyri, 21. nóvember 1908. J VIII. ár.
Skjaldborg
heldur íund í stóra sal Templarahúss-
ins næstkomandi laugardag h. 28. þ.
m. kl. 8V2 eftir hádegi.
Nýjum félagsmönnum veitt inntaka.
mr Gjalddagi -m
á
8. ÁRGANGI
Norðurlands
var fyrir lok október-
mánadar þ. á.
Ný grein
eftir dr. Kq. Berlin-
Ýmsar raddir hafa um það heyrzt,
einkum þetta síðasta ár, að hver svo
sem réttur vor hafi verið eftir Gamla
sáttmála forðum, þá hafi slíkt enga
þýðingu nú.
Dönum virðist ant um það að
halda þessum skilningi fram og svo
liafa nokkrir íslenzkir menn orðið
til þess að taka þetta uþþ eftir þeim.
Danir töluðu fagurlega í nefndar-
áliti millilandanefndarinnar. Þeir kom-
ast þar svo að orði: „að þeim sé
ljúft að verða við óskum hinnar ís-
lenzku þjóðar um þjóðlegt og stjórn-
legt sjálfstæði, og það sé vilji þeirra
að sýna á þennan hátt virðingu hinn-
ar dönsku þjóðar fyrir þjóðernisrétt-
inum, svo að enginn þurfi það að ótt-
ast á íslandi, að Dönum sé í mun að
þröngva landinu ánokkurn hátt, beint
eða óbeint, undir forræði sitt".
Væri þessi orð sönn, mætti segja
að Danir hafi rétt fyrir sér. Bæru
þeir þá virðingu fyrir þjóðernisrétt-
inum, að þeir vildu, hvorki beint né
óbeint þröngva landinu undir for-
ræði sitt, þá gerði minst til, hvernig
samningarnir féllu iyrir 650 árum.
Séu þessi tilfærðu orð sönn, þá
var það sannarlega óþarfi af Dön-
um að vera að taka það fram í
nefndarálitinu, rétt á undan, að þeir
láti þess getið, að þeir fallist ekki »á
skoðanir íslendinga um hinn sögu-
lega og ríkisréttarlega rétt íslands".
En sambandið milli þessara setn-
inga er svo náið, að það verður
grunsamlegt, að ummælin um virð-
inguna fyrir þjóðérnisréttinum séu
ekki sem ábyggilegust.
En svo er um samninga vora við
Dani, sem alla aðra samninga milli
tveggja málsaðila. Séu þeir sammála
um öll samningsatriðin, gerir hitt
ekkert til, hvernig fyrri samningar
hafa verið, en geti þeir ekki orðið
sammála, þá hafa fyrri samningarn-
ir líka mikla þýðingu.
Nú virðist örðugt að halda því
fram, að Gamli sáttmáli hafi verið
numinn úr gildi á nokkurn lögfull-
an hátt, og sé svo, hlýtur hann enn
að vera þýðingarmikið réttarskjal.
Danir geta deilt við oss um það,
hvort þetta réttarskjal sé til orðið á
þann hátt, er forfeður vorir hefðu
helzt kosið, og fleira því viðvíkj-
andi, en hitt tjáir þeim ekki að
segja oss, að sáttmáli, sem aldrei
hefir verið löglega uþþhafinn, hafi
enga þýðingu.
Eldri sáttmálar hafa að sjálfsögðu
því minni þýðingu sem minna ber
á milli um nýja sáttmála, og því
meiri þýðingu, sem ágreiningurinn
er meiri.
Ágreiningurinn við Dani hefir ver-
ið mikill og enn er deilan ekki út-
kljáð. Á meðan svo er köstum vér
ekki Gamla sáttmála á eldinn.
En þetta vilja sumir ráðhollir land-
ar vorir fá oss til að gera og það
vilja Danir. líka
Að þeir þó ekki meti Gamla sátt-
mála að vettugi, sýna þeir bezt með
því, hvert kapp þeir leggja á það
að færa rök fyrir því, að hann sé
oss að engu nýtur.
Knud Berlin, aðalforvígismaður
Dana gegn kröfum íslendinga, ligg-
ur ekki á liði sínu. í fyrra vetur rit-
aði hann langa grein þar sem hann
taldi kenningar Jóns Sigurðssonar
um Gamla sáttmála ekki aðeins
rangar, heldur líka settar fram gegn
betri vitund. Nefndarmennirnir ís-
lenzku þögðu við því ámæli á helzta
forvígismann þjóðarinnar. Lárus með
lagavitið treysti sér ekki til þess að
svara honum neinu.
Og enn hefir Dr. Berlin ritað
grein í októberhefti danska tímarits-
ins ,/TiIskueren", út af grein pró-
fessors Olsens »Um upphaf kon-
ungsvalds á íslándi".
Alt það, sem hann þykist finna í
þessari grein Ólsens máli sínu til
stuðnings, notar hann mjög fegin-
samlega og lofar Ólsen mjög fyrir
upplýsingarnar. En hitt i þessari rit-
gjörð, er styður mál íslendinga, tel-
ur hann aftur bábyljur einar. Á þann
hátt kemst Berlín að sömu niður-
stöðu sem áður.
Enn má þó telja það óvíst, að
hann sleppi eins vel úr höndum
Ólsens, eins og hann slapp hjá
lagaskólastjóranum.
B. byrjar grein sína með þakkar-
ávarpi til Boga Melsteðs fyrir grein
hans í „Lögréttu" 15. júlí þ. á. og
endar hana með áskorun til laga-
skólakennaranna um að vera ekki
með^ neina útúrdúra í kenningu
sinni, frá því sem danskir vísinda-
menn ætlist til að þeir kenni læri-
sveinum sínum.
GulUð I Reykjavík.
Sveinbjörn Guðjohnsen er aftur far-
inn til Vesturheims 18. þ. m. Samn-
ingar komust ekki á milli hans og fé-
lagsins »Málmur«.
Álitsskjöl skattanefndar.
Tillögur skattanefndarinnar eru nú
komnar út á prent, en þó þær hafi
verið sendar eitthvað út um land,
vantar þó að sjálfsögðu mjög mikið
á að þær fái þá útbreiðslu, sem vert
er, til þess að þetta þýðingarmikla
mál fái þann undirbúning hjá þjóðinni,
sem þörf er á.
Lagafrumvörp nefndarinnar eru 17. x.
Um fasteignarskatt. 2. Um tekju- og
eignaskatt. 3- Um skattanefndir. 4. Um
jarðamat. 5. Um verðlag 6. Um hrepp-
skilaþing. 7. Um laun hreppstjóra. 8.
Um stimpilgjald. 9. Um ankatekjur
landsjóðs. io. Um erfðafjárskatt. 11.
Um vitagjald. 12. Um breyting á toll-
lögum. 13. Um- sveitargjöld. 14. Um
breyting á sveitarstjórnarlögum. 15-
Um breyting á vegalögum. 16. Um
sóknargjöld. 17. Um aukatekjur presta.
Framan við þessi nefndarfrumvörp
og athugasemdirnar við þau hefir
nefndin ritað nokkrar ritgerðir. Má
líta svo á, sem þar sé að finna þá
undirstöðu, sem nefndin hafi bygt a.
Þykir því rétt að láta Norðurland
flytja þessi álitsskjöl, svo sem rúm
blaðsins frekast leyfir.
Úr fyrstu greininni, eða inngangi
nefndarinnar skal þetta til fært.
»Áður en langt væri farið út f ein-
stök atriði málsins, þótti nauðsynlegt
að taka til ítarlegrar athugunar, hve
miklar tekjur landssjóðs þyrftu að
vera til þess, að jafnvægi héldist
milli tekna og gjalda, með hliðsjón
til þess, hve mikil gjöld landsmenn
væru færir um að bera. Að öllu at-
huguðu kom nefndinni saman um
gjaldaáætlun, er nemur 1400 þús. kr.
Ef þessi upphæð er borin saman við
mannfjölda, koma rúmar 17 krónur á
hvern mann að meðaltali, en þess ber
að gæta, að fyrir utan hina eiginlegu
skatta hefir landssjóður talsverðar ár-
legar tekjur, er koma til frádráttar
gjöldunum, svo sein afgjöld af jarð-
eignum, leigur af innstæðufé viðlaga-
sjóðs o. fl., og ennfremur er það vitan-
legt,* að nokkuð af gjöldunurn kemur
niður á útlendingum, t. d. allmikið af
vínfangatolli, útflutningsgjaldi, vitagjaldi
m. m. Með því að umrædd gjaldaáætl-
un er undirstaða undir tillögum nefnd-
arinnar, að því er snertir upphæð nýrra
skatta og hækkun á eldri gjöldum og
tollum, hefir nefndin fundið sér skylt
að sundurliða nákvæmlega og rökstyðja
téða áætlun. Ennfremur hefir nefndinni
þótt við eiga, í sambandi við hinar
auknu álögur, að lýsa allítarlega áliti
sínu um gjaldþol landsmanna. Um þessi
atriði skal skírskotað til II. og III. kafla
nefndatálitsins.
í fjárlögunum fyrir árin 1908 og
1909 eru árstekjur landssjóðs áætlað-
ar rúmlega 1160 þús. króna. Þessari
áætlun finnur nefndin ekki ástæðu til
að breyta. Þó skal þess getið, að á
þingi 1907 voru samþykt ný lög um
gjöld til landssjóðs, um vitagjald, um
útflutningsgjald, um gjald af innlendri
vindlagerð og tilbúningi á bitter. Enn-
fremur má búast við, þegar lengra
tímabil er haft fyrir augum, að tekjur
af póstferðum og símum landsins fari
vaxandi. Fyrir því þarf naumast að
gera ráð fyrir, að tekjurnar lækki í
heild sinni, jafnvel þó áraskifti geti
orðið á einstökum tekjuliðum. Ef allar
tekjur landssjóðs eftir núgildandi lög-
um, að meðtalinni tollhækkun sam-
kvæmt lögum 31. júlí 1907, eru tald-
ar til jafnaðar 1160 þús. króna á ári,
vantar 240 þús. króna til þess, að
tekjurnar jafnist á við útgjöldin, eins
og þau eru talin hér að framan. Tekju-
auki sá, er þannig verður nauðsynleg-
ur í viðbót við tollhækkun þá, sem
nú eru í gildi, ætlast nefndin til að
fáist á þann hátt, er hér segir:
Kr Kr.
1. Fasteignarskattur . . 60000
2. Tekjuskattur.......60000
3. Eignaskattur.......60000 180000
Þar frá dragast skatt-
ar, er nefnast:
a, Ábúðarskattur . . 17000
b, Lausafjárskattur. 26000
c, Húsaskattur .... 10000
d, Tekjuskattur . . . 18000 71000
Mismunur 109000
4. Stimpilgjald.............. 25000
5. Hækkun á aukatekjum . . . 15000
6. — - erfðafjárskatti . 3000
7. — - vitagjaldi...... 10000
8. — - tollum.... 78000
Samtals . . . 240000
í sambandi við áætlun þessa skal
það tekið fram, að eins og bent er
til í athugasemdum við einstök frum-
vörp, hefir nefndin ekki átt kost á á-
reiðanlegum skýrslum eða öðrum full-
nægjandi tækjum til þess að áætla
nákvæmlega ýmsa af þeim tekjuliðum,
sem hér eru taldir, og á þetta eink-
um við hina nýju föstu skatta, sér i
lagi tekjuskatt og eignarskatt. Af þessu
leiðir, að auðveldlega getur svo farið,
að téðir skattar reynist fyrst um sinn
lægri en gert er ráð fyrir. Aftur á
móti eru meiri líkur til, að aðrar
tekjugreinir, svo sem stimpilgjald og
aukatekjur fari jafnvel fram úr því,
sem áætlað er. Að vísu er örðugt að
dæma um þetta með vissu, meðan
reynsluna vantar, en þangáð til hún
er fengin, mun vera óhætt að treysta
því, að áætlunin í heild sinni fari
ekki mjög fjarri réttu lagi.
Önnur greinin er
um útgjöld landssjóðs
og hljóðar svo:
»Nefndin hefir fyrst af öllu orðið
að gera sér grein fyrir því, hverju
væntanleg útgjöld landssjóðs mundu
nema árlega á næstu 10—20 árum.
Hefir netndin miðað við skynsamlega
og gætilega stjórn fjármálanna, en
verður þó jalnframt að gera ráð fyrir,
að öll þau verkefni sem löggjafar-
og fjárveitingarvaldið hefir þegar tek-
ið sér fyrir hendur, verði rækt áfram
með eigi n]inni áhuga en nú, og hún
álítur eigi heldur rétt, að hindra eða
fyrirgirða það, að sum þessi verkefni
aukist að umfangi og kostnaði, og
að einhver ný bætist við. Þá er byggja
skal upp skattalöggjöfina til lengri
tfma er því um tvent að gera, annað-
hvort: að gera þegar ráð fyrir hinum
vaxandi fjárþörfum svo ríflega, að ekki
lendi bráðlega í tekjuþrotum, eða haga
svo sköttum, að sem auðveldast sé
að auka þá eftir vaxandi þörfum, á
sömu skattstofnum og án breytinga á
skattalögunum sjálfum. Og hjá því
fyrra verður eigi komist til fulls, nema
þeir skattar (og tollar) sem megintekj-
urnar veita, væri færanlegir.
Að vísu hefir nefndin einnig at-
hugað það, hvort hægt mundi að spara
að verulegum mun gjöld þau, er lands-
sjóður hefir nú. Þau eru aðallega
tvennskonar. Fyrst og fremst útgjöld,
sem ákveðin eru með sérstökum lög-
um og telst þar til að mestu 9., 10.,
11., og 12. gr. Ennfreuiur 14. gr.