Norðurland - 17.04.1909, Blaðsíða 3

skilið stefnu imperialistanna ensku með
Chamberlain í broddi fylkingar, sem
vilja með tollmúrnum girða aðrar þjóð-
ir frá samkepni við sig. Brezka ríkið
er svo voldugt og á ítök og selför
um víða yeröld svo að aldrei gengur
þar sól til viðar; eg get skilið að
þegnar þess finni sér svo vaxin ás-
megin að þeir þurfi ekkert frá öðrum
að þiggja og séu sjálfum sér nógir.
En sú stefna er ótímabær fyrir oss
Islendinga »norður við íshaf á sval-
köldum sævi«, og eftirtektavert er að
meiri hluta Breta þykir hún jafnvel
ótímabær fyrir sig.
Því er slegið fram: »Ef vér veitum
Dönum jafnrétti við oss í landinu
munu danskir stóreignamenn, er alls
ekki yrðu búsettir í landinu, hafa það
sem selstöðubú.* Þetta er mesti voð-
inn!Og svo gellur einn fyndinn Vestur-
íslendingur við, sem er klókari en við
hinir og segir: »Ef íslendingar selja
Dönum jafnrétti í landinu gegn jafn-
rétti í Danmörku væri það álíka ráð-
hyggni og ef laxveiðibændur í Mýra-
sýslu veittu Reykvíkingum leyfi til
laxveiða gegn því að þeir (bændur)
mættu veiða ála í Reykjavíkurtjörn.t
Hann gæti þó að því að hægt er að
veiða ál með höndunum einum. En
laxinn er örðugra að handsama. Ef
það nú væri svo að bændurnir í Mýra-
sýslu kynnu ekki að veiða lax en
Reykvíkingar hins vegar kynnu það
vel, þá get eg ekki betur séð en að
það borgaði sig vel fyrir Mýramenn
að veita Reykvíkingum jafnrétti við
sig til laxveiða, og það gæti vel borg-
að sig fyrir þá að afsala sér öllum
álum í Tjörninni en leitast að eins
við að læra af Reykvíkingum laxadrátt-
inn. En þannig verður maður að gefa
útskýringu á setningu Ameríkumanns-
ins til þess að hún geti átt heima við
jafnréttissamninginn milli Danmerkur
og íslands. Danir eru margra orsaka
vegna orðnir langtum mentaðri þjóð
en vér íslendingar og vér getum svo
margt og margt af þeim lært sem
okkur má að gagni koma. Og þó þeir
sumir hverjir ef til vill notuðu’ land
vort sem selstöð, get eg ekki séð að
það þurfi að skaða okkur á nokkurn
hátt. Þeir sem það mundu gera og
sitja kyrrir í Danmörku mundu jþó í
öllu falli hafa sína fulltrúa hér og
það sem mest er í varið — arðsamar
eignir, sern ekki yrðu fluttar með öllu
út úr landinu, og sem væri máske
meira í það varið að hafa búsettar
hér en þá sjálfa ístrumagana, auðkýf-
ingana, sælkerana. Hvernig sem eg
íhuga málið get eg ekki séð neina
yfirvofandi hættu af því að leyfa út-
lendum auðmönnum hvorki dönskum
né öðrum útlendingum að kaupa hér
land eða landsnytjar í því skyni að
stofna sér gróðafyrirtæki. Það þarf
enginn að óttast að þeim geti nokk-
urn tfma tekist að draga neinar land-
spildur burt frá okkur líkt og þegar
>Gefjun dró frá Gylfa
glöð' djúpröðuls, óðla,
svá’t af renni rauknum
rauk, Danmerkur auka.«
En hver veit nema eitthvað svip-
lfkt vaki fyrir þeim sem óttast út-
lendinginn eins og skollann sjálfan.
Þó að þeir aldrei nema sópuðu í
sína vasa skínandi gullinu í þúsunda
tali sem þeir hefðu grætt á arðvæn-
um fyrirtækjum í landinu okkar mest-
megnis fyrir ötula hjálp landsmanna,
59
N1
þá skyldi það gleðja mig, því eg
get ekki séð í því annað en glymj-
andi, háróma lögeggjan til landsins
barna um að hefjast handa og leitast
við að verða þeim jafnsnjöll. í hverri
sveit á landinu liggja mýmargar auðs-
uppsprettur ónotaðar aðeins vegna þess
að okkur vantar afl þeirra hluta er
gera skal — auðmagn. Komi það bara
hvaðan sem vill, það er betra en að
alt standi í stað og jörðin sé í eyði
og tóm eins og þegar Guð skapaði
hana, já sumstaðar svo miklu eyði-
legri. — bæði hrjóstug og »beinaber
með brjóstin nakin« vegna þess, hve
landsmenn sjálfir hafa reitt hana, rúið
og niðurnýtt. Er ekki grátlegt til þess
að vita að jarðarhundruðin hafa á
flestum jarðeignum landsins staðið í
stað frá landnámstíð. Og hversu marg-
ar jarðir eru nú ekki orðnar að ónýt-
um kotjörðum sem áður gátu kallast
stóreignir. Mér finst oss mega á sama
standa hvaðan framtakssemi kemur til
að kippa þessu f lag og koma land-
inu í líka rækt og áður hefir verið.
Eg er svo gerður eins og fleiri, að
mér er geðfeldara að horfa á grænar
grundir og grösugar hlíðar, en gráa
móa og blásin börð og eins og mér
er álveg sama um hvort það er mykja
og hrossatað eða Chilisaltpétur og
annar útlendur áburður, sem hefir
frjófgað moldina, eins er mér sama
hvort peningarnir sem jarðirnar hafa
verið keyptar fyrir, stafa frá Credit
Lyonnais eða úr kistuhandraða ein-
hvers sjálfseignabónda, sem eg ekki
þekki. Mér væri sönn ánægja af að
sjá t. d. Dettifoss beizlaðan og gerð-
an að auðsveipum þjóni í þarfir' menn-
ingarinnar þó eigandi fýrirtækisins
væri útlendur og það jafnvel af Hund-
tyrkjum kominn — miklu meiri ánægja
heldur en að heyra hann kveða með-
ur sfnum »fimbulrómi sí og æ« laus-
beizlaðan.
Mörg fleiri dæmi lík þessu mætti
nefna. Þegar fyrst kom til tals að
miljónafélagið kæmist á fót, byrjaði
að mig minnir fyrst fyrir alvöru þetta
viðkvæði ísland fyrir Islendinga, og
margt var skrafað og skráð um þann
háska sem yfir oss vofði ef nokkur-
um útlendum auðkýfingi tækist að
bola undir sig verzlunina á öllu land-
inu. Eg hefi aldrei getað sannfærst
af þessu skrafi um, að nein hætta
væri á ferðum, og mér vitanlega hefir
miljónafélagið ekki orðið öðrum að
meini nema ef til vill sjálfu sér, ef
satt er það sem sagt er að það hafi
fremur skaðað sig enn auðgað á við-
skiftunum við landsmenn á þeim stutta
tíma sem það hefir starfað. Hitt mun
vera nær sanni, að miljónafélagshreýf-
ingin hefir komið öðrum innlendum
verzlunum til að færa út kvíarnar og
keppast við að afla sér vinsælda.
Verzlunareinokun er fyrir löngu undir
lok liðin um allan mentaðan heim og
meira að segja virðist hún bráðum
eiga að detta úr sögunni á Græn-
landi. Okkur er frjálst að verzla við
hvaða þjóð sem er, svo að það má
landsmönnum sjálfum um kenna, ef
hér kemst á einokun nokkurntíma
framar. Ef eitthvert félag eða ein-
stakir auðmenn fara að bjóða okkur
nokkura afarkosti í verðlagi á varn-
ingi og okra á okkur, þá mun enginn
hörgull verða á að keppinaútar komi,
sem bjóði okkur betri kjör.
Nei, kæra Norð.urland. Eg fæ ekki
annað séð en að stefnan »ísland fyrir
íslendinga* sé afturhalds og íhalds-
stefna, sem miði til þess að hefta
framfarir vorar. Stefna tíðarandans
virðist líka vera alt önnur um allan
mentaðan heim. Með auknum sam-
göngum á sjó og landi, afmást meir
og meir takmörkin sem hafa aðgreint
þjóðirnar; með vaxandi þekkingu læra
þær að skilja betur hagi og háttu
hver annarrar, og sannfærast betur
og betur um, að það er í rauninni
svo lafhægt að lifa í mesta bróðerni,
án þess að brjóta odd af oflæti sínu.
Að skilja alt — er að fyrirgefa alt,
segir frakkneskt máltæki og í því er
mikill sannleikur fólginn.
Samúðarstefnan meðal þjóðanna er
efst á dagskrá hjá beztu mönnum í
öllum löndum. Nútíðarmenningin hefir
skapað hana eða réttara sagt — er
stöðugt að skapa hana og fullkomna,
og það mun ekki líða á löngu áður
en allar þjóðir, smáar sem stórar, sem
komnar eru til vits og ára marka hana
á skjöld sinn. »ísland fyrir íslendinga*
er sjálfbyrgingsleg stefna, sem elur
þjóðaríg og þjóðahatur, ást á sjálfri
sér en ekki öðrum og það er sú ó-
heillastefnan sem enn þá veldur og
viðheldur öllum vígaferlum og her-
búnaði ineðal þjóðanna. þjnn ^
%
Hii) „eina, sáluhjálplega“ trú.
(Ur ensku blaði).
»Mikið er talað og ritað um muninn
á trú og theológiu; vilja sumir enn
meina að þáð tvent megi ekki aðgreina,
því að bæði hin rómverska og enska
rétttrúan sé sönn trú, og ekkert ann-
að. Eg sem þetta skrifa misti dreng,
sem lifði ekki nema rúman hálfan
klukku tíma, eg vildi fá hin saklausu
bein jörðuð í vígðum reit. Þetta aftók
presturinn, og sýndi mér handbókina.
»A eg þá að jarða hann eins og
hund?« spurði eg. »Já, eftir kirkjunnar
boðorði,* segir hann, »því barnið fer
í dálk með sjálfsmorðingjum.« »Hvers
vegna?« spurði eg. »Af þvf guð tek-
ur ekki á móti óskírðum börnum.«
»Hvað gerir hann þá við það?« spyr
eg. »Sendir það til helvítis,« segir
hann. Nú vildi eg fá að vita, hvers
vegna hann gerði það, pg spurði hinn
»stóra Katekismus*. Þar sá eg, að
sumar sálir væri ákvarðaðar fyrirfram
til útskúfunar, drottni til dýrðarauka,
(ekki vegna þess að þær hefðu syndg-
að). Sömuleiðis að hvert illiúenni gæti
orðið hólpið, ef hann hlæði syndafargi
sínu á saklausar herðar og lofar bót
og betran, en að engin valmenska
hjálpaði án hinnar »réttu« trúar. Þá
spurði eg: »Hvað er svo þetta hel-
víti?« (Hér kemur svo í bréfinu út-
listunin á því, og sleppi eg henni hér,
því flestir kannast við Gerhardi hug-
vekjur, og svo kenningar trúboðanna).
En bréfritarinn bætir þessu við: »Þeg-
ar eg nú heyrði slfkt og las, og veit
að það er enn kent alþýðu í öllum
»rétttrúuðum« löndum, þá vil eg spyrja:
»Er ekki enn •kominn tími til að losa
þjóðirnar undan fargi slíkrar djöful-
legrar vitleysu? Rómverska kirkjan var
þó svo skynsöm, að hún vistaði óskírðu
börnin ekki í neðsta kvalastaðnum »ei-
lífa«, heldur í hinum endanlega hreins-
unareldi. En siðabótin afsagði allan
hreinsunareld!« — — »Hinn yngsti
helvítis kennimaður, Torrey, og næst
yngsti, baptistinn Spurgeon, máluðu
staðinn svo, að varla er vert að hafa
orðaskrúð þeirra eftir. Eigi eg að segja
mína meiningu, er rétttrúanin í þeirri
mynd það guðlasl, semyfirgengur mann-
legan skilning.« — —
Athugasemd.
Hér á landi hefir þess háttar rétt-
trúan aldrei náð öndvegissæti. Staða-
Arni á 13. öld býður í »Kristni rétti«
sínum að jarða óskírð börn utarlega
í kirkjugörðum; vitnar hann til orða
hins helga Agústínuss, að betra sé
þeim börnum að vera fædd en ófædd.
En smámsaman varð það almennur sið-
ur hér á landi, að jarða óskírð börn
á sama hátt og skírð. Og hvað sjálf-
ann útskúfunarlærdóminn snertir, get
eg ekki betur séð en hann hafi aldrei
orðið almenn og föst trúarskoðun hér
á landi, heldur hafi leifar hreinsunar-
eldskenningarinnar eldri kirkjunnar á-
valt mildað hann eða úr honum dregið.
Hér á landi var og biblían aldrei skoð-
uð sem óblandað »guðsorð« sízt gamla-
testamentið; hér kalla menn allar guðs-
orðabækur því nafni, og er það vissulega
í rétta átt. Dýrðlingatrú varð að vísu
mögnuð og margvísleg hjá vorri þjóð,
einkum eftir að kirkjan tók að spill-
ast (á 13. öld og eftir það), svo og
er sagnritasnildin fór að minka í land-
inu. Klerkar fylgdu að vísu útlendum
kreddum og homilíusöfgum, en telj-
andi eru þeir staðir hjá Snorra og
öðrum vorum góðu rithöfundum, sem
vitna til sagnarita Gyðinga, tilfæra
dæmi úr bókum þeirra eða byggja á
þeirra sögnum. Ekki heldur eru mörg
dæmi eða ákvæði í vorri elztu (kristnu)
lögbók, sem rekja megi til lögmáls
Móísesar, þótt deili til þess finnist í
Kristinrétti Þorláks og Ketils, eins og
eðlilegt var, úr því löggjöf kirkjunnar
hlaut að vera í verulegri samhljóðan
við decretalía páfanna.
Nú þótt hin forna útskúfunarkenn-
ing sé víðast komin á fallanda fót —
eins hjá trúræknu fólki, sem skynsem-
ismönnum, þá er nóg eftir enn af
hinum gamla efa og ótta í sálunum,
því það er erfðafé — skuggar eftir
langar nætur heimsku og barnaskap-
ur. Sjálfir gárungarnir geta vel tekið
undir með Páli Olafssyni:
»Að heyra útmálun h . . .
hroll að Páli setur;
eg er á nálum öldungis
um mitt sá1artetur.«
En ekkert myrkur stenzt ljósið, þeg-
ar sólin er komin í sitt öndvegi.
Kirkjusöngurinij á /Ikureyri.
í 15. tölublaði Norðurlands, stóð grein
með þessari yfirskrift, og hefi eg lítið að
athuga við það sem þar er sagt, en sem
betur fer hefir oft verið laglegur söngur
hér í kirkjunni, og jafnvel stundum góður
- oftar en á hátíðum; það hljóta allir að
skilja, að ómögulegt er að fá jafnan góðan
söng, nema að sérstök skylda hvíli á söng-
flokknum til þess að syngja, en sú skylda
getur ekki átt sér stað á annan hátt en
þann, að dálítið fé sé lagt fram til þess.
Hér hefir verið kirkjusöngsflokkur, sem eg
verð að segja að hafi um fleiri ár sungið
hér í kirkjunni, auðvitað sjaldan óskiftur
nema á hátíðum, og þessi flokkur hefir
haft mikið fyrir því að æfa listaverkið eftir
síia Bjarna Þorsteinsson (hátíðasönginn) og
sungið hann á hátíðum 4 raddaðan og er
það mjög virðingarvert, en hitt er rétt, að því
miður er kirkjusöngurinn stundum mjög lítill
og lélegur, einkum á sumrin, og langt fyrir
neðan það, sem tíminn kvefur, og einkum
hér, þar sem við höfum jafn-skemtilegan og
að öllu Ieyti fullkominn prest. Nú vita það
allir að ekki er hægt að bæta úr þessu svo
4