Norðurland - 28.02.1914, Qupperneq 2

23
Nl.
Stjórnarskrárbreytingin.
i.
AHir Hvar á landinu sem tal-
einhuza. að er utn stjórnarskrár-
breytingu síðasta alþingis eru allir
einhuga um að sjálfsagt sé að sam-
þykkja frumvarpið óbreytt eins og
alþingi 1913 gekk frá því. Má því
telja víst að á öllum undirbúnings-
fundum til kosninganna, geri kjós-
endur það að hreinu og beinu skil-
yrði við þingmannsefni þau er þeir
ætla að veita fylgi, að þeir samþykki
frumvarpið og telur „Nl.« það bæði
eðlilegt og raunar alveg sjálfsagða
varúð. Ekki er því þó að leyna að
mikill fjöldi meðal kjósenda er ekki
alls kostar ánægður með frumvarpið
en þá er á það að líta, fyrir þá menn,
hvort þeim þykir það tilvinnandi að
orfa öllum þeim breytingum til bóta,
sem frumvarpið veitir, fyrir þá agn-
úa sem þeim þykja á því vera. Tel-
ur »NI." ekki óþarft að rifja upp
helztu breytingarnar sem það leiðir
> lög og gerir.
Kjósenda- frumvarpinu er ekki
atkvæví. hægt að gera neina breyt-
ingu á sambandi íslands og Dan-
merku nema kjósendur hafi áður
samþykt breytinguna með almennri
atkvæðagreiðslu um málið. — Petta
er afarþýðingarmikið ákvæði og kem-
ur alveg í veg fyrir að harðsnúinn
eða ósanngjarn stjórnmálaflokkur
geti gert nokkuð endanlegt í þessum
málum sem sé öðrum stjórnmála-
flokkum í landinu ógeðfeit.
Konunz' þingmenn, sem búið er
kjörnir ag n'{ast út af í mörg ár,
eigi ekki lengur sæti á þingi, verði
breytingin samþykt, heldur kýs þjóð-
in sex þingmenn framvegis til efri
deildar hlutbundnum kosningum í
einu kjördæmi (alt landið). Þeir verða
kosnir til 12 ára en þrír fara þó frá
sjötta hvert ár og þingrof nær ekki
til þeirra. Kosningarrétt og kjörgengi
til þessara kosninga hafa aðeins þeir
kjósendur sem eru 35 ára eða eldri.
Kiörzenzí. Um það er rýmkað að
miklu leyti, sem að sjálfsögðu fylgir
með rymkun kosningarréttarins, svo
að konur og vinnumenn, jafnt sem
aðrir karlmenn, hafa nú kjörgengi.
Aftur er heimilisfesta innanlands gerð
að skilyrði fyrir kjörgengi, og ald-
urstakmark þingmannaefna fært úr
30 upp í 35 ár. Er það ákvæði illa
þokkað af mörgum sem von er, því
hvað segja menn um það t. d. ef
að einhverjir þingmenn ættu sæti á
aukaþinginu í sumar er væru rúm-
lega þrítugir að aldri, en gætu svo
ekki boðið sig fram við kosningarn-
ar að vori (1915) vegna þess að þeir
væru þá ekki nógugamlir! — Dóm-
endur í landsyfirréttinum eiga ekki
að vera kjörgengir framvegis og
var það mikil og þörf réttarbót.
Bráðabyrzða hefir stjórnin ekki heim-
fióriöz ild til að gefa út, (verði
frumvarpið samþykt) ef alþingi hef-
ir afgreitt og samþykt fjárlög frá
Blástakkar.
Sagan um kappa Karls 12. eftir
Zakarías Topelius. Þýðing Matth.
Jochumssonar. Með 24 myndum.
Fæst í bókaforlagi
Odds Björnssonar.
týndist um síðustu helgi { Ieiðinni frá
pósthúsinu inn að húsi konsúls Otto
Tulinius. Finnandi skili gegn fundar-
launum á pósthúsið.
sér. Er það gott ákvæði, þó vonandi
sé að ekki þurfi til að taka.
Aukabínz- Ef meiri hluti þingmanna
í báðum deildum krefjast aukaþings,
skal stjórnin skyld að taka þá kröfu
til greina. Þar er örugt vopn gegn
ósvífinni stjórn og þýðingarmikið
spor stígið til þess að vernda þing-
ræðið í landinu.
Endurskoð- ákveður frumvarpið að
endur lands- verði þrír framvegis í
reikninza _ _ . 7 •
stað þess að nu eru tveir.
Þeir skulu kosnir hlutfallskosning í
sameinuðu þingi og fæst með því
trygging fyrir því að sá stjórnar-
flokkur sem situr að völdum þá eða
þá, geti ekki verið einráður um
kosningu endurskoðendanna, heldur
hljóti andóísflokkur stjórnarinnar á-
valt að ráða því hver einn þeirra
verði í öllu falli.
L e i k h ú s i ð.
Lénharöur fógefi. —
Leikur í fimm þátt-
um eftir Einar Hjör-
leifsson.
Flest blöð landsins hafa getið um
leikritið „Lénharð fógeta", sagt frá
efni þess og lokið á það lofsorði.
Sjálft leikritið kom í allar bókaverzl-
anir landsins í haust og kvað hafa
verið mikið keypt. Flestum mun því
vera orðið svo kunnugt um inni-
hald þess að óþarfi sé að segja hér
frá því nánar. Leiksviðavalið í því,
er gott frá höfundarins hendi, og
samtöiin eðlileg víðast hvar, svo
sem vænta mátti af höf., manni sem
hefir séð eins margt og lesið jafn-
mikið af nýtízkuleikritum heimsins,
og hann mun hafa gert.
Það verður að teljast stórvirki á
svæði leiksýninga Islendinga að reynt
hefir verið að sýna „Lénharð fó-
geta" hér á Akureyri, þar sem eng-
inn fastur leikflokkur er til, og eiga
forgöngumenn þess þakkir skilið fyr-
ir það. Og þeir sem hafa tekið að
sér að leika persónur leiksins eiga
líka þakklæti fyrir að hafa gert það,
án þess að eiga annað í vændum
en — ef til vill ónot og ómilda
gagnrýni. Allir leikendurnir, menn
og konur, hafa þeim daglegum
störfum að gegna, flest þeirra, að
frístundirnar og næturnar hefir orð-
ið að taka til þess að æfa leikinn,
og fyrir alla þá fyrirhöfn sem leik-
endurnir hafa lagt á sig fá þeirekk-
ert endurgjald.
Útbúnaður leiksviðsins er sérlega
góður. Nokkuð af tjöldunum er mál-
að af Carl Lund en nokkuð af Stef-
áni Björnssyni kennara. Um búning
leikendanna má auðvitað þrátta, hve
líkir þeir muni vera búningum
manna, á þeim tíma, sem leikurinn
á að fara fram á. En þeir eru skraut-
legir yfirleitt og fara vel á leiksviði
og það er fyrir mestu, vegna þess
að leikritið sjálft er ekki svo mjög
bundið við sannsögulega atburði.
Allur leikurinn feilur eða stend-
ur með því hvernig tekst að leika
höfuðpersónuna, Lénharð fógeta.
Hallgr. Kristinsson kaupfélagsstjóri
gerir það með fullum skilningi og
svo vel að sæmdi góðum, æfðum
leikara sem hefði leiklistina að að-
alstarfi. Hlutverkið er afar-örðugt og
sundurleitt frá höfundarins hendi.
Lénharður kemur hingað »í fásinn-
ið“ til Islands, gáfaður maðurogó-
bilgjarn, vanur sukki og nautnhneigð-
ur til muna. Hér hittir hann hálf-
gerða skrælingja, að honum finst,
sem hann fyrirlítur af öllu hjarta.
Leiðist lífið, aðgerðaleysið og til-
breytingaleysið og verður það svo
fyrir m. a. að drekka sig fullan og
velja konur sér til gamans úr flokki
„skrælingjanna". Svo hittir hann
stúlku í þeirri hjörð, sem hann verð-
ur alvarlega ástfangiun í, reynir að
vinna ást hennar ográðgerirað fara
með henni heim til ættjarðar sinnar
til þess að njóta þar lífsins í friði
og ró. Þá er hann tekinn höndum
og drepinn. En rétt í því á að fara
með hann á höggstokkinn, sér hann
ástmey sína hallast ástdrukna að
barmi elskhuga sins, sem hefir ver-
ið þjónn hans og varið hann síðast
af alefli, og er þá svo hugstyrkur,
þó fokið sé í öll skjól, að hann
kveður hana sem hugprúð hetja og
þakkar henni fyrir samvistir þeirra.
— Öllum þeim skyndilegu geð-
breytingum og svipbrigðum, sem
Lénharður höfundarins á að komast
í, nær H. Kr. prýðilega. Hann gef-
ur mönnum sínum fyrirskipanir með
mesta hrottaskap annað augnblikið,
en næsta augnablik reynir hann, með
dekursbrögðum hins þaulæfða kven-
þekkjara, að ná hylli stúlkunnar sem
hatar hann og hræðist hann. Hon-
um eru sýnd bana-tilræði hvað eft-
ir annað og verður auðvitað hálf-
tryltur út af því í bráðina, en að
vörmu spori er hann orðinn léttur
í lund og að öllu fær til að njóta
nautna og gléði. Hér er ekki smá-
ræðis andstæður um að ræða, en H.
Kr. fer svo með að það verður alt
eðliiegt og þarf þó mikið til. Og
seinast, þegar farið er burt með hann
af leiksviðínu, út á höggstokkinn,
til þess að láta hann bæta með líf-
inu fyrir allar misgerðir sínar, grip-
deildir, misþyrmingar og kvennarán,
skilur hann svo við, að öll samúð
áhorfandans er með honum. Og
að leika Lénharð svo að þau mála-
lok verði áhorfandanum hugþekk
er ekki óvönum leikurum hent. En
það gerir H. Kr.
Eystein kappann leikur Jónas Þór-
arinsson vefari og fer yfirleitt vel
með. Hann hefir góða rödd sem
nýtur sín mjög vel á leiksviði og
bætir hún mikið upp að hann er
ekki eins stór vexti og þreklegur,
eins og Eysteinn virðist þurfa að
vera eftir þvílík kempa hann er. J.
Þ. nær bezt leikendanna tökum á
því, að láta röddina segja til um
geðbreytingarnar, en það er oft ekki
minna um það vert en látbragð og
hreyfingar. Ingimar Eydal kennari,
sem leikur Torfa í Klofa, hefir og
góða, sterka rödd, en hlutverk hans
er ekki jafn breytilegt og Eysteinn
(J. Þ.) I. E. leikur vel og er mjög
samkvæmur sér allan leikinn út,
enda er hlutverkið auðvelt að því
leyti, að sömu festuna og myndug
leika hins ráðandi manns, er ve,
hvað hann vili, verður vart við i
því, hvar sem er. Ingólfur (S'2r-
Þorsteinsson) hefir gott gervi, er
búandlegur og þybbirm þulur, en
hefir fullmikinn lestrarkeim í íraItl
burði setninganna. Látbragð halis
á leiksviðinu er gott, óhikandi og
eðlilegt. Magnús Ólafsson (Kristján
Sigurðsson kennari) er laglega
inn, en geðbreyting hans í síðas*a
þættinum gæti verið auðsserú en
leikandanum tekst að gera hatia'
Freysteinn (Páll Jónsson skáld) er
sýndur af æfðum leikara, enda ef
hann varla hugsanlegur öðruvísien
hann er leikinn.
Guðný er örðugt hlutverk. Lll£
stúlka sem mesta kapphlaup er uin'
Eysteinn og Magnús og síðast Lém
harður — allir fá þeir ást á henn1'
Hún er í dálitlum vafa fyrst ntn
hvor þeirra Eysteinn eða MagnuS
,,sé sá rétti". En svo áttar hún s'£
fljótlega og þroskast svo óðflug3
eftir því sem meira drífur á daga
hennar. Frú Margrét Valdemarsdód'
ir leikur þetta hlutverk vel, eins
alt sem hún leikur — en oft hef'r
hún náð meiri tökum á áhorfenó'
um, þegar hún hefir verið á
sviðinu, en í þetta sinn. Helga, kona
Torfa í Klofa, (Aðalbjörg Sigurðar'
dóttir kenslukona) mætti vera sV'P’
meiri ásýndum, slíkur skörungur
sem hún á að vera, og sópa freknr
að henni, en er annars fremur ve
leikin. Hin smærri hlutverk eru 0$
laglega af hendi leyst.
Lénharður fógeti mun að
forfallalausu verða sýndur á la^
ardags- og sunnudagskvöld f/r5,
um sinn. Menn ættu að fara og8'
hann meðan færi er á.
Simfréttir
flytur »Norðurland< ekki í dag
vegna símslita.
Islandsbanki
béí
Bjarni Jónsson forstjóri bankans ^
( bænum, skýrir »N1.« frá að ve*t|r
útlánum bankans séu í dag líckk*
um i af hundraði eða niður í 5
'/2
ðif
o/o
ið-
1 vi°*
pro Anno, en jafnframt sé hækka0
,{ra>U'
skiftagjald af reikningslánum og
lengingargjald* af eldri lánurn
heldur eru
byrgðarlán
hvort
heldur eru vfxillán eða sjálfsk"^8
Utan úr heimi-
z f.
/ Berlín voru mikil vatnsfló t
m. og gerðu ógurlegan skaða
kvað að þeim í »Vesturdalnum'^^uJ,
var tjónið metið margar miljómr
og mörg hundruð hús hrundu,
skaðar urðu og talsverðir. um
Geysimiklir kuldar hala ge " ýSkeð
mest alla norðurálfuna í vetuf’ u á
frusu lóo hermenn f hel, er jjaUrn á
leið frá Kronstadt til Ora°'cn
Russlandi. . t að
Morðáform. Upp hefir k°^egið að
pólitiskt félag í Soffa behf ^ (son
myrða Konstantín Grikkjak0 ,g>stL
J* 3
Georgs kongs er myrtur tjl þess
ári) og voru fjórir menn va*tejcjst enn
með hlutkesti. Ekki hefif jjfvöld11'
að hafa upp á neinum Þe'r