Norðurland - 11.10.1915, Blaðsíða 1

NORÐURLAN D.
blað
• I
Akureyri 11. október 1915.
XV. árg.
36.
Vefnaðarvöruverzlun
Gudmanns E f t e rfl.
Stærst úrval. Lægst verð.
Saumastofa Oudm. Efterfl.
saumar allan klséðnað handa körlum
og konum eftir nýjustu tízku.
S1 á t u r t í ð i n.
Sláturtíðin hjá okkur er nú langt
komin. Það hefir viðrað vel svo að
hvorki menn né skepnur haía orðið
íyrir hrakningum eins og oft vill
verða á haustin. Bændurnir sem öðr-
um framar hafa >makað krókinn*
mega vera forsjóninni þakklátir fyrir
veðrið en skollanum fyrir stríðið.
En það er önnur og meiri slátur-
tíð, sem ekki er á enda kljáð ennþá.
Evrópuófriðurinn geysar enn með á-
kafa og blóð saklausra manna streym-
ir enn á v/gvöllunum og löndin flaka
í sárum.
Af slitróttum blaðafréttum fáum vér
íslendingar litla hugmynd um þær
hörmungar sem dynja yfir fólkið úti í
löndum. Slæm eru sárin undan kúl
unum og byssustingjunum, en hjarta
sárin þeirra sem heima sitja, sviftir
ástvinum og fyrirvinnum, eru þó enn-
þá tilfinnanlegri.
Hér í blaðinu er símskeyti, er seg-
ir að Tyrkir hafi byrjað blóðbað í
Armeníu, á kristnum mönnum þar,
og séu þegar búnir að slátra 800,000
manns, það er tíu sinnum fleira fólki
en er hér á þessu landi. Vera kann
að símskeytið sé orðum aukið eins
og oftar, en Tyrkjum er trúandi til
margs, því ekki eru mörg ár síðan
að þeir myrtu svo tugum þúsunda
skifti af Armeningum, og nú — í
sláturtíðinni — er trúlegt að þeim sé
ekki síður laus hendin en þá. Ólík-
legt er að Þjóðverjar séu banda-
mönnum sínum þakklátir fyrir þá
framtakssemi.
Annars er það helzt af stríðinu að
segja að alt gengur í þófi ennþá.
Reyndar segja símskeytin af tölu-
Pjóðahnignun.
í ritgerðinni «Heimur versnandi
fer", sem kom út í „Skírni" 1913,
var skýrt frá ýmsum hnignunar-
einkennum sem sýndust óðum vera,
að fara í vöxt meðal allra hvítra
þjóða. Menn eru að verða tann-
lausir, sjóndaprir, sköllóttir; botn-
langinn og önnur líffæri eru farin
að bila í mörgum á bezta aldri;
krabbamein og ýmsir langvinnir
sjúkdómar fara í vöxt; fæðingum
fækkar og konurnar geldast svo
þær ekki geta alið börn sfn á
brjósti, en hinsvegar fjölgar fá-
bjánum og geðveiklingum fram úr
hófi. Manndauði hefir reyndar mink-
að töluvert víðasthvar vegna fram-
fara læknisvísindanna í að stemma
Stigu fyrir næmum sjúkdómum og
að varðveita líf ungbarna: en hvað
verðum sigrum Frakka á vesturher-
stöðvunum, en Iítið hafa þeir þó
ennþá getað mjakað Þjóðverjum úr
stað sfðan í september í fyrra. En
frá austurherstöðvunum er það að
segja að þó Þjóðverjar hafi unnið
hvern stórsigurinn á fætur öðrum og
tekið allar varnarstöðvar og kastala á
landamærunum og í Póllandi, þá hefir
þeim þó ennþá ekki tekist að yfir-
buga Rússaher. Og þó sá her muni
nú vera töluvert úr sér genginn og
illa vfgfær, þá stendur hann þó til
bóta og mun eflaust verða Þjóðverj-
um skeinuhættur áður en lýkur.
ítölum virðist ekkert miða áfram,
og ekkerí gengur ennþá við Hellu-
sund, svo um muni.
Nú stendur allur heimurinn á önd-
inni út af því hvað Balkanþjóðirnar
muni gera, en líklegt þykir að Búlg-
arar muni veita Þjóðverjum og fá þá
Þjóðverjar öfluga hjálp, sem senni-
lega verður til þess að lengja stríðið
tilfinnanlega.
Nýjustu fregnir segja að Frakkar
hafi landsett her við Saloniki á Grikk-
landi, munu þeir hafa leyft sér það
þar eð öll gríska þjóðin vill fara í
stríðið með þeim. Konungurinn er
sagður mótfallinn vilja ráðherra sinna
og meiri hluta þings, og vill engan
ófrið hafa. Er það af skiljanlegum á-
stæðum, því hann er mágur Vilhjálms
keisara. Horfir því til stjórnarbylting-
nr á Grikklandi.
Þjóðverjar og Austurríkismenn hafa
brotist með mikinn her inn í Serbíu.
Sennilega geta Serhar ekkert viðnám
veitt þar lengur, og kemst þá herinn
viðstöðulaust til Búlgara og samein-
ast þeim til að vernda Konstantín-
ópel.
Líklegt þykir að Rúmenar veiti
Rússum og komi að norðan, en Grikk-
ir hinsvegar að sunnan f bandalagi
við Frakka og Englendinga.
Er því að vænta að bráðlega dragi
til stórtfðinda á Balkanskaga.
%
hjálpar það, ef nýja kynslóðin úr-
ættast og öðrum mannameinum
fjölgar svo, að seinni villan verði
verri hinni fyrri?
1 útlendum tímaritum rekst mað-
ur hvað eftir annað á ritgjörðir um
hnignun hvíta kynflokksins og rök-
ræður um hverjar séu ástæðurnar
og hvernig verði komið í veg fyr-
ir að alt fari norður og niður. Það
sem hér kemur á eftir er að mestu
leyti tekið saman til fróðleiks fyrir
íslenzka alþýðu, eftir ritgjörðum
Chr. Collins og Oivskov í tíma-
ritunum „Tilskueren" og „Sam-
tiden", og ritgjörðum eftir Kellogg
o. fl. í ameríska tímaritinu »Oood
Health".
Af öllum hnignunareinkennum
hvítu þjóðanna telja margir fækk-
un íæðinga vera eitthvert versta
bölið, sem önnur hnignunarmerki
Mjólk! Mjólk!
Vér viljum þafa mjólk!
Pó hér í bænum sé um 150 kýr,
þá er mestan tíma ársins tilfinnanleg
vöntun á mjólk, og þar eð flestar kýr
eru hafðar snemmbærar, er afar mikill
mjólkurskortur í bænum alt sumarið
og fram á haust.
Pó búin á Glerá, Naustum, Kjarna,
Hvammi og Gili sendi daglega mjólk
sína til bæjarins, þá hrekkur það
hvergi nærri til.
Með dálitlu samkomulagi ætti það
að vera vinnandi vegur fyrir bændur
framan'við Akureyri, jafn vel alla leið
fram fyrir Grund, að sameina krafta
sína og láta mjólkurpóst ganga dag-
lega til bæjarins. Duglegur ökumaður
ekur þá vagni með tveim hestum fyrir
eftir brautinni, en stanzar niður undir
bæjunum til að hirða mjólkurbrúsana,
sem þangað eru komnir.
Sumir munu nú segja: »En þá þyrfti
líka að vera mjólkursölubúð í bænum
til að taka á móti allri mjólkinni.*
— Auðvitað væri það æskilegast, en
fyrst um sinn mætti þó bjargast á
einfaldari hátt. Væri mjólkurpóstur,
gætu bæjarbúar pantað fyrirfram ein-
mitt þann lítrafjölda sem þeir þyrftu
á að halda, og mjólkurpósturinn mundi
færa hverjum það er honum bæri.
Maður skyldi halda að það væri
arðvænlegt fyrir bændur að geta feng-
ið 18 — 20 aura fyrir hvern líter.
Og víða mundi það þegið að mjólk-
urpósturinn hefði með sér skyrslettu
að auki.
*
1
I s h ú s.
Skrælingjar og illa siðaðar þjóðir,
kunna ekki að geyma mat sinn öðru-
vísi en að láta hann úlkna og skemm-
ast. Það sem ekki getur þornað og
harnað, ýmist maðkar eða rotnar fyrir
gerlaáhrif. Við þetta rýrnar og jafnvel
eyðilegst maturinn.
Það var mikil framför þegar menn
eigi ef til vill meira eða minna
rót sína til að rekja.
Það eru engin ný tíðindi í ver-
aldarsögunni að þjóðum hnigni, og
jafnvel detti úr sögunni, en nýjar
þjóðir leysi þær af hólmi. Það er
beinlínis segin saga, að þegar þjóð-
ir hafa náð háu menningarstigi og
haldið því um stund, þá fer þeim
að fara aftur og þær úrættast.
Indverjar, Egyftar, Babylóníumenn,
Assyríumenn, Fönikíumenn, Persar,
Oyðingar, Orikkir, Rómverjar, Spán-
verjar og Portúgalsmenn — allar
þessar þjóðir eiga svipaða hnign-
unarsögu að segja.
Með því nú að lesa vandlega
veraldarsöguna ætti að vera hægt
að finna svör við spurningunni:
Af hverju hnignar þjóðunum?
Þessa spurningu hafa menn reynt
að leysa frá því í fornöld.
unnudagínn 17, þ. m. verður
ræða haldin yfir Halldóri sdl.
Jónassyni frá Aðalstrœti 17, kl.
4 siðdegis hér i kirkjunni; jarð-
arför jer fram á Munkaþverá
þriðjud. þ. 19., kl. 12 á hádegi.
Kransar eru afbeðnir, en ef einhverj-
ir hafa œtlað sér að gefa þá, skal
þess getið, að brœður hins látna hafa
stofnað lítinn minningarsjóð undir nafni
hans, og vœri xerð kransanna með þökk-
um þegið til þessa fyrirtœkis.
Þórwm Stefdnsdóttir.
Jónas Jónasson.
lærðu að salta matinn og sú aðferð
hefir til þessa verið mikið notuð, en
þó er söltun á mat farin að ganga úr
móð í flestum menningarlöndum, því
bæði mistekst oft söltunin og auk
þess rýrnar maturinn við það að pæk-
illinn dregur til sín efni úr honum og
loks er saltur matur, ekki eins lystug-
ur og nýr.
Það er að verða almenn krafa um
hinn mentaða heim, að geta neytt
matvælanna nýrra og óskemdra, og
þá fyrst kemst íslenzka kjötið og fisk-
urinn I verulega hátt verð, þegar við
getum komið þeim afurðum vorum
nýjum á markaðinn. Allir vita nú að
með ís og kulda má geyma matvæli
óskemd um langan tima, og ekki vant-
ar ísinn á íslandi. Er það nú ekki
sárgrætilegt að ekkert íshús skuli vera
til hér á Akureyri til almennings nota ?
Þrír kaupmenn hér í bænum eiga ís-
hús, en þeir treysta sér eigi að geyma
á þeim neitt fyrir aðra.
Hvernig í ósköpunum stendur á
því að Kaupfélag Eyfirðinga, sem hefif
mikla matvælaverzlun hér í bænum,
skuli ekki koma sér upp íshúsi? Ætli
það yrðu ekki margir bæjarbúar og
skipshafnir, sem mundu vilja kaupa
kindakjöt á vetrum og sumrum þegar
það annars er fáanlegt? Og mundu
ekki margir vilja kaupa fisk á þeim
tímum árs sem ekkert fiskast?
Hugsunarleysi? áhugaleysi um al-
mennings þarfir?
En því þá ekki að græða peninga?
Oríski sagnfræðingurinn Polybi-
os var uppi á þeim tíma er Qrikk-
ir voru á fallandi fæti og Rómverj-
ar voru að brjóta þá undir sig (en
Rómverjar voru þá upp á sitt bezta).
Hann svaraði spurningunni þannig:
»Á þessum síðustu tímum gekk
það faraldur yfir Hellas að fólk
fór að hætta að eiga börn. Það
var orðin fólksekla í landinu, bæ-
irnir tæmdust, og jörðin lá óyrkt
þó ekkert stríð eða stórsóttir gengi
yfir. Menn höfnuðu í léttúð og hé-
góma og brennandi auragirnd. Þeir
vildu ekki lengur giftast og ef þeir
giftust, þá eignuðust þeir ekki nema
eitt eða í hæsta lagi tvö börn til
þess að geta alið þau upp í alls-
nægtum."
Margir vísindamenn vorra tíma
eru sömu skoðunar og Polybios.
Að raannkyninu fækki er í sjálfu