Norðurland - 22.04.1916, Blaðsíða 2

w.
Frá blóðvellinum.
Ráðaneytið í Orikklandi hefir sagt
af sér og er búist við að nú dragi
brátt til stórtíðinda aftur á Balkan.
Pýskur hershöfðingi sem dvalið
hefir í Noregi um hríð sér til heilsu
bótar segir að í júlí eða ágúst verði
Þjóðverjar búnir að koma sér upp
herskipaflota sem geti óhikað mætt
flota Breta og telji hann víst að
stærsta sjóorusta veraldarsögunnar
muni fara fram í september í haust.
Frakkar hafa enn hrundið af sér
áhlaupum Þjóðverja við Verdun (5.
áhlaupinu). Þjóðverjar sækja fram á
60 kílómetra breiðu svæði í grend
við Verdun en vinna lítið á. Ann-
ars hvíldarlausar orustur á öllum
vestur-vígstöðvunum.
Bandamenn flytja Serbaher Iand-
veg frá Korfu til Saloniki. Miðveld •
in lýsa yfir að þeir telji málamynda-
mótmæli Grikkja gegn peirri aðferð
sama sem fullkominn fjandskap gegn
sér. Grikkir eru í mestu vandræðum
og talið fullvíst að þeir verði nú
að leggja í ófriðinn með Bretum.
<
Ferðapistlar.
Eftir SUingrím Matthíasson.
Særðir hermenn.
Á hverjum degi gekk eg á spftala
meðan eg dvaldi í Berlfn og Dresden,
og sá fjölda af særðum mönnum úr
ófriðinum. Eg hafði haldið að særðir
dátar væru einungis á hermannaspftöl-
um, en að komast þangað vissi eg að
þyrfti umsókn til hermálaráðaneytisins.
Þegar eg leitaði upplýsinga og með-
mæla bjá danska sendiherranum (þvf
enginn útlendingur getur náð viðtali
hermálaráðaneytis eða annara hárra
embættismanna nema fyrir milligöngu
sendisveitar sfns lands), heyrði eg
mér til mikillar hrygðar að leyfi til
að sækja hermannaspftalana fcngist
aðeins með miklum erfiðleikum —
umsóknarbréfin gengju frá Pflatusi til
Heródesar og væru að minsta kosti
3 vikur til mánuð á því ferðalagi. —
Mér þótti langt að bfða eftir þessu,
en komst fljótt að rauu um að eg
gat tekið því með jafnaðargeði, þvf
særðir hernaenn voru einnig á al-
mennu spftölunum, en þangað var
greiður aðgangur fyrir mig. Þar fékk
eg Ifka að sjá særða hermenn svo
mörgum hundruðum skifti, alla vega
særða og limlesta, suma mjög þungt
haldna, en suma aðeins lftið meidda.
Eg gekk með læknunum og hjúkr-
unarkonunum á þeirra daglegu morg-
unvitjun gegnum sjúkraherbergin, frá
einu rúminu til annars. En sá sægur
af vesalingum, mönnum á bezta aldri.
Og hugann sundlar við að hugsa um
öll þau þúsund og aftur þúsund og
bundraðþúsund af særðum mönnum
þýzkum, rússneskum, enskum, frönsk-
um o. s. frv. vfðavegar um alla Norð-
urálfuna, austur f Asíu og suður f
Afrfku. Hér f Berlfn eru öll venjuleg
sjúkrahús meira en full og ótal ný
sjúkrahús stofnuð. Fjöldamargar op-
inberar byggingar, veitingahús og
gististsðir, hafa verið gerð að sjúkra-
húsum. Og í öllum bæjum Þýzkalands
stærri og smærri, og þeir eru marg-
ir, úir og grúir af særðum og sjúk-
um hermönnum. Því svo er í þessum
ófriði eins og áður hefir tfðkast í styr-
jöldum, að tala sjúkra hermanna sem
veikst hafa af allskonar umgangsveik-
indum og óáran sem strfðum fylgir,
er ekki lægri en tala særðra — venju-
lega deyja fleiri á sóttarsæng en á
vígvöllunum eða af völdum vopnanna
Þegar eg gekk gegtium þessa stóru
sali, eins og t d. f einu sjúkrahúninu
rauða krossins, sem eg sá f Dresden,
þar sem voru 8oo særðir hermenn
samankomnir, varð mér f huganum
fyrst fyrir alvöru starsýnt á þá feikna-
fyrirhöfn, tilkostnað og íyrirhyggju,
sem landstjórn og læknar verða að
leggja fram. — Þarna var skrautlegt
stórhýsi sem hafði verið reist fyrir
stórkostlegaiðnaðarsýningu fyrir nokkr-
um árum, en sfðan notað sem sam-
komuhús, skemtistaður, veitingastað-
ur o. fl Nú hafði þvf öllu verið breytt
í sjúkrahús. Öllu haíði verið rutt út
sem óþarft var og í snatri flutt þang-
að 8oo járnrúm af beztu gerð með
ágætum dýnum og rekkjuvoðum og
öllum nauðsynlegum sjúkragögnum. —
Á líkan hátt hafa veitingahús, vöru-
hús, já, hallir og listasöfn verið gerð
að særðrahælum hingað og þangað á
Þýzkalandi. Það er eina bótin að
verksmiðjurnar eru margar á Þýzka-
landi og vörubirgðirnar nógar. Þess
vegna verður þeim ekki skotaskuld
úr^því að útvega nóg af rúmum, borð-
um, brekánum o. s. frv. — þegar á
þarf að halda.
Á morgungöngunni gengur yfirlækn
irinn fremst, þá yfirhjúkrunarkonan
en svo hópur af undirlæknum og
hjúkrunarkonum Læknarnir eru allir
í hvítum frökkum, en hjúkrunarkon-
urnar í bláleitum kjólum með 'hvíta
skuplu á höfði. Vér göngum frá einu
rúminu til annars. Mikill fjöldi rúm-
anna stendur auður, en við fótagaflinn
stendur sjúklÍDgurinn — handlaus, íót-
laus við hækju eða staf, eða með
hendi í fatla, eða vaf um böfuð.
Þessir eru allir fótaferðafærir. Hinir
líggja — sumir af því þeir eru lima-
lausir og ekki færir um að komast
nokkurntfma á fætur eða eru enn
ekki búnir að læra að staulast, en
aðrir dauðvona, brennandi af hitasótt,
með flakandi sárum, og enn aðrir að
mestu grónir, en ekki græddir, þvf
mænan er sundur eða heilinn skadd-
aður svo þeir eru máttlausir, sumir
mállausir o. s. frv. — Hjúkrunarkon-
urnar leysa frá sárunum og sýna
læknunum, og læknarnir þvo þau eða
ráðleggja smyrsl og græðilyf, setja
inn kera eða gjöra að þeim á ýrnsan
hátt. Og ljót eru sárin sumra. —
Mest eru þetta sprengikúlnasár. Brot
úr sprengiskeytum tvístrast víðsveg-
ar, og alt eftir fjarlægðinni, stærðinni
o. fl. valda svo margvíslegum sárum
að ekki er unt upp að telja. Ömur-
legt er að sjá unga, hrausta menn,
að öðru leyti heiibrigða en þvf, að
sáldur úr sprengikúlum hefir blindað
þá, en Ijótara þó, að sjá andlitið alt
afskræmt, máske aðeins litill hluti
þess óskertur. Neflausii eru sumir,
aðrir kjálkalausir og gfn við eitt op-
ið s.ír, með ógurlegri rauf að barka
o« vélindi. Margar sannar sögur hafa
verið sagðan af þannig særðum mönn-
um sem fengu félaga sína til að stytta
sér stundir, en þarna sjást ýmsir menn
lifa enn og bera sinn kross, og það
með ró, máske með þó nokkurri von
um að hinir fjölkunnugu læknar geti
enn bætt úr skák — eitthvað. Það
er annars stór furða furða með hve
miklu jafnaðargeði menn mæta sfnum
meinum. Flestir munu halda að þessi
eins og reyndar önnur sjúkrahús séu
hreinir táradalir, þar sem sé grátur
og gnfstran tanna. En það er langt
frá því að svo sé. Menn venja sig
svo furðanlega fljótt við sitt hlutskifti
þótt hart sé í svipinn. — Þegar mað
ur hefir umgengist sjúklinga um hrfð,
þá verður niðurstaðan sú að þeir séu
yfirleitt ekki óánægðari en margir sem
eiga að heita heiíbrigðir, þ. e. a. s.
svo framarlega sem þeir ekki kvelj-
ast af sársauka. Suma mun furða að
heyra þetta og kalla það fjarstæðu,
en þeir geta spurt aðra lækna en
mig. — Og hvar sem eg kom meðal
særðu hermannanna þýzku sá eg
oftar glaðleg andlit, nema auðvitað
þar sem sársauki kvaldi og gaf ekki
nema stöku sinnum viðþol; en þess-
konar sársauka má þó oft deyfa og
venjulega líður hann þá hjá eftir við-
eigandi aðgjörðir eftir vissan tíma.
Jafnvel þeir sem sviftir voru stórum lfk-
amshlutum og voru illa útleiknir, gerðu
að gamni sínu og báru sig karlmannlega.
Þeir sem voru fótlausir eða hand-
lausir höfðu gaman af að sýna leikni
sfna ( að nota gerfilimina, hækjur og
stafi. En þeir sem voru minna örkuml-
aðir hlökkuðu til að komast til her-
stöðvanna á ný. Og þeir sem maður
talaði við og spurði um atvik og á-
stæður er þeir særðust, komust venju-
lega allir á loft og urðu harla skraf-
hreyfir er þeir fóru að sýna ör sín og
segja frá bardaganum, hvenær og hvar
það var. »Þetta sár fékk eg við Wilna;
sprengikúlubrot, og þarna annað, það
var nú bara rispa af gaddavírnum,
þegar eg var að skrfða undir hann.
Þessar skeinur gréru á 3 vikum. Svo
fór eg til Flandern, þar fékk eg þetta
skot í hnéð Það var verra. Kúlan sit-
ur þar enn, en nú á að taka hana á
morgun. Eg vona eg fái að hefna mín.«
Algeng sagan sú að fyrst særast þeir
á einum vígvellinum, sfðan á öðrum.
Eftir vitjunina á sjúkrastofunum byrj-
aði venjulega starfið á skurðarstofun-
um. Þar var algengt að sjá saumað-
aðar saman sundurskotnar sinar og
taugar, teknar út kúlur og sprengi-
kúlnabrot, gert við líkamskekkjur og
beinbrot, útæðahnúta o. s. frv. Og
minnistætt er mér hve glaðir þeir voru
sumir eftir operation er lækirinn gat
afhent þeim þá kúlu eða það kúlubrot,
sem svo iengi hafði kvalið þá, en nu
var náð. Röntgensgeislarnir höfðu lýst
fyrir lækninum hvar fleinninn lá i hold-
inu, ella helði hann aldrei fundist.
Fróðlegt var að sjá hve vel og fram-
ar vonum sumum læknunum tókst að
skapa ný nef á neflausa, með því að
græða beinflfs úr sköflungnum inn í
holdflipa á upphandle gnum og því
næst sauma flipann fastan framan á
andlitið á nefsins stað. Auðvitað stóð
þessi nefskapnaður langt að baki guðs
handaverkum, en f stað >neflausrar
ásýndar* var þetta mikill ávinningur,
sjálfum sjúklingnum þótti það að
minsta kosti >harla gott«.
Svo var að sjá, sem hið ýtrasta
væri gert til að gera hinum særðu
lífið þægilegt. Á hinum stóru sjúkra-
húsum þar sem er fjöldi særðra manna,
eru venjulega margir fótaferðafærir.
Þeim er leyft að vera úti á daginn í
trjágörðunum í kring og jaínvel fá
þeir sem lengra eru á batavegi leyfi
til að fara út um bæinn á vissum tím-
um. í sérstökum stofum eru allskonar
sjúkraleikfimistæki til að liðka með
stirða limi og iiðamót. — Þar geta
sjúklingar æft vöðva sína á ýmsan hátt
— t. d. sezt á hjólhest sem er staðbund-
inn, en sem hreyfir fætur þeirra líkt
og þegar ekið er á venjulegum hjól-
hesti. Þar er róðrarvél sem æfir þá í
róðrarhreyfingum. Þar er tréhestur
sem hossar þeim og hreyfist lfkt og
hesíur á stökki, skeiði o. s. frv. Að
þessu er bæði gagn og gaman. í
sambandi við þetta fara fram nudd-
lækningar og böð. Á hannyrðastofum
læra þeir margskonar hannyrðir og
föndur sér til dægrastyttingar og þar
læra emnig handlausir menn að hag-
nýta sér gervihendur sínar. Þykir það
stórmerkilegt, hve gervihendur þær er
amerískur maður, Carnes að nafni,
hefir uppfundið, geta komið að góðu
gagni og það svo að fáa grunar ann-
að en að um lifandi hendur sé að
ræða.
Særðu dátarnir voru yfirleitt furðu
lítið óánægðir með sinn hlut; jafnvel
þeir sem orðnir voru örkumlamenn
æfiiangt sýndust taka þvi með jafnað-
argeði. En þeir sem höfðu fengið full-
an bata og báru aðeins meinlaus ör
til menja um sár sín, þeim þótti sóaii
að þessum örum og höfðu gaman af
að sýna þau öðrum og segja frá at-
vikum öllum. Þeir skoðuðu örkuml
síii sem óafmáanleg heiðursmerki og
þess vegna meira virði að þau vöktu
öfund hjá öðrum. En þó var enn þá
ákjósanlegra að njóta þess heiðurs í
tilbót að mega bera járnkrossinn ut-
anklæða. Það ber þó meira á honum.
Og ekkert heiðurstákn er öfundsverð-
ara og eftirsóknarverðara nú á tímum
á Þýzkalandi en járnkrossinn, sem
kemur frá keisaranum sjalfum, eins
og góð og fullkomin gjöf. Þó úrjirni
sé, er létt að bera hann og honum
fylgir sú náttúra að hann gerir þann
krossinn léttbæiari sem fyrir var og
örðugt var að bera. Alt er hégómi!
sagði prédikarinn — en hvað skal
segja? Það er þó gott að eitthvað er
til, sem getur glatt og gert dálítið
til að hugga menn og hressa, sem
orðið hafa fyrir ýmsu böli, sorg og
söknuði — þó það sé járnkross og
dinglum-dangl. En það er sárt að sjá
svo góðum kröftum, svo miklum dreng-
skap og dugnaði varið til ónýtis í
þessari óhamingjusöinu heimsstyrjöld.
»Den tyske Nation er en bedre
Sag værdig,« sagði danskur fræði-
maður nýlega og þótti mér vel sagt.
Þjóðverjar væru sannlega maklegir
betri málstaðar — en sama má sagja
um allar þjóðiraar sem nú berast á
banaspjótum.