Norðurljósið - 31.12.1889, Blaðsíða 3

1889
NORÐUELJÓSlð
83
o. s. frv. Nokkrar aðrar breytingar urðu á frumvarpinu í
efri deild, og kom pað svo til neðri deildar aptur. Meiri
hlnti neðri deildar vildi engan veginn slá hendinni móti
samkomulagsviðleitni efri deildar, og mun pað pá hafa verið
fyrirætlun meiri hlutans, að bjóða til samkomulags að sleppa
úr ákvæðinu um staðfestingu laganna pessum orðum! „er
honum (o: konungi) þykja ísjárverð vegna sambands íslands
við Danmörku11, svo að einungis stæði að konungur létijarl-
inn staðf6sta. lög en gæti svo apturkallað.
Vér getum ekki betur séð en að petta atriði, að binda
ógilding konungs á lögum við, hvað honum pætti ísjárvert
sé næsta pýðingarlítið sem trygging gegn pví, að ekki yrði
gengið of nærri pjóðréttindum vorum, og megi pví gjarna
missa sig. Eins og alpm. Jón Ólafsson skýrir frá í einkar
fróðlegri grein um sögu málsins á alpingi í sumar, hefði slíkt
ákræði getað orðið tií pess, að ef konungur hefði viljað ógilda
einhver lög, er landstjóri hefði sampykkt, að stjórnin hefði
pá lýst pau ísjárverð vegna sambandsins við Danmörku, par
eð einungis var komið undir áliti hennar (hvað henni þætti),
og hefði pað pá getað orðið til pess að koma ruglingi á alla
lagasetning og stjórnarsamband milli íslands og Danmerkur
komist við pað í óeðlilegt horf, og hefði pað pannig fremur
getað orðið til skaða en góðs, enda var upphaflega einuivgis
gengið inn á petta i neðri deild af tilhliðrunarsemi við suma
pá, er seinna skildu sig frá. Nú var tíminn orðinn svo
naumur, að ekki var tiltök um að fruinvarpið yrði útrœtt á
pinginu. En pá var afráðið, til pess að láta ekki málið al-
gjörlega falla, að bera upp og samþykkja í hverri pingdeild-
inni fyrir sig pingsályktunartillögu til að skora á stjórnina
»að leggja fyrir næsta ping frumvarp til stjórnarskipunarlaga
um hin sérstaklegu málefni íslands, er veiti Islandi innlenda
stjórn í hinum sérstaklegu málum pess með fullri ábyrgð fyr-
ir alþingi og að í pví verði tekið svo rnikið tillit til vilja
þingsins og pjóðarinnar, sem framast mætti verða*. öllum
gefur að skilja, að pað var engan veginn lítilsvert að liinir
konungkjörnu yrðu samtaka hinum pjóðkjörnu að senda
stjórninni slíka áskorun. það var opinber yfirlýsiug frá eig-
in fulltrúum stjórnarinnar, að sú stjórnarskrá, sem vér höf-
um, væri engan veginn fullnægjandi, og bráð pörf vœri á endúr-
bót, og gat pá stjórnin varlasóma síns vegna komizt hjá a* verða
að eiuhverju leyti við ósk manna. Nú var kominn á lagg-
irnar litill minni hluti í málinu i neðri dei'.d, og pótti þeim
minni hlutamönnum pingsályktunartiUaga mesta óhæfa, og
til pess að eyðileggja málið beittu peir pá pví bragði, sem
pykir eitthvert hið ódrengilegasta, nefnilega að koma ekki á
fund, svo ekki varð fundarfært, Úr því svona fór í neðri
deild, var pingsályktunartillagan i efri deiid tekin aptur sem
pýðingarlaus.
jpað niá og telja enn eitt af frægðarverkum minni hlut-
ans í neðri deild. J>að var tilraun til að sporna við pví að
Eyjafjarðarsýsla og Suður-fúngeyjarsýsla fengju sameinast við
vestur sýslurnar um búnaðarskólann á Hóluin. Má af slíku
meðal annars marka, hve réttar og heilsusainlegar skoðanir
slíkir piltar hafa á sönnu stjórnfrelsi og stjórnarfari yfir höf-
uð, er pannig vilja hepta einstök héruð að skipa málum sín-
um í pað horf, sem pau álíta heppilegast, iunan peirra pröngu
takmarka, sem héraðsfrelsi og héraðsstjórnum eru sett, Sein
kunnugt er heppnaðist ekki tilraunin, hversu svo sem barizt
var, og mun pó ekki hafa vantað, „að vel væri leikið af
börnum að vera“ í þeim „barnaleik“.
Viljann er að meta þó máttinn þryti, ekki sízt livað oss
Eyfirðinga snertir.
J>á telur „J>ingvallafundarfulltrúi“ í grein sinni pað ó-
hæfu að meiri hluti neðri deildar áleit pað „ekki neina Irá-
gangssök" að ganga inn á það, að yördómurinn dæmi í mál-
um, er neðri deild eða jarlinn höfðar á heiulur ráðgjöfunum
og kallar það að iunlend stjórn velji sjálf sína dómendur.
En hér við er ýmislegt að athuga, fyrst pað, að pð dómarar
í yfirdóini séu skipaðir aí jarlinum eptir tillögum ráðgjafauua,
pá er ekki sagt að dómararnir dæmi einmitt pá sömu ráð-
gjafa, sem hafa skipað pá í embætti, nema „fulltrúinn“ vilji
búa svo um hnútana að hvorirtveggju mennirnir ekki ein-
ungis lifi eilíflega hér 1 heimi, heldur einnig sitji eilíflega i
embættunum, og má hann bezt um pað vita sjálfur. Annað
er það, að vér munum ekki betur en að einn af helztu
mön»um minni hlutans hafi optar en einu sinni haldið pví
fram af ákafa miklum sem óhafandi, að hæstiréttur sé æðsli
dómstóll í íslenzkum málum, heldur ætti fullnaðardómur ípeim,
að heyra undir æðsta dóm hér á landi, meira að segja tillaga pess
efnis var einmitt sampykktá f>ingv.fundi og pað í einu hljóði. Að
minnsta kosti ætti pá „|>ingvallafundarfulltrúinn“ ekki að álíta
pað „frágangssök,“ að fela þeim dómi, er hann treystir svo Vel, að
dæma milli neðri deildar og ráðgjafanna. Ef til vill mun oss verða
svarað, að ætlazt haíi verið til að dómaskipunin yrði öðru
vísi en nú, ef dómsvald hæstaréttar 1 íslenzkum málum yrði
afnumið. Látum svo vera. Með yfirdómi er í frumvarp-
iuu ekki átt við annan dóm, en æðsta dómstól hér á landi,
svo pessi mótbára fellur um sjálfa sig. Að endingu skal
pess getið, að dómarar yfirdómsins eru peir einu embættis-
menn hér á landi, sem eru óafsetjanlegir nema eptir dómi
að undangenginni málshöfðun. einnig er svo ákvnðið í frum-
varpinu að peir skuli ekki eiga setu á þin£i. fannig standa
þeir jafn óháðir stjórninni og þinginu, svo að hvað stöðuna
snertir hafa peir sízt allra manna ástæðu til að vera hlut-
drægir.
Vér getum ekki annað skilið, en að hver heilvita
maður sem líta vill, eða litið getur, hlutdrægnislaust á mál-
ið, hljóti að sjá, að pað er svo langt frá, að pað stjórnar-
skárfrumvarp, sem meiri hluti neðri deildar vildi sampykkja
sé lakara eða ófrjálslegra en frumvörpin frá 1885 og 87, að
pað befir pvert á móti mikla kosti framyfir þau, ekki livað
sizt að pví leyti, að ýmislsgt, sem óákveðin orð voru höfð
um eða orð, sem teygja mátti og þýða á ýmsa vegu, er svo
langtum nákvæmlegar ákveðið í þessu síðasta. þannig eru
pað einmitt miðlunarmennirnir, sem haldið hafa réttu horfi
og pokað málinu áfram, en hinir hafa dregizt aptar úr eins
og landshornainönnum einatt hættir til. J>ar sem þeir neyta
nú allrar orku til að aptra pessu áhugamáli pjóðarinnar og
pað með miður pokkalegum orðum í hinu eina málgagni sínu
„t>jóðviljanum“, pá viljum vér geta pess tif að peir gjöri
pað óafvitandi og í blindni en ekki af öfund við pá, sem
beztan pátt áttu í pví að poka málinu áleiðis áþinginu, eða
með vísvitandi vilja á að sundurdreifa i stað þess að sameina.
Vér vonum fastlega, að slík apturfarastefna og minni
hlutinn heldur fram, nái sizt að þróast hér í Eyjafjarðar-
kjördæmi, hvað sem einhverjum landshornakjördæmum líður.
Rísum heldur gegn henni með odd og egg. Sýnum að vér
viljum ótrauðir feta í áttina til frelsis og framfara, sem svo
margir föðurlandsvinir hafa gengið á undan oss, en látunr
eltki beygjast af réttri leið við ofsa og öfugmæli óviturra
nranna. |>að er hinn fegursti minnisvarði, sem vér getum
reist liinum ágæta þjóðskörung, er dauðinn kippti svo snögg-
laga á burt frá oss.
Miðlunarmaður.
/
ÁGRIP A F FYRIRLESTRUM
um nokkur almenn málefni.
Eptir Guðmund Hjaltason.
VI.
„íslands stjórulíf einhvern veikieik hefur,
ólögrækinn múgur ný lög krefur,
skjallar kóng, en skammar Dana stjóru,
flokkar hatast, fremja smáar dáðir,
fjörugt stunda launaveiðar báðir,
pví er fágæt pjóðarkærleiks tórn.
þjóðarást og pekking stjórnarmála,
prek og frámkvæmd sjalfstæð, djörf og h ein,