Óðinn - 01.02.1918, Blaðsíða 7

Óðinn - 01.02.1918, Blaðsíða 7
ÓÐINN 87 ísland og England. Ræða dr. Jóns Ste/ánssonar i samsæti því er Vík- ingafjelagið hretska hjelt honum í Lundúnum 5. júlí 1917. Snivbjöni Jónsson þýddi með leyfi höfundarins. Návist hins frægasta af sagnariturum enskumæl- andi þjóða hjer í kvöld á fyrst og fremst rót sína að rekja til atburðar, sem gerðist fyrir 45 árum. Bryce lávarður er hjer í vorum hóp vegna þess að hann varð ástfanginn af íslandi á ferð sinni þangað 1872. Það hefur ótal sinnum verið vilnað í hina fjörlegu og snjöllu grein hans um land og þjóð, er birtist í Cornhill Magasine 1874. Hann varð fyrri til en William Morris að benda á það, að hið þráða þjóðfjelagsskipulag, sem Norðurálfan er að leita að, ætti sjer þegar stað á Islandi, þar sem hver maður, karl og konu, hefði alla þá mentun sem að gagni getur komið. Bryce lávarður var hinn fyrsti til þess að segja það, að ísland væri einstætt dæmi þess hvílíkan mátt ágætar bókmentir hefðu til þess að lialda sál heillar þjóðar óbug- aðri gegnum hvaða ofraun hörmunga sem hún gengi. Meðan ísland barðisl fyrir sjálfstæði1) sínu stóð hann á verði fyrir það í bretskuin blöðum, og fyrir skemstu hefur hann Iýst fyrir oss stjórnarskipun hins íslenska lýðveldis. í hálfa öld liefur Bryce lá- varður verið trúr æskuást sinni til eldfjallaeyjarinn- ar norður við heimskautsbauginn. Fyrir það, að hann svo ofl og mörgum sinnum hefur gersl máls- vari vor, stöndum vjer öll í ógreiðanlegri þakk- lælisskuld við hann. Hverju skiftir annars um ísland, og livaða bók- mentalegt og andlegt gildi liefur það nú á tímum fyrir t. d. England og Norðurlönd? Tökum Norð- urlönd fyrst. ísland er hinn sterkasti af þeim þátt- um, er tengja Norðurlönd innbyrðis, þvi það hefur varðveitt í ódauðlegu formi sagnir þær, trú þá og hreystiverk þau, sem eru sameiginleg artleifð hinna þriggja þjóða. Allir Danir, Norðincnn og Svíar eru jafnstoltir af sögu feðra sinna, sem stofnuðu vold- ug ríki við Signu, Temsá og Dniepr. Og þá sögu hefur ísland varðveilt. Jeg hygg að Norðmenn muni hóti sloltari en hinir dönsku og sænsku bræður þeirra, því eins og þjóðskáld þeirra Björnson sagði, er ísland hluti af Norgi, sem ílotið hefur út á mitt 1) Bryce lávaröur, sem stjórnaði samsætinu, kvað svo á í ræðu þeirri, er hann ilutti fyrir minni heiðursgcstsins, að meðan valdi Brcta yæri eigi hnekt skyldi sjálfstæði íslands engin liætta búin. Þýð. Atlantshaf. En allar þessar þjóðir sjá, að það er ísland sem heldur vörð yfir frægðarverkum þeirra á vík- ingaöldinni, er þær börðust til fjár og landa, námu sjer bólfestu víða um heim og tóku þátt í stofnun stórveldanna Englands, Frakklands og Rússlands. Þess vegna leita þær til vor, er þær vilja sjá sjálf- ar sig á hátindum frægðar sinnar. Vjer eruin líka stoltir af því að vera spegill fortíðarinnar, en vjer viljum eigi nægjast með það, að vera ekkert ann- að en menjasafn frænda vorra. Vjer viljum skipa þjóðmálum vorum eftir eigin geðþótta, jafnvel þótt vjer eigum það á hættu að glata einhAerjum glæsi- legum fornaldarleifum, sem enn þá eldir eftir af. Hinir meslu snillingar Noregs, Danmerkur og Sví- þjóðar, Björnson og íbsen í Noregi, Oehlenschlager og Grundtvig í Danmörku, Tegner og Geijer í Sví- þjóð, hafa allir lýst yfir því, að þeir hafi komið til vor til þess að fá andans eld sinn tendraðan. Það er þess vegna ekki eintómt staðlaust glamur að segja, að það sjeum vjer, sem höldum vörð um hinn helga eld fyrir frændur vora. Þannig er það, að ísland tengir Norðurlönd og gerir þau að einni heild. Það tengir líka Brelland við Norðurlönd. Nált- úran og mennirnir hafa lagst á eitt til þess að gera ísland að brú milli Englands og Norðurlanda. í fyrsta lagi er ísland, að þvi er til linattstöðu og jarðeðlis kemur, framliald af Bretlandseyjum í norð- urátt. Bæði þær og ísland rísa upp af sama neð- ansævarhrygnum, er liggur frá suðaustri til norð- vesturs þvert yfir Atlandshafið. Ef vjer byrjum á suðauslurendanum rísa Bretlandseyjar fyrst upp, þá Orkneyjar, Færeyjar og ísland. l’essar tvær eyjar, Bretland og ísland, eru skamt hvor frá ann- ari. Frá hvarfi (Cape Wrath) á Skotlandi eru að eins 500 sæmílur til íslands. í öðru lagi er ísland í vissum skilningi bretsk nýlenda. Margir landnáms- menn komu frá hinum norðlægari hlutum Bret- landseyja, og England slóð við vöggu íslenskra bókmenta. Kristni, latnesk menning og latneskar bókmentir komu lil vor frá Englandi, sumpart beint og sumpart yfir Noreg. Samgöngur milli þess- ara tveggja landa voru þá miklu nánari en nú eru þær. Um eilt skeið á 15. öld var ekki einungis öll íslensk verslun heldur einnig landið sjálft í raun og veru í höndum Englendinga. Á 1(5. öld fóru tvisvar fram málaleilanir milli Danmerkur og Englands um sölu Islands. Jeg vil segja yður sögu, sem sýnir vel hvernig Englend- ingar hafa verið í vorn garð: Meðan á sjöára ó-

x

Óðinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Óðinn
https://timarit.is/publication/205

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.