Reykjavík - 12.04.1902, Blaðsíða 2

*
Landsbókasafnlí er opið daglega kl. 12—2, *g tll 3 á
Mánud., Miðv.d. og Laugard., tll útlána.
Landsskjalasafnlð eplð á Þrd., Fimtud., Laug.d. kl. 12—1.
Náttúrugripasafnið er epið á Sunnud., kl. 2—3 siðd.
Forngripasafnið er oplð á Miðv.d. og Laugard., kl. II—12.
Landsbankinn opinn dagl. kl. II—2. B.-stjórn við 12—I.
Sðfnunarsjóðurinn oplnn I. Mánudag I mánuði, kl. 5—6.
Landshófðlngjaskrifstofan opin 9—101/j, ll1/^—2, 4—7.
Amtmannsskrlfstefan opin dagl. kl. 10—2, 4—7.
Bajarfógetaskrlfstofan opin dagl. kl. 9—2, 4—7.
Póststofanopin 9—2, 4—7. Aðgangurað box-kóssum 9-9.
Bæjarkassar tæmdlr rúmh. daga 71/s árd., 4 slðd,, en á
Sunnud. 71/2 árd. að elns.
Afgreiðsla gufuskipafélagsins opin 8—12, I—8.
Bæjarstjórnarfundir I. og 3. Flmtudag hvers mánaðar.
Fátækranefndarfundir 2. og 4. Fimtudag hvers mán.
Héraðslæknirinn er að hitta heima dagl. kl. 2—3.
Tannlækn. heima II—2. Frl-tannlækn. I. og3. Mád. I mánuði.
Frílækning á spitalanum Þriðjud. og Föstud. II—I.
frá þessari byrði, sem á mér hvilir,
getur aldrei nokkur hlutur losað mig.“
Framh.
Kosninga-undirbúningur í bænum.
Laugardaginn var, 5. þ. m., hélt J ó n
bóksali Olafsson stjórnmálafund í Iðn-
aðarmannahúsinu. Talaði þar all-langt er-
indi; kvað sér lítt skiljanlegan þann fjand-
skap, er lýsti sér, jafnvel ákafara nú en
nokkru sinni fyrri milli þeirra, er fylt hefðu
flokkana hér síðustu ár. Kú þættust allir
samdóma um að þiggja tilboð stjórnarinn-
ar, en svo tortrygðu hvorir aðra. Ekkert
annað ágreiningsefni virtist vera milli
manna en þetta hjá hvorum um sig: þeim
sem verið hafa oss ósamdóma áður (— með-
an um þetta skipulag, sem nú er boðið,
var þó alls ekki að ræða —), þeim
er ekki trúandi til orðs né eiðs framar;
þ á má ekki kjósa. Kvaðst geta s k i 1 i ð
slíka almenna tortryggni, svo ótrúleg sem
hún væri, hjá æstustu forsprökkum og
flokksblöðum. En sér þætti ótrúlegt og
óhugsandi, að almenningur í flokkunum
vaéri þessu samdóma. Þjóðin hefði skipst
undanfarið alveg til helminga í tvo flokka.
Og hvað þýddi það, ef annarhvor
flokkuriun hefði r é 11 í þessari tortryggni
sinni við hinn flokkinn ? Það þýddi það,
að hinn helmingur þjóðarinnar
væru tómir ódrengir og bófar, svo að eigi
mætti treysta drengskapar-yfirlýsingum
þeirra ; þeir mundu rjúfa þær, ef þeir sæju
sér fært á þingi. Og ef b á ð i r flokkarn-
ir hefðu rétt, í að tortryggja hvorir aðra,
þá væri ö 11 þ j ó ð i n ódrengir og bófar,
sem eigi mætti trúa né treysta. Er þjóð-
inni það alvara, að gefa sjálfri sér slíkan
vituisburð, hvort iieldur hálfri eða allri ?
Nú væri mál til komið, að fara að
leggja þessar iligetur og tortryggni á
hylluna. Þjóðin, sem ætti að kjósa
milii manna til þings, ætti heimting
á að heyra af munni þeirra, sem
byðu sig til þingsetu, hverjar skoð-
anir þeirra væru, svo að kjósendurn-
ir gætu séð, um hvað þá greindi á.
Úr því að flokkarnir kæmu enn fram
sem flokkar, hlytu þeir að hafa ein-
hverja stefnuskrá, sem þá greindi á
um. Enginn flokkur manna hefði
rétt til að nefna sig stjórnmálaflokk,
nema hann hefði hugsjónir fyrir að
berjast — lífsskoðun í stjórnmálum,
ef svo mætti segja; hefði hann það
ekki, væri hann ekkert annað en per-
sónufylgis-klíka
Það hefði heyrst hér nýlega, að
stjórnartiiboðið væri stefnuskráin. Það
gæti stjórnin sagt, sem byði nýtt fyrir-
komulag; en ekki gæti það verið sú
stefnuskrá, sem flokkar skift.ust um,
úr því að engin rödd heyrðist, sem
ekki vildi eimóma þiggja það. And-
stceðar stefnur skift.u mönnum í flokka,
en það sem allir væru samdómaum,
gæti aldrei klofið menn í flokka. —
Sumir segðu, að í sumar yiði ekki
um annað að ræða, en stjórnar-tilboð-
ið; kosningar nú yrðu til eins árs
að eins, og því varðaði ekki um skoð-
anir manna í öðrum málum. Það
væri ekki tími t-il að birta þær fyrri
en við næstu kosningar eða síðar. En
þetta væri að leika blindingaleik við
kjósendur. Fyrst gœtu fleiri mál kom-
ið fyrir í sumar, en stjórnarskrár-
málið eitt. í annan stað væri auð-
sætt, að úrsiit kosninga nú mundu
hafa mest.u áhrif á kosningarnar að
ári; þá mundu væntanlega víðastverða
sömu menn endurkosnir, ef þoir gerðu
ekkert sérstakt, fyrir sér á þessu þingi.
En vafalaust yrði ráðgjafi tekinn fyrst
Úr þeim flokki þeirra manna, er fjöl-
mennastur yrði 1903. Vér legðum
því þegar nú við þessar kosningar
grundvöllinn undir fyrsta -stjórnar-
flokk vorn. En allir hlyt.u að sjá, að
það stæði eigi á sama, hverjum grund-
vallarskoðunum í stjórnmálum þeir
menn fylgdu, er meiri hluta stýrðu á
þingi.
Síðan rakt.i hann ýmis atriði, er
hann kvað kjósendur eiga rétt á að
vita afstöðu flokka, og þingmannsefna
um, og lét jafnframt uppi álit sitt
um hvert atriði.
1. Um trygging þingræðis. Hann
hefði hér í vetur skýrt skoðun aína
á nauðsyn þess að tryggja fjárráð þings-
ins. Nýlega hefði hann sýnt, hversu
hann vildi haga þessu nú, er efni stj.-
frvsins væri kunnugt orðið [„Arnf.
nr. 12, 19. Marz]. Hann vildi bera
upp frumvörp sérstök um breytingar
á einstökum greinum stjórnarskrár-
innar, en eigi með neinu móti fleyga
frv. stjórnarinnar. Þá gæti stjórnin
staðfest þau eða hafnað þeim án þess
það hefði áhrií á stj.skrár-frv. hennar.
2. Eigum vér að veita íáðgjafa
lagarétt til eftirlauria? Hann var al-
veg á móti þvi.
3. Eigum vér eigi að koma breyt-
ing á dómaskipuu vora? Inrileiða t.d.
kviðdóma i sakamálum, hætta að hafa
rannsóknar-aðferðina(Inkvisitions-prin-
cip), en taka upp ákæru-aðferðina í
þeim málum ; afnema sýslumanna-em-
bætti öll, en skipa svo sem 5 dómara,
er heyi dóma á ákveðnum tímum (4
sinnum á ári) í hverri dómþinghá;
fela leikmönnum t.ollheimtu og skatt-
heimtu (eins og þeim nú er falin um-
sjón þjóðjarða og gjaldheimta af þeim);
auka lögregltivald hreppstjóra o. s.frv.
4. Bankamálið. Hann kvaðst vilja
fá stóran banka (ekki endilega „stóra
bankann"), svo stóran, að lrann gæti
fullnægt þörfum allra landsmanna,
efnt heityrði bankalaganna um útibú-
in. í sjálfu sér kvaðst hann ekki ótt-
ast útlent fé í hlutabanka., ef nógu
vendilega vœri um hnúta búið, til að
tryggja, að bankinn misbyði eigi lands-
mönnum. Gæti Landsbankinn fongið
svo mikið lán, að þörfinni fvllnœgði,
og með þeim kjörum, að afborganir af
láninu œtu eigi merg úr honum, þá
vildi hann heldur Landsbankann, en
útlendan banka, ef þetta væri auðið
að tryggja (meðal annars með munum
iengri afborgunarfresti, en hingað til
hefði verið um rætt).
Halhlór Jónsson, Jón Jensson, Tryggvi
Gunnarsson, Jón Jakobsson o. fl. töluðu
og á fundinum, og hafa flokka-málgögnin
getið um rœður þeirra á sína vísu. Það
kom í ljós, að hvorugur flokkurinn hefði
neina aðra stefnuskrá, en að berjast um
persónur. Það játuðu ræðumenn beggja
flokkanna, ailir nema W. 0. Breiðfjörð
kaupmaður, en ekki gat hann um í hverju
sú flokks-stefnuskrá, er hann þóttist fylgja,
væri fólgin.
Tr. G. kvaðst eigi vilja láta neina stefnu
uppi um önnur mál en stjórnarskrármál-
ið (og bankamálið ?) fyrri en búið væri að
kjósa.
Jón Jensson taldi núverandi réttarfar vort
mjög óliafandi. En hverjar breytingar hann
vildi á því, lét hann eigi úppi, eða liversu
lagaðar. Þingræði vildi liann styðja, en
á hvern hátt, þagði hann um. Eigi vildi
liann fallast á það, að ráðgjafi skyldi ong-
an lagarétt hafa til eftirlauna.
J. Ól. mint Jón Jensson á, að hann hefði
á fundi hér 26. nóv. síðastl. talið þingræði
fulltrygt með frumvarpi síðasta þings, og
talið það lokleysu af sér, að vilja búa
fastlegar um fjárráð þingsins. Með hverju
vildi hann þá tryggja þingræðið? — Ekki
svaraði hann því.
Loks skoraði fundurinn á þingmanns-
efni að birta stefnuskx-á sina.
J. Ól. lýsti yfir því, að hann byði sig
fram til þingmensku liér i Reykjavík.
Leikhúsið.
„Heimilið", eftir Sudermann, er
fallegur leikur, æði-viðkvæmnismikill
og pressar út tárin á Reykvíkingum,
einkum kvennfóikinu.
Hr. Árni Eiríksson leikur herfylkis-
höfðingjann, Schwartze, af svo mikilli
list, að honum hefir aldrei jafnvel tek-
ist, og er það ekki litið sagt, því að
oft hefir honum tekist vel upp. Yerk-
efnið er þó hér nokkuð annars eðlis,
en hann heflr verið vanur við áður,
en hanri hefir algerlega ráðið við það.
Gei við er og svo gott hér, að sjaldan
heflr jafn gott verið.
Frú Stefanía Guðmundsdóttir leikur
dóttui' hans, og eru þau tvö aðalper-
sónur leiksins. Frú St. G. heflr .eigi
áður leikið þau hlutverk, er jafnmik-
il alvara er í, sem i þessu; henni hef-
ir látið svo frábærlega að leika æsk-
una og það sem barnalegt er. Það
var þvi óráðin gáta, hvort henni mundi
eins hent hlutverk konu, sera inætt
heflr jafnmikilli lífsreynslu, sem sett
hefir sinn alvörustimpil á þessa konu
(Magdal, sem getur leikið á alls oddi
i samkvæmum göfugustu stétta mann-