Reykjavík - 16.07.1903, Blaðsíða 2

2
tteimsendanna miUi.
Páfinn hefir verið veikur um hríð;
iiefir mjög dregið af honum upp á
síðkastið, og 8. þ. m. er hann talinn
dauðvona. Læknar hafa litla von
’ um líf hans nema fáa daga, eða í
, mesta lagi viku, en við búið að
hann slokkni útaf þá og þegar. Er
þegar fjöldi kardínála saman kominn
í Rómaborg og allur viðbúnaður hafð-
ur við andláti páfans á hverri stundu.
—Mælt er, að páfi hafi látið í Ijósi,
að kærast væri sér að Gottí kardí-
náli yrði eftirmaður sinn.
Loubet, forseti Frakklands, var í
Lundúnum 8. þ. m. og hafði þá verið
þar eina 2 daga eða 3; var þar mikið
um fagnaðar dýrðir; einn daginn
■var hann í boði konungs, annan dag-
inn allan var hann úti um borgina að
skoða hana; siðdegis var hann í boði
hjá borgarastjóra og bæjarstjórn Lund-
úna, síðan hafði hann konung og
ríkiserfingja til kvöldverðar með sór
í höll frakkneska sendiherrans, og
óku síðan allir til leikhúss um kvöldið,
1 frakkneskum blöðum er mikilli
ánægju lýst yfir þeim forkunnar fagn-
aði og virkta viðtökum sem Bretar
sýna forsetanum. — Parísar-blaðið
„Temps“ segir, að sá vinarhugur, sem
vaxið hafi með þjóðunum við heim-
sóknir þjóðhöfðingjanna hvors til ann-
ars, hljóti að bera þá ávexti, að þærmuni
jafna með sér í bróðerni og ró ýmsan
ágreining sem þeirra hafi í milli verið.
Öfriftarliorfur. Lengi hefir ófrið-
arbiiku verið að draga upp yfir Mand-
sjúríi. Ég hefi áður skýrt frá, hversu
Rúsar færi að því að flytja herlið sitt
burt úr Mandsjúríi. Óánægja annara
þjóða með atferli þeirra þar fer sí-
vaxandi, einkum Japana, Breta og
Bandaríkjamanna. Rúsar sendu ný-
lega sérstakan sendiherra til Japans,
og átti hann að reyna að' bjóða Jap-
önum ýmis kostaboð, ef þeir vildu
rjúfá bandalag sitt við Breta og una
því að Rúsar tækju á vald sitt Mand-
sjúrí og eitthvað af Kóreu. Japanar
virðast hafa tekið því máli illa, og
nú er fullyrt að Japanar sóu af öll-
um mætti að búast til ófriðar, og
muni það mest vera fyrir þaö, hvað
Bretar hafa haldið aftur af þeim, að
ófriður er ekki þegar byrjaður milli
Japana og Rúsa.
7. þ. m. veik þingmaður einn í
enska parlímentinu þeirri fyrirspurn
til stjómarinnar, hvort henni væri
ekki kunnugt um að Japan væri að
búast til ófriðar við Rúsa, og hvort
Bretastjórn hefði í huga að bjóða
þessum þjóðum miðlun sína eða
reyna að fá þær til að leggja á-
greining sinn undir gerðardóminn í
Haag. Stjórnin hliðraði sér þó hjá
að svara þessu og þykir það meðal
annars bera þess vott, að Bretar standi
á bak við Japansmenn eða séu ef til
vill í sambandi við þá. — Það þykir
«g benda í sömu átt, að 6. þ. m.
kom sú fregn frá Simla á Indlandi
að næsta dag væri þangað von á Sir
E. Satow, sendiherra Breta í Japan,
og átti hann að bera sig saman við
Curzon lávarð, varakonung Breta á
Indlandi. Auðvitað er ekkert upp-
skátt látið um hans erindi, en hitt
er auðvitað, að eigi mundi hann á sig
taka þau óþægindi, og jafnvel hættu-
för, að ferðast um þvert Indland í
verstu sumarhitunum, ef ekki þætti
mikið við liggja, Ófriður milli Jap,
ana og Rúsa hlyti að hafa mikil á-
hrif á Indland, og mundu þau áhrif
koma beinast yfir um Afghanistan.
Jafnframt þessu má þess geta, að
verði af ófrið í Mandsjúríí og Kóreu,
þa þykir býsna hætt við, að ófriðast
kunni í Sínlandi, og víst er um það,
að „Times“ hefir það eftir fregnum
frá Pétursborg, að talsverður uggur
sé meðal allra sendiherra Norðurálfu-
ríkja í Peking. Sendiherrarnir þar
flytja nú að sér vistabirgðir til langra
tíma og búa svo ramlega um hús sín að
þau líta nálega út sem vel vígbúin
virki. Rússar virðast einnig hafa
viðbúnað frá sinni hlið, og kvarta
Sínverjar mjög yfir því, að Rússar
heimti harðri hendi gripafóður, múla
og vagna af Sínverjum, sem búa
fyrir norðau múrinn mikla.
Eúsland. Þótt Rúsastjórn ræki
fregnrita „Times“ úr landi, þá fær
blaðið eftir sem áður daglegar fregn-
ir frá Rúslandi frá leynilegum fregn-
ritum. Einn þeirra skýrir frá því 7.
þ. m., að allar þær „endurbætur",
sem keisarinn boðaði í vetur í aug-
lýsingu, séu ekkert annað en tál eða
„skoðunarbrauð“, ryk til að kasta í
augu annara landa. Þær einu breyt-
ingar í sveitamálum, sem enn sé
hreyft, miði öllu heldur í gagnstæða
átt, til að auka enn meir vald em-
bættismanna og styrkja skrifstofu-
valdið.
Tyrkja-soldán lítur nú út fyrir,
að ætli að hefja ófrið við Bolgara;
en tvísýnt, að honum lialdist það
uppi, ef til alvöru kæmi.
ChambeiTain hafði sjö um sex-
tugt 8. þ. m.
Búar. „Glasgow Herald“ var eitt
af þeim blöðum, er mezt hvatti til
ófriðarins við Búa og talaði verst
um þá og stjórn Páls Kriigers.
Snemma í þ. m. stóð þetta meðal
annars í ritstjórnardálkum blaðsins
um ástandið nú þar syðra: „Þeir
sem kunnugastir eru og bezt trú-
andi til satt að segja, fullyrða, að
fáir muni nú vera þeir menn í
Transvaal, er ekki mundu miklu
heldur vilja búa undir stjórn gamla
Páls Krúgers, heldur en undir stjórn
þeirri, sem vér Bretar höfum stofn-
að þar. Stæði nú til á ný ófriður
við Búa, má telja víst, að varla 5
af hunraði þeirra manna í Afríku,
er með oss börðust síðast, mundu
sjálfkrafa veita oss lið á ný. Óá-
nægja logar í allra brjóstum nú í
Suður-Afríku, og ef ekki verður því
bráðari breyting til batnaðar, þá
rætist að líkindum það sem Búavinir
spáðu oss lengi, að þann einn árang-
ur mundum vér af stríðinu vísan
eiga, að skapa þar syðra nýtt írland".
Þótta eru eftirtektaverð orð af
blaði, sem studdi Chamberlains-póli-
tíkina af alefli og enn er undir sömu
ritstjórn. Milner lávarði hefir tekist
að styggja Búa og særa á alla lund,
misbjóða rétti tungu þeirra og sýna
þeim alls konar tortrygni og óorð-
heldni, svo að höfðingjar þeirra, sem
boðið hefir verið að taka ráðgefandi
þátt í stjórninni, hafa afþakkað það
með öllu; segja það sé bezt, að lofa
Milner að vera einum um hituna,
og vita hvort honum takist ekki að
gera landa sína og aðra útlendinga
þar syðra jafn óánægða og sig (Búa).
“Fyrir 4—5 árum túkst að fá
20,000 útlendinga í Transvaal til að
ríta undir bréf til Yictoríu drottning-
ar með mótmælum gegn harðræði
Krúgers. Vér höfum engan efa á
því, að væri það reynt, væri nú auð-
gefið að fá 20,000 útlendinga (auk
allra Búa) til að rita undir áskorun
til Játvarðar konungs um, að sleppa
stjórn landsins aftur af hendi við
Búa og Krúger“, segir „Edinburgh
Even. News“.
Innflutiiingur fólks til Banda-
ríkjanna frá 30. Júní 1902 til 30.
Júní þ. á. nam 1,000,000 manna.
Lairalaga-frumvarpið írska. 2.
umræðu um það var enn eigi lokið
8. þ. m., og nokkur tvísýna á, að
það nái fram að ganga í ár.
Játvarður Bretakonungur ætlar
nú í þ. m. að fara til írlands og
ferðast þar um. Hann hefir áður
haft ið sama í hug, en hætt við það,
af því að mjög þótti tvísýnt um
viðtökurnar þar. En nú á af ferðinni
að verða.
Vesuvius er að gjósa glóandi
steinum.
AlþingL
Nefmlarálitið í stjórnarskrármál
inu í n. d. segir svo:
Það er samhuga skoðun nefndar-
innar, að frumvarpið hafi stórmikla
og nauðsynlega stjórnarbót að færa,
og getur hún, að því er það atriði
snertir, látið sér nægja að skírskota
til nefndarálitanna um stjórnarskrár-
málið í báðum deildum alþingis í
fyrra. Nýafstaðnar kosningar hafa
sýnt það ótvírætt, að þjóðin öll eða
mjög yfirgnæfandi meiri hluti henn-
ar aðhyllist frumvarpið, væntir sér
góðs af því og óskar, að það sé sam-
þykt óbreytt, og höfum vér ekki get-
að fundið neinn þann agnhnúa á frum-
varpinu, sem verið gæti því tilfyrir-
stöðu.
Til þess að koma í veg fyrir allan
misskilning skulum vér taka fram,
að vér teljum ekki að öllum inum
gömlu stjórnarbótarkröfum íslands
sé fullnægt með frumvarpi þessu; en
hins vegar teljum vér stórmikið unn-
ið af því, sem hefir verið aðalkjarn-
inn í stjórnarbótarkröfunum, án þess
að neinu sé slept af áður fengnum rétt-
indum.
Yér finnum ástæðu til að taka
það fram sérstaklega, að ákvæði
frumvarpsins um, að ráðherrann skuli
bera lög og aðrar mikilvægar stjórnar-
athafnir upp fyrir konungi í ríkis-
ráðinu, er eZrÆ?' þess eðlis, að sam-
þykt þess geti á nokkurn hátt valdið
vafa um það, að vér eftir sem áður
höldum óskertum sérréttindum þjóð-
ar vorrar og landsréttindakröfum
hennar. Ákvæðið verður bersýnilega
að skiljast í samræmi við þá megin-
setning, sem stendur í 1. grein stjórn-
arskrárinnar, að ísland skuli hafa lög-
gjöf sína og stjórn út af fyrir sig í
öllum þeim málefnum, sem varða
það sérstaklega, þannig, að löggjafar-
valdið sé hjá konungi og alþingi í
sameiningu, framkvæmdarvaldið hjá
konungi, og dómsvaldið hjá dómend-
um. Konungur getur eftir beinum
ákvæðum frumvarpsins ekki falið
neinum öðrum en ráðherra íslands
einum að framkvæma neitt af því
æðsta valdi, sem honum ber í lög-
gjöf og landsstjórn íslands eftir
stjómarskrá þess. Þegar af þessum
ástæðum er óhugsandi, að í ákvæð-
inu um flutning málanna fyrir kon-
ungi í ríkisráðinu felist nokkuð það,
sem veiti öðrum ráðgjöfum konungs
nolckurt vald yfir sérmálum íslands,
eða rétt til að láta þau til sín taka..
í ástæðum frumvarpsins er það og
skýrt tekið fram, að það geti „auðvitað
ekki komið til mála, að nokkur
hinna ráðgjafanna fari að skifta sér
af neinu því, sem er sérstaklegt mál
lslands“. Þessi orð sýna, að núver-
andi stjórn vor er á sama máli og
vér um þetta atriði, og þykir mega
telja víst, að yfirlýsing þessi sé sett
í fmmvarpsástæðurnar með fullri vit-
und hinna ráðherranna, og þannig-
viðurkend af þeim.
Á þessum skilningi var bygt, er
frumvarpið var samþ. í fyrra, og á
þeim skilningi byggir nefndin enn.
Fyrirmæli stjómarskrárinnar um,
að ísland skuli hafa stjórn sórmála
sinna út af fyrir sig, kemst nú fyrst
til fullra framkvæmda að því, er lög-
gjöf og landsstjórn snertir, nú er
stjórnarathöfnin er verklega aðgreind
frá öllum öðrum stjórnarstörfum í
rikinu, og ráðherrannásamt stjómar-
ráði sínu verður í landinu sjálfu..
Hingað til hefir, eins og kunnugt er,.
ráðherrastörfunum verið gegnt af
mönnum, sem jafnframt hafa haft
önnur (dönsk) ráðgjafaembætti áhendi„
og stöðugt verið við hlið konungs.
Þegar nú ráðgjafinn flyzt langar leiðir
burtu frá konungi, er hann þó verð-
ur að bera undir helztu mál landsins.