Reykjavík - 16.07.1903, Blaðsíða 3

3
verður nauðsynlegt að setja einhverja
fasta reglu um það, hvernig sam-
handinu milli kogungs og iáðherra
íslands skuli hagað. Vér lítum svo
á, að ákvæðið um að ráðherránn
skuli „fara svo oft sem nauðsyn er
á til Kaupmannahafnar, til þess að
bera upp fyrir konungi í ríkisráðinu
lög og mikilvægarstjórnarráðstafanir“,
só slík fyrirkomulagsregla, og það er
svo langt frá því, að þar með só við-
urkent gildi danskra grundvallarlaga
á íslandi, að því er þvert á móti
slegið föstu með ákvæðinu, að hór
sé um fyrirkomulag að ræða, sem
taki til ins íslenzlm löggjafarvaids
að ákveða um, svo sem önnur sér-
stök málefni íslands. Með inum
tilvitnuðu orðum er engin heimild
gefin til þess, að sérstakleg málefni
íslands séu rœdd („forhandles") í rík-
isráðinu; þari ákveða að eins, að ráð-
herrann hitti konung þar og beri þar
upp fyrir honum—ekki öðrum — mál
þau, er hann heflr að flytja. Með
því að tiltaka þann stað, vinst það,
að ekki þarf að setja nein önnur á-
kvæði viðvíkjandi því, á hvern hátt
ríkisstjómin skuli fá vitneskju um,
hvérju fram vindur í inni sérstöku
löggjöf vorri og stjórn. En það er
Viðurkent, að hún hafi eðlilegan rétt
til þess, er Danmörk ber alla ábyrgð
gagnvart öðrum þjóðum.
Enn fremur vinst það, að ráðherra
íslands verður til staðar til að standa
fyrir máli sínu og íslands, ef einhver
annar ráðgjafi konungs skyldi hreyfa
noklcru, er kæmi of nærri sórmála-
sviði íslands. Auk þess hefir þetta
fyrirkomulag þann kost, að það er í
fullu samræmi við stjórnarháttu ríkis-
ins. — Þótt vér nú ekki getum séð,
að það sé „stjórnarfarsleg nauðsyn",
að velja þetta fyrirkomulag, þar sem
væntanlega mætti finna aðra vegi,
sem ekki kæmi í bága við stöðu þá
í ríkinu, sem íslandi er mörkuð í
gildandi lögum, þá sjáum vér ekki
annað fyrirkomulag hagfeldara og um-
svifaminna en það, sem frumv. fer
fram á, og viljum vér óhikað að-
hyllast það, eins og það liggur fyrir,
með þeim formála, er að framan
greinir.
Staða ráðherra íslands verður í
verulegum atriðum frábrugðin stöðu
inna annara ráðherra konungs. Hann
verður skipaður eftir stjómarskrá ís-
lands, ekki eftir grundvallarlögunum.
Hann er íslenzkur embættismaður,
búsettur á íslandi, launaður af lands-
sjóði íslands, ekki af ríkissjóði. Hann
hefir að eins á hendi sórmál íslands,
og má ekki gegna neinu öðru ráð-
gjafamebætti. Yaldsvið hans liggur
fyrir utan valdsvið grundvallarlag-
anna og dómsvald ríkisréttarins. Hann
ber ábyrgð fyrir alþingi einu, erljós-
lega sést á því, að orðin „fyrir sitt
leyti“ í 3. gr. stjórnarskrárinnar eru
feld úr frumvarpinu. Hann svarar
til sakar fyrir hæstarétti, og á ekki
sæti í ríkisþinginu né atkvæði um
málefni konungsríkisins, eins og á
hinn bóginn hinir ráðgjafamir geta
ekki með undirskrift sinni gefið gildi
neinum ákvörðunum viðvíkjandi þeim
málum, er liggja undir verksvið hans.
Hann situr ekki í ríkisráðinn að stað-
aldri, heldur kemur hann þar að eins
endrum og sinnum í ákveðnum er-
indum. Hann á ekki sæti á ráð-
gjafasamkundum (Ministerraad), og
málum þeim, sem hann flytur, getur
ekki orðið ráðið til lykta á þann hátt,
sem um ræðir í 16. gr. inna dönsku
grundvallarlaga, heldur verður liann
jafnan að leita úrskurðar konungs
eins í ríkisráðinu. Hann verður laus
við fiokkaskiftingar og stjórnarskifti í
Danmörku, en stendur og fellur með
fylgi því, sem hann hefir á alþingi
og á íslandi, enda göngum vór að
því vísu, að hann verði skipaður af
konunginum með undirskrift ráðgjaf-
ans fyrir ísland.
Staða íslandsráðherrans í ríkisráð-
inu er þannig alt annars eðlis, en
ríkisráðsseta ráðgjafans fyrir ísland
heflr verið í framkvæmdinni til þessa.
Sérstaða hans í ríkisráðinu er nú
orðin sjálfsögð og ómótmælanleg, og
þess vegna er ekki lengur ástæða til
að hafa rnóti því, að hann beri þar
upp sérmál vor fyrir konung.
Þar sem vér þannig erum fyllilega
sannfærðir um, að það ákvæðifrum-
varpsins, sem um hefir verið rætt
hór að framan, geti ekki á neinn hátt
skert réttindi eða sjálfstæði íslands,
nó dregið neitt af því valdi, sem
landstjórninni ber eftir 1. gr. stjórn-
arskrárinnar, úr höndum hennar, en
vér hinsvegar álítum stórmikið upp-
fylt af sjálfstjórnarkröfum þjóðarinn-
ar með þessu frumvarpi, er það verð-
ur að stjórnskipunarlögum, þá hikurn
vér eigi við að ráða inni háttvirtu
þingdeild til þess að samþykkja frum-
varpið óbreytt í öllum greinum.
Stjórnarskrár-frumvai'pið var tíl
3. (síðustu) umræðu í u. d. í fyrra dag.
Samþykt þar með öllum atkvæðum og
afgr. til e. d.
hngsályktunartíliðgur. 7. Um að
skipa nefnd til þess að íhuga fiskiveiðamái
landsins. (H. Hafst., Jóh. Ól.)
8. Um að skora á stjómina að nema
úr gildi auglýsing 12. Júlí 1902 um bann
gegn því, að fluttar séu til íslands ósútað-
ar húðir og skinn. (Björn Kristjánsson,
Skúli Tlioroddsen.)
9. Um ráðstafanir til að koma á fót
fólksflutningum til íslands. (Yaltýr Guð-
mundsson.)
10. Um að skipa nefnd í e. d. til að i-
lmga mentamál landsins. (Jón Jak., Eir.
Briom).
t*ingmannafrumvörp. 13. Um eft-
irlaun sama og var fyrir síðasta þíngi.
((ruðjón Guðlaugsson).
14. Um stækkun verzlunarlóðarí Kevkia-
vik. (Tr. G.).
15. Um lieimild til lóðarsölu fyrir Reykja-
vík. (Sami).
16. Um breyting á konungsbréfi 3. April
1844 viðvíkjandi Brúarkyrkju í Hofteigs-
prestakalli — um að fella niður messuferð-
ar-aulcaþóknun til prests sins. (Einar
Þórðarson).
17. Um viðaukal. við 1. 13. Sept 1901,
um breyting á tilskipun 20. April 1872
um bæjarstjórn í kaupstaðnum Reykjavík
— um að ákveða hæfileg gjöld fyrir leyfi,
sem bæjarstjórn eða byggingamefnd veit-
ir. (Tr. Gh).
18. Um brúargerð á Héraðsvötn— fyrir
alt að 27,000 kr. úr landssjóði. (Ól. Briem
og Stef. Stef.).
19. Um breyting á 6. gr. tilsk. 4. Maí
1872 um sveitastjórn á íslandi — að aðal-
kosning í lireppsnefnd megi fara fram á
lircppaskilaþingum á haustin. (Þm. Arn.).
20. Um breyting á lögum 13. Okt. 1899
um skipun læknishéraða á íslandi — Stað-
arhreppur i Húnavatnssýslu, Bæjar og
Ospakseyrar hreppar í Strandasýslu verði
sérstakt læknishérað, er nefnist Borðeyrar-
hérað, og telst til 5. flokks. (Guðj. Guðl.).
21. Um verðlaun fyrir útflutt smjör, —
Frá landbúnaðarmálanefndinni.
22. Um breytingar á lögum um verzlun
og veitingar áfengra drykkja — árgjöld og
leyfisbréfagjöld öll fyrir verzlun og veit-
ingar tvöfölduð, þ. e. hækkuð upp í 1000,
1200, 600 og 400 kr. (Þórhallur Bjarnar-
son og Herm. Jónasson).
23. Um undarþágu frá lögum 6. Nóv.
1902 um varnir gegn því, að næmir sjúk-
dómar berist til íslands — innlondum
mönnum gert heimilt með tilteknnm skil-
yrðum, að hirða fisk þann og flytja hann
á land, sem útlend fiskiskip vilja láta af
hendi, þótt utan hafna sé. (Björn Krístj.
og Þórh. Bjarn).
24. Um löggilding verzlunarstaðar i
Bolungarvík i N.-ísafj.s. (Skúli Thorodd-
son.)
25. Um fólksflutning til íslands —
um að veita stjórninni heimild til að verja
alt að 10,000 kr. úr landssjóði til þess að
greiða fyrir innflutningi útlendinga til ís-
lands, einkum frá Korðurlöndum, sérstak-
lega frá Noregi og Finnlandi. Þeim inn-
flytjendum, er setjast vilja að á fslandi
og byrja þar búskap, má veita til eignar
og umráða ákveðna tölu dagslátta af ó-
ræktuðu landi á íslenzkum þjóðjörðum, er
verður aftur eign landsjóðs sé það eigi að
fullu ræktað eða undirbúið til ræktunar
á fimm ára fresti. Auk þess má stjórnin
verja alt að 50,000 kr. úr landssjóði til
lána handa innflytjendum, er taka land
til ræktunar. (Valtýr Guðmundss.)
26. Um breyting á lögum nr. 4, 19.
Febr. 1886, um utanþjóðkyrkjumenn —
um að utanþjóðkyrkjusöfnuðir geti eftir-
leiðis snúið sér til ráðgjafans til að fá
staðfesta prestkosningu sína, og séu
undanþegnir gjöldum til þjóðkyrkjunnar
meðan á því stendur, að þeir kjósi sér
nýjan prest eða forstöðumann, þó eigi
■lengur en 6 mánuði. (Guðl. Guðm., Ólaf-
ur Ólafsson).
27. Um að stjórninni veitist heimild til
að selja nokkrar þjóðjarðir. (Guðl. Guðm.,
Hannes Hafst., Lárus H. Bjarn., Ólafur
Briem.)
28. Um breyting á lögum nr. 8, um
vegi frá 13. Apríl 1894 — um að veita
sýslunefndum og hreppsnefndum vald til
þess, að hækka sýsluvegagjald og hreppa-
vegagjald upp i alt að 3 kr. á hvern
verkfæran mann. S'amgöngumálanefndin.
29. Um breyting á 24. gr. í 1. um bæ-
jarstjórn á ísafirði frá 8. Okt. 1883 — um
að gjalddagi bæjargjalda sé eftirleiðis 16.
Janúar og 15. Júli. (Hannes Hafstein).
30. Um lögilding verzlunarstaðar við
Kálfsliamarsvík í Vindhælishreppi í Húna-
vatnssýslu. (Hermann Jónasson).
Landshornanna milli.
t Frii Gfuðrún Hjaltalín, eigin-
kona Jóns A. Hjaltalíns skólastjóra,
en dóttir Jóns landlæknis Thorstein-
sen, andaðist 12. f. m. á Akureyri
eftir langvinnan sjúkleik. Hún var
fædd 24. Maí 1834.
Gíróður segir „Nl.“ 27. f. m. vera
moð lang-minsta móti um þann tima
árs.
Hita segir s. bl. s.rd. hafa verið ó-
venju mikla fyrirfarandi daga þá á
Akureyri — um og yfir 20° (C?) í
skugganum.
Aflaiirög'ð segir s. bl. lítil á Eyja-
firði. Þó talið líklegt að fiskur sé
fyrir, en síld vantaði til beitu.— Þil-
skip nýkomið inn þar með 6500, og
hákarlaskip tvö, annað með 92, hitt
83 tn. lifrar.
t 2. ]>. m. Margrét Jönsdöttir
(Ólafsonar, bróður Bjarnar Ólsens
umboðsmanns) húsfreyja Hallgríms
dbm. Jónssonar í Guðrúnarkoti (Mið-
teigi á Akraríesi, fædd 22. Júlí 1818.
Látin er og frú Guðrím Halldórs-
dóttir, ekkja Egils Jónssonar bókbind-
ara, systir séra Dan. Halldórssonar
og Jóhannesar kennara, en tengda-
móðir þeirra Halldórs sýslumanns
Bjarnarsonar og Jóns faktors Laxdals.
-- M I ■■ ----
1Rev>kjavík oq ovenb.
t 12. ]). m. Þórdís Þorleifsdóttir
ungfreyja, fósturdóttir frú Guðlaug-
ar Jensdóttur hér í bæ. Dó úr tær-
ingu.
_ t 13. ]). m. Vilhelm skólapiltur
Ólason (heitins Ásmundssonar). Dó
úr tæringu sem faðir hans.
t í gær Sigtryggur Sigurðsson
lyfsali hér í bæ.
Gíreftrað var hér 11. þ. m. lík
frú Guðrúnar Halldórsdóttur af Pat-
reksfirði, flutt hingað með Botniu
(sbr. hér að framan).
Skipaferðir. „Botnia" fór til út-
landa á Sunnudaginn. Með henni
fór Björn ritstjóri Jónsson til Hafn-
ar til lækninga, Kr. Þorgrímsson
kaupmaður, Árni Einarsson verzim.,
stud. med. Guðm. Pétursson, Herluf
Bryde kaupm. og Braun kaupm. frá
Hamborg, frú L. Finnbogason og
frk. Engel Jensen.
— „Skálholt" kom í fyrradag vest-
an um land. Með því farþegar
nokkrir, m. a. læknarnir Björn Ólafs-
son og Haildór Steinsen, frú I. Jens
dóttir úr Stykkishólmi, Einar Mark-
ússon kaupm. í Ólafsvík.
— „Pervie", eimskip Thore-féiags-
ins, kom s. d. frú útlöndum. Með
henni stúdentarnir Sigf. Einarsson
og Jakob Möller frá Höfn, en Þorst.
Jónsson læknir frá Vestmanneyjum.
— Fór í gær til ísafjarðar
JSE^tÖitl KmtilTS!
Hleðslu-skrár (BiUs of Lading,
Conossement) eru einatt athugaverð
skjöl ;þau eru viðurkenning skipseig-
anda til sendanda vöru, sem skipið
tekur að sér að flytja. En sú viður-
kenning er orðuð eingöngu af skips-
eiganda; sendandi vörunnar (eða eig-
andi hennar) verður að fá vöruna
flutta, og fær hana ekki flutta með