Reykjavík - 27.06.1905, Blaðsíða 2

126
REYKJAYÍK
KR. KRISTJÁNSSON,
SkólaTÖrðustíg 4,
smíðar manna bezt húsgögn og gerir yið.
Auðvitað er það ekki gásar-
lappa-»Þjóðviljinn« á Bessastöð-
um, sem vér eigum við, heldur
vilji pjóðarinnar, eins og hann
kemur í ljós á þann hátt, sem
honum er lögheimild og lögtrygg-
ing til sett í stjórnarskrá og öðr-
um landslögum.
Þannig t. a. m. með kosningum
til Alþingis. Við þær kemur fram
vilji meira liluta kjósenda í hverju
kjördæmi um það, hverjum hún
trúir fyrir að fara með umboð
sitt. Og við atkvæði þjóðfulltrú-
anna á Alþingi kemur fram vilji
meiri hluta þeirra. Pað er vilji
þjóðarinnar.
Ekkert eitt kjördæmi er þjóðin—
að eins hrot úr þjóðinni. Og
kjördæmin hafa að eins einn lög-
heimilaðan og lögtrygðan veg til
að láta vilja sinn í Ijós: með
kosning til Alþingis.
Því eru kosningalög tilbúin, að
tryggja það, að hver kjósandi geti
neytt réttar síns, og að hann geti
gert þetta sem frjálsastur og óháð-
astur.
Fyrir þessu sjá lögin með ýms-
um tryggjandi ákvæðum. T. d.
um fundarbirting á almennan
fastákveðinn liátt með ákveðnum
fresti; með kjörþingi í hverjum
hreppi, til að gera mönnum sem
hægast fyrir, og með heimullegum
kosningum, til að varna því að
ribbaldar og ófyrirleitnir menn
geti kúgað sannfæring lítilsigldra
manna, sem annaðhvort eru þeim
háðir eða geta haft ástæðu til að
óttast ofsóknir þeirra.
Annar vegur enn þessi er ekki
til að lögum hjá oss fyrir þjóð-
ina, til að láta vilja sinn í ljós á
ótvíræðan hátt; og því fremur
ríður henni á að nota liann vel.
En í sjálfu sér væri það hvorki
óhugsandi né óeðlilcgt, að til gæti
verið fleiri vegir. En hver vegur,
sem til þess kynni að vera val-
inn, verður þá að vera svo, að
trggging sé fyrir, að hann leiði
að takmarki sinu — sýni vilja
þjóðarinnar.
Einn slikan veg, sem stöku þjóð
hefir lögleitt, skulum vér nefna.
Hann er sá, að leita álits þjóðar-
innar um einstakt málefni með
því, að stjórnin leggur fyrir hana
spurningu, sem hún getur svarað
með já eða nei, óg er þá svarið
greitt af hverjum kjósanda á sama
atkvæðamiðann, sem hann kýs
þingmann á, og eru þá hringir
sérstakir, annar fyrír já og hinn
fýrir nei, á kosningamiðanum.
Auðvitað má leggja slíka spurn-
ing fyrir kjósendur milli kosninga,
en þá verður það að vera gert á
sama hátt, með öllum sömu trggg-
ingum, eins og kosning þingmanns.
En þegar einhver flokksklíka
eða flokksþingmaður boðar fund
á stærra eða minna svæði — boð-
ar hann í einu flokksblaði, eða
boðar hann fyrirvaralítið og læt-
ur boðin berast eins og fundar-
boðanda hentar bezt, smalar svo
saman ílokksbræðrum sínum og'
fær þá til að taka málfrelsi af
mófstöðumönnum, fyllir þá með
Iggum, herfilegum fjarstœðu-lyg-
um, og sér um að mótmæli geti
ekki komist að og svo standa
skuldheimtumenn, kaupmenn,
sýslumenn eða einhverjir aðrir,
er mikið eiga undir sér gagnvart
títilmögnum, og ögra þeim til fylgis
við sig —skipa þeim jafnvel með
harðri hendi á fund og að greiða
atkvæði — ja, þá má væntanlega
stundum fá einhverja höfðatölu
til að greiða atkvæði fyrir hver-
jum skollanum, sem vera vill.
En að kalla slíkt kjördæmisvilja
þótt þar sé ekki nema lítið brot
kjósenda, og að ætla sér að leggja
saman útkomuna og kalla þjóð-
vilja —það er að reyna að húa
til þá fáránlegustu skrípamgnd af
sönnum þjóðvilja.
Vér vórum staddir í Hafnar-
firði á Fimtudaginn. Þar átti að
fara að halda »þingmálafund« svo
kallaðan. Það var verið að smala
mönnum á fund: mönnum, sem
vóru við vegagerð; mönnum, sem
vóru við fiskvinnu — allir vóru
teymdir eða rekíiir á fund, hvort
sem þeir vildu eða ekki. Kaup-
menn lokuðu búðum og skipuðu
verzlunarþjónum sínum á fund.
Einn alþýðumaður, þreytufegur
en ekki ógreindarlegur, sagði við
annan: »Æ, ólíkt heldur hefði
ég nú viljað mega vera kyrr við
vinnuna, en að vera drifinn á
þennan fund. Eg hcfi ekki vit á
þessu, og til hvers á ég þá að vera
að greiða atkvæði?«
Á þessum fundi létu fundarboð-
endur, þingmenn kjördæmisins,
samþykkja, að þeir einir skyldu
hafa óskorað málfrelsi. Kjósend-
ur máttu að eins fá að tala 5 mín-
útur hver — ekki meira.
Hr. alþingism. Ágúst Flygenring
beiddist orðs og notaði mæta vel
þær mínútur, sem hann fékk. En
alt í einu vóru 5 mínúturnar liorf-
nar og orðið tekið af honum.
Dr. Valtýr Guðmundsson hafði
áður haldið ræðu þrjá stundar-
fjórðu, og varla mæll eittsattorð
á öllum þeim langa tíma.
Auðvítað getur enginn maður á
5 mínútum hrakið 10. hlut þess
sem hlaða má saman af ósvífn-
um ósannindum á Osinnum lengri
tíma — þvi síður, sem með rök-
semdum verður oftast að hrekja,
þótt ósannindin sé ekki annað en
ósvífnar fullyrðingar.
Baldurshag’a
nefni eg nýtt greiðasöluhús, sem
ég hef látið reisa við þjóðveginn
hjá Ilauðavatni, 10 kilom. frá
Reykjavík, ágæturstaðurtilskemti-
samkomu. Hentugt fyrir ferða-
menn. Allir velkomnir!
Guðm. Sigurðsson.
hárskeri
Á laugardag og sunnudag halda
Mosfellingar Tombólu til ágóða
fyrir lestrarfélag þeirra, drættir
góðif, sauðfé o. fl.
2B/e ’05
Einar Guðmundsson
Miðdal.
Kveðja.
Vér undirritaðir, sem alið höf-
um aldur vorn alt til þessa í
Neshreppi innan Ennís á Snæ-
fellsnesi, en erum nú að flytja af
landi burt, getum eigi hjá oss
leitt, að láta þess getið sannleik-
ans vegna, að eigi flytjum vér af
Snæfellsnesi fyrir þær sakir, að
oss fyndist réttarfarið þar kreppa
að oss, eða að vér vissum nokk-
ur deili á þvi, að Lárus sýslu-
maður H. Bjarnason beitti ofur-
veldi við nokkurn sýslubúa sinn
æðri eða lægri. Og liyggjum vér
það ina mestu lygi, að þess-
vegna flytti nokkur maður úr
Ólafsvík eða annarsstaðar af Snæ-
fellsnesi á þessu vori. Að burt-
flutning manna úr Ólafsvík og
þar í grend liggja önnur rök.
En til þess að ganga ekki um
of nærri þeim, er mest láta á sér
hera þar nú og virðast ef til vill
að sumra dómi hafa það fyrir
aðalstarf, að efla þar ófrið og
sundurlyndi, látum vér rök þau
að sinni ónefnd. Hitt vildum vér
að ódulið væri, að vér þekkjum
eigi Lárus sýslumann H. Bjarna-
son að öðru en því að vera rögg-
samt, réttlátt og friðsamt yfirvald,
er engu síður gætir réttar inna
minni máttar af sýslubúum sín-
um, en þeirra, er völdin hafa og'
auðinn. Iiöfum vér og aldrei
heyrt ina betri og vitrari Snæ-
fellinga annað en þetta um nú-*
verandi sýslumann sinn mæla.
Um leið og vér . að skilnaði
vottum sveitungum vorum alúðar-
þakkir fyrir alt ið umliðna, send-
um Snæfellingum liugheita ósk
um hlessunarríka framtíð, eins og
löndum vorum í heild sinni, lát-
um vér þá ósk i Ijósi, að Snæ-
fellingum mætti auðnast að njóta
sem lengst ins góða og mikil-
hæfa yfirvalds, er nú hafa þeir,
og ins ljúfmannlega og skyldu-
rækna læknis í Ólafsvík, Halldórs
Steinssonar. Enn er það og' ósk
vor lil Snæfellinga, að sem fyrst
mætti leysast þaðan úr héraði
þeir mennirnir, er nú og nokkur
undanfarin ár hafa valdið þar
flestum og mestum friðarspjöll-
unum með undirmælum og' ef tíl
vill óhlutvendni.
Staddir í Reykjavík 17. Júni 1905.
Sigurður Guðmundsson
(frá Haukabrekku í Neshr. innan Ennis),
Önundur Guðbrandsson
(frá Ólafsvík).
Stefán Guðbrandsson
(síöastliöiö ár bóndi á Hrafngilsstööum
í Eyrarsveit).
— Eftir því sem vér höfum spurst
fyrir um, hafa naumast neinir aðrir af
Snæfellsnesi tlutt til Vesturheims í ár,
en þessir menn og fjölskyldur þeirra
(alls um 20 manns). En málgögn lyg-
innar hér höfðu skýrt frá, aö Snæfells-
nes mundi nærri leggjast í eyöi af því,
að menn flýðu þaðan til Ameríku undan
ofríki sýslumanns síns. Hér sést nú,
hvað þeim heflr innanbrjósts veriö,
þessum fáu mönnum, er þaðan fóru
vestur. Ritstj.
Upphaf ritsímadeilunnar.
Við það er uppkastið lil ritsíma-
samningsins, þá óstaðfest af kon-
ungi, var birt orði til orðs í heim-
ildarleysi, byrjaði aðallega árásin
á ísl. ráðherra út af samningn-
um. Auðvitað liafði alt efni samn-
ingsins verið birt þegar í haust f
»Reykjavík« og »Þjóðólfi,« en orði
til orðs hafði samningsuppkastið
ekki verið birt af sömu ástæðu
sem konungleg frumvörp eru ekki
birt fyrri en þau hafa verið borin
undir konung. Petta er svo í hverju
einasta landi í heimi, sem kon-
ungsstjórn hefir. Ástæðan sú ein-
falda, að liilt væri að mishjóða
konungi, gefa í skyn, að hann væri
ekki nema »alur i vegg,« sem yrði
að fallast á hvað eina, sem stjórn
hans færi fram á. Auðvitað er
það að mestu leyti að eins forms-
atriði, af því að konungur synjar
aldrei samþykkis tillögum ráð-
herra síns, ef þær eru ekki glæfra-
tillögur. Því er og títl að stjórnin
dregur ekki dulur á efni slíkra
hluta, þó að hún birti ekki orð-
hljóðun þeirra l'yrri en þeir hafa
verið fyrir konung lagðir.
Svo var og' um ritsímasamnings-
uppkastið. Morguninn eftir að
hr. Hafstein kom heim sýndi hann
oss það. Og margir menn sáu
það fleiri. Engum manni, sem
óskaði að fá að sjá það, var
neitað um það.
Að andstæðingahlöðin hér ekki