Reykjavík - 12.05.1906, Blaðsíða 1

Útbreiddasta biað laudsins.
Upplag: 3000.
Askiifendur i bænura yfir 900.
Otgef.: HLCTAFÉLAOIB „RKrffJAVÍl,
Telefónapi Nr. 29 (Laufásv. 5)
80 (þmghúsið) — 71 (Prentsaaiðjan),
IRcphjaptk.
VII. árgangur,
La
ugardaginn 12. Maí 1906.
21. tölublað.
feS" ALT FÆST í THOMSENS MAGASÍNl. -3^
l—IIIIIIIJ'l 'IIIIIIIIH1
Oflia <><£' eldavélar selur Kristján Þorgrímsson.
Ofíiar oS eldavélar
„RETKJAVÍK
00000000000000
I
8 ^ ÍlS,
m
Heiðruðu höfuðbæjarbúar!
Hvenær sem yður vanhagar um g-óðar og ódýrar
11ÝI,EI1I>UVÖRIIR, þá hringið upp Telefón Nr. 66, þá
gelið þér beðið um flest það, sem hjartað kætir og lífið
bætir. — Enda munu fáir lengi í vafa um, að þar muni
bezt að verzla, er þeir vita, að það er in nýja
. HÍniirilíl Edinfcorgar
í Austurstræti 9, sem það númer hefir, og getur því hver
sem vill komist í beint talsimasamband við hana.
Um leið og alilutt er nú í þessa nýju búð, býður
verzlunin alla velkomna, og vonar að geta fullnægt þörf-
um þeirra, eigi síður en margar inar glæsilegu og stóru
n^denduvörubúðir annara höfuðborga heimsins.
TaKid til greina 5°|0 afslattinn.
oooooooooooooooooooo ooooooooooooooooooo
Árg. [60 -70 tbl.] kostar ínnanlands 1 kr.; erlendis
kr. 1,60—2 sh.—50 cts. Borgist fyrir 1. -Túlí.
Auglgsingar innleúdar : á 1. bls. kr. 1,26; á 2.
bls. 1,16; á 3. og 4. bls. 1,00 [á fastákveðnum stað
á 3. og 4. bls. 1,15]. — Utl. augl. SS'l^lo hærra. —
Afsláttur að mun, ef mikið er auglýst.
Kitstjóri, afgreiðslumaður og gjaldkeri:
Jón Olafsson.
Afgreiðsla Baufásvegi 5, kjallaranum.
Ritstjórn: ---„ stofunni.
Áskrifendur
„Rcykjavíkur44 sem liafa bústafta-
skifti nú, eru beðnir að gcra
aðvart um það í afgreiðslustof-
nnni (e k k i til burðar-dreng-
janna). Annars mega þcir sjálf-
uni sér um kcnna, ef þeir fá ekki
blaðið.
Utanförin, „ísa“ og hjáleigublaðið.
Þegar konungsboðið kom til íslands,
þá vonzkaðist „Í.saí.‘‘ og bjáleigublað
hennar Fj.konan og hömuðust með
illyiðum og háðungurn gegn ráðherr-
anum, sem engan þátt átti í því
annan en þann, að hann mun ekkert
hafa geit til að teija konung eða
ríkisþing frá þessu. „ísaf.“ kallar það
(14. Marz) „beina óhœfu að vera að
heimsarkja samríkisþjóð vora í full-
trúamensku skyni“ nú. „Að ímynda
sér“, segir Isaf. (17. Marz), „að Þjóð-
ræðisflokksmenn gerist taglhnýtingar
heimastjórnarliðsins í þá skreiðarferð,
það nær þó naumast nokkurri átt“.
Ferðina nefnir blaðið „matarferð“, og
er rni eftir 3 daga koinið á þá skoð-
un, að hugmyndin sé úr „dönskuhöfði"
[vitaníega, konungsins]. 7. Apr. segir
blaðið. að jafnvel heimastjórnarmenn
ját.i, að það sé „of barnalegt þetta,
að flokkarnir ættu að fa.ra að þrasa
um landsstjórnarmál frammi fyiir
konginum". „Það var ekki von að
mönnuiri rynni slík einfetdni niður“.
Þessum orðum beinir ísaf. sýnilega
til Jóns sagnfræðings, sem rit.að hafði
og vildi láta alla þiggja boðið. —
Fjórum dögum siðar (11. A.pr.) snýr
hún við blaðinu og segir, að „það væri
vit, í þríu — að nota ferðina til að
ræða stjórninál!!!
Hjáleigu-blaðið (Fj.konan) át alt
eftir, sem bóndinn á heimabúinu
(ísaf.) tugði í það — var að eins
enn þá skömmóttara og gífuryrtara,
og kúfventi svo alveg eins og ísaf.
En orsökin til kiífvendingarinnar
var reyndar sú, að laindvarnarmenn
gerðu uppreisn gegn þeim sjálfkjörnu
forsprökkum, gen. Birni og séra Einari.
En Skúli Thoroddsen, sem er formaður
Þjóðræðisflokksins á þingi og er vitrari
maður en þeir „sjálfkjörnu", reis
öndverður gegn fásinnu þeirra í þessu
hiáli og hafði með sér fylgi þing-
flokksmanna sinna. Þingflokkur þjóð-
i'æðismanna samþykti, að ráðlegt væri
að þiggja heimboð konungs.
Tsaf. og hjáleigu-blaðið hafa síðan
engst sem í krampateygjum í málinu:
fyrst létu þau í veðri vaka, að þjóð-
íæðisþingflokkurinn hefði afráðið að
kjósa sendinefnd til að fara til Hafnar
í sumar í stjórnraálaerindum, og
gæti vel verið að hún yrði á ferð
þar „um sama leyt,i“ sem matgogg-
arnir (þingmenn meirihlutans). Jafn
vel gefið í skyrf, að hættulaust myndi,
að slikir úrvalsliðar (sendinefndin) þægi
matog drykk hjá konungi og ríkisþingi.
Landráð yrðu það naumast talin.
Siðar var geflð i skyn, að „sendi-
nefndin" mundi vítalaust mega þiggja
far á skipinu, sem sækti boðsgestinn.
Auðvitað var allur þessi sendinefnd-
ar-fyrirsláttur eintómur skáldskapur
inna sjálfkjörnu forsprakka. Engin
sendinefnd kosin, og ekkert, slíkt
ályktað, eftir skýrslu „Þjóðviljans",
sem ugglaust má trda í þessu máli,
þvi að það hlað eitt viðurkenna
þjóðræðisþingmenn sem málgagn sins
flokks.
„Eímreiðin" hefir aldrei verið mál
gagn flokksins, enda Yaltýr afsettur
sem flokksforingi fyrir mörgum árum,
þó að hann sé einlægt að telja Dön
um t.rú um, að hann sé „Forer"
o: flokksforingi.
En „lsafold“ heflr mist alt traust
og fylgi þjóðræðisþingmanna; hún er
einskis nrálgagn nú nema Bjarnar
Jónssonar og Yaltýs.
„Fj.konan" heflr aldrei á ævi sinni
verið málgagn neins þingflokks. Nú
er hún ekki annað en máltól anda
trúarinnar og físibelgur Isafoldar.
Utanförin og heimastjórnar-
flokkurinn.
Fyrst lét.u þau ísaf. og físibelg-
ur hennar „Fj.kouan" háðulega um
það, að af heimastjórnar flokknum,
rneiri hluta þjóðfuiltrúanna, væri
einskis að vænta annars en flatmög
unar fyrir Dönuin og öllu dönsku.
Þeir og ráðherrann væru meno, sern
ekkert viidu annað en níða og svrkja
ættjörðu sína og svifta hana frelsi
go kúga hana undir yflrráð danskra
manna. „Þýlyndi", „Danasleikjuskap-
ur“, „skriðdýrsnáttúra" eru að eins
fá af þeim prúðyrðum ins alræmda
ísafolda.r munnsafnaðar, sem uin þá
var hafður í þeim heiðursblöðum. í
utanförinni á konungsfund átti erindi
þeii-ra að vera það eitt, að kýla, vömb
sítia, snikja sér út krossa (eins og
rit.stj. ísaf.!) og nafnbætur — og
telja konungi og Dönuin trú urn, að
frekara sjálfstæðis óskuðum vér ís*
lendingar ekki, en þess er vér hefð-
um nú.
Eftir að þau urðu nú, bæði þessi
heiðursblöð, að kúfvenda í utanfarar-
málinu og éta í sig alla sina fyrri
endileysu um það, hver „óhæfa" það
væri íslenzkum þingmönnum að þiggja,
boðið konungs, þá heflr nú „físibelg-
urinn“ byrjað á því að leggja koll-
húfurnar og mælast til þess við
heimastjórnarþingmenn, að þeir taki
nú höndum saman við þjóðræðis-
þingmenn um það, að fara að leggja
skipulag sérmála vorra undir DaniH
Hann vill ekki eiga það undir íslenzku
þjóðinni lengur. að hún raði stjórnar-
skrá sinni sjálf á lögleean hátt fyrir
aðgerðir fulltrúa sinna á bingi.
Hvað kemurannars Dönum'það við,
hvort, vér höfum hér ráðherra að eins,
svo sem nú, eða landstjóra meðráðgjöf-
utn. Það niál eiga Islendingar við
sjálfa sig' að eins og konung sinn.
Danir eiga þar ekkert atkvæði um,
ekki meira atkvæði en vór eigntn um
breytingar, er Danir kynnu vilja gera
á sinni stjórnsrskrá.
Ef það hefði verið heimastjórnar-
ménn, er frain komu ineð slíkt, þá
hefði víst, mátt heyra þeim brugðið
um „þýlyndi", „dansklund", „land-
ráð“ o. s. frv.
Og það hefði ekki verið að ástæðu
lausu. En svona evu nú þessir
þjóðræðis-forverðir .íslands sjálfstæðis
innan rifjal
Hitt er alt annað mál, að leita hófa
við Dani um breyting á stöð’dögunum,
rýnrkun á sjálfstæði voru í samband-
inu. Því rná óhæít treysta, að heima
stjórnarmönnum mun það eigi síður
ríkt í huga, en neinum öðrum, að fá
ýmsar róttingar oss í vil á þeim lögum.
Til þess rnunu þeir óefað beita áhrif-
um síiium hvar sem því verður við
lromið.
Hvort menn vilji nú þegar hefja
stjórnmálabaráttu við ina dönsku þjóð
um þetta, ef það er ófáanlegt góð-
mótlega nú, það er mál, sem kjós-
endur íslands verða úr að skera, er
til kemur.
Andlega frelsið í landinu.
Andatrúar-málgögnin hér ern hvað eftir
annað að barma sér yfir því, að verið sé
að skerða „andlega frelsið“ í landinu.
Þeir kvarta um „ofsóknir11 ' og „svívirð-
ingar,“ sem beitt sé við postula og klerk
þeirrar trúar.
í hverju eru þessar „ofsóknir“ þá fólg-
nar? — .Tú, viti menn, í því, og í því
eiilll. að ýmsir menn, sem aðra trú hafa
en þeir, láta þá skoðun í Ijósi. Öndung-
um finst frelsi sitt slcert, et nokkur mót-
mælir þeim. Þeir vilja hafa einir frelsi til
að hugsa og trúa og láta hugaanir sínar
og trú í Ijósi. Ef nokktir mælamóti þeim
eða andæfa trú þeirra, þá nefna þeir það
óðara „rostagaspur,11 „vanþekkingarvaðal,“
„ljósfæfni,“ „sannleikshatur“ „skólageng-
inna og óskólagengmna fáfræðinga,“ ásamt
ótal fleiri ísafoldarlegum prúðyrðum.
Þá eru nú „svívirðingarnar!"
Ofannefnd ummæli peirra um mótstöðu-
menn sína verða naumast talin virðingar-
orð. En of djúpt væri þó í tekið árinni,
að kalla pað svívirðingarorð.
En meiri stóryrði hefir enginn viðhaft
um pá á pronti né í opinberum umræðum.
Ef þeir telja umyrði vor andstæðinga um
sig „svívirðingarorð.“ þá verða þeiraðjáta,
að þeir hafi sjálfir viðhaft um oss meiri
svívirðingarorð, eða jafnmikil ”að minsta
kosf.i.
Er nú andlegu frelsi þeirra misboðið af
því. þó að andstæðingar þeirra láti þá
heyra bergmál sj&lfra þeirra raddar?
Eða má enginn hafa sama frelsi hér á landi
sem þeir?
Vér höfum aldrei „svívirt“ þá hérra önd-
unga, en skop höfum vér að þeim gert og
hlægilega höfum vér gert þá — og mnn-
um gera.
Megum vér það nú ekki heldur?
Má nú fólkið ekki lengur hlæja að fá-
ránlegum hérvillum?
Hversu ant sem „ísafold“ og „Pj.kon-
unni“ er um, að leggja alt undir einveldis-
isstjórn afsetta „generalsins,11 þá mega
þær eiga visa von á því, að aldrei lætur
þjóðin svifta sig hláturfrelsinu.
Fyrr gerir hún almenna uppreisn!
Úr andaheiminum.
Ég kom við í Bárubúð á Laugardags-
kvöldið var til þess að hlusta á nýjustu