Reykjavík - 21.07.1906, Qupperneq 2

122
R E YK J A'V í K
leikum riistjórans njóti sín betur
íramvegis í blaðinu. Ritstjórinn á til
góða ritstjórnarhæfileika, og því vænt-
um vór mikils góðs af tímariti þessu.
Landvarnarmenn lýsa þjóðræðis-
mönnum.
í Dagfara 29. f. m. stendur grein,
vel skrifuð (eftir hr. Síg. Guðmunds-
son?) um hálfbræður þeirra land-
vamarmanna, þjóðræðismennina. Þar
stendur svo:
„Einkum er ég orðinn steinhlessa 4 stað-
festu- og stefnuleysi Þjóðræðisliðsins og
foringja þess.
Hver er svo fróður, að hann geti leyst
úr þvi, hvað mennirnir vilja? Hvað er
það, sem þeir sí og æ tala um og gala um?
Því að ekki þarf að barma sér yfir því, að
ekki mali þeir nógu mikið. Hver getur
sagt, hvað margar tillögur og skoðanir og
stefnur hafa verið á teningnum í þeirri
sveit í vetur? Það er ekki ofmikið í lagt,
að þeir hafi að minsta kosti reitt mönnnm
nýja skoðun eða uppástungu með hverjum
nýjum pósti.
Hringl Þjóðræðismanna kemur, ef til vill,
bezt í Ijós, ef litið er á fyrstu undirtektir
þeirra undir Danmerkurför þingmanna.
ísafold og Fjallkonan hömuðust gegn henni
af öllum mætti. Kölluðu hana „matarför“
og öðrum fögrum og prýðilegum nöfnum.
En hvað verður? Stjórn flokksins sam-
þykkir að fara þessa frægilegu för. Og
blöð þeirra eru nú á því, að flokksmenn
sinir eigi að fara. Verri snoppung gátu
þau ekki gefið sjálfum sér. Eru mennir-
nir svo blindir og sljóvir að sjá ekki, að
svona hringl sviftir þá allri tiltrú þjóðar-
innar? Dagfari getur frætt þá á því, að
fjölmárgir merkir flokksmenn þeirra á
Austurlandi eru þeim gramir fyrir hringlið
og festuleysið.
Svo er því barið við, að Þjóðræðismenn
þurfi að bregða sér utan að tala við
„frjálslynda Dani“. Hví gátu mennirnir
ekki séð það undir eins? Hví töluðu þeir
og ritllðu, áður en þeir krufðu málið —
utanförina — til mergjar, áður en þeir
hugsuðu ? Hví þetta æðisfum og óðafár
i stjómmálaframkomu þeirra?
En um hvað ætla þeir að tala við
„frjálslynda Dani?“ Og hverir eru þessir
frjálslyndu Danir, er þeir eiga svo mikið
vantalað við, að þeir þyrftu að takast á
hendur þessa „matarför“, er þeir höíðu
næstum því viðbjóð á?
Vér athugum seinni spurninguna fyrst.
Það eru sjálfsagt jafnaðarmenn og róttækir
vinstri menn, sem þeir eiga við, er þeir
(Einar Benediktsson hér í blaðinu t. d.)
tala um „frjálslynda Dani“. En lítið er
að græða á þeim. Þeir hugsa ekki mínstu
vitund um íslands mál, fremur en flestir
Danir .... Annars dettur mér oft í
hug orðtakið gamla, þegar ég heyri alt
þetta hjal sumra íslendinga um frjálslynda
vinstrimenn, að sá tali „mest um Ólaf kong,
sem aldrei hefir heyrt hann né séð“.
Að völdum sitja nú í Danmörk næstum
því sömu menn sem 1901—1903, þá er síð-
asta stjórnarskrárbreyting var á ferðinni.
Ekki 8é ég, hver ástæða er til að ætla, að
þeir hafi að nokkru breytt skoðun síðan
þá. Hví skyldu þeir vera fúsari á að veita
oss landstjórafrumvarp nú en þá? Nema
svo sé, að fréttirnar af skilnaðartalinu hér
heima hafi skotið þeim slíkum skelk í bringu,
að þeir bjóði oss nú landstjórafrumvarp,
enda er Dönum það alveg útlátalaust, sem
síðar skal á vikið.
Ég geri ráð fyrir, að stjórnarandstæð-
ingar segi, að þeir ætli að fræða Dani um
óskir vorar, kröfur og vilja í sjálfstjórnar-
máli voru. Ég ætla líka fyrst að gera ráð
fyrir því, að sjálfir hefðu þeir eitthvert
hugboð um, hvað þeir vildu, þótt alt bendi
á, að þeir hafi heldur litla hugmynd um
það, sem síðar skal drepið á.
En hvað ætli Danir fræðist á fyrirlestr-
um þeirra? Ég hefi verið á fundum í
dönskum stúdentafélögum, þar sem rætt
hefir verið um íslandsmál. Þeir hafa kom-
ið þar doktorarnir, Finnur og Valtýr, og
háð þar burtreið frammi fyrir Dönum, sem
þeim er títt. Hinn neitaði því, er anuar
staðhæfði — og Danir voru jafnnær. Vissu
ekki, hvorum þeir áttu fremur að trúa.
Myndi ekki fara á líka leið í sumar?
Ætli Lárus Bjarnason og Hannes Hafstein
hefðu ekki eitthvað að athuga við frásagnir
Valtýs og Skúla af þjóðarviljanum íslenzka
og alla þeirra röksemdaleiðslu? Og hver-
jum ætli Danir trúi betur, hundókunnugir
mennirnir? Ef þeir tryðu öðrum flokknum
betur en hinum, yrði það sennilega meiri-
hlutinn, einkum af því, að hann er svo
stór. Myndu hugsa sem svo, eins og eðli-
legt er, að svo mikill meiri hluti væri meir
í samræmi við þjóðarviljann en svo lítill
minni hluti. Og hvað hafa þá þeir Þjóð-
ræðismenn haft upp úr matarförínni?
Ekkert — alls ekkert.
En hvað er nú það, sem þeir ætla að
tala við Dani um? Segja þeim frá þjóð-
viljanum íslenzka í sjálfstjórnarmálinu?
Hver er hann? Hvaðan hafa þeir fregnir
af honum? Mér vitanlega hafa engir fund-
ir verið haldnir nýlega um sjálfstjórnar-
málið, nema — Fáskrúðsfjarðarfundurinn.
Eða ætla þeir að segja Dönum frá kröfum
og sjálfstjórnarhugsjónum sjálfra sín?
Aftur spyr ég: Hverjar eru þær og hvar
er þær að finna?
í haust var það þjóðræðið, er þeir báru
fyrir brjósti. Þá var það „referendum“,
afnám konungkjörinna þingmanna, rýmkun
kosningarréttarins og þess konar, er var
efzt á baugi með Þjóðræðismönnum. Svo
tóku þeir landstjórafrumvarpið á arma sér.
„Tala má það“, sagði ísafold því næst um
skilnaðinn. Og svo var ekki annað að ajá,
en hún væri öruggur skilnaðarsinni. Og
síðan hefir hún leikið á sífeldu flökti og
einlægu brölti milli skilnaðar og landstjóra
— gefið skilnaðinum hýrt auga annað
veifið, en barizt lyrir landstjóra og lýð-
lendustjórn hitt kastið. Þó er sá megin-
munur 4 þeim stefnum, að það er naum-
ast til ofmikils mælst, að menn gerðu sér
grein fyrir, hvort þeir kysu heldur og
hverju sé heppilegra að halda fram. Að
visu sagði einn þingmaður Þjóðræðisliðsins
í vetur, að skilnaðurinn væri ekki alvöru-
mál Þjóðræðisblaðanna. Það væri grýla,
er hræða ætti Dani til að láta eitthvað af
hendi rakna við oss. En ég hafði þá á-
stæðu til að ætla, að hann hermdi ekki
rétt frá þessu og að ísafold væri hér gerðar
rangar getsakir. En ég er nú farinn að
trúa þingmanninum. En ódrengileg pólitík
er þetta, og enginn ábati verður að þess
konar kænskubrögðum, er til lengdar
lætur.
.... Og hvernig er svo þetta landstjóra-
frumvarp, er hugur þeirra Þjóðræðislíða
girnist? Það hefir verið allmjög á huldu,
hvernig það ætti að vera, eins og flest, er
við kemur stefnu Þjóðræðismanna . . . .
En er ekki æskilegt, að vér vitum og
skiljum sjálfir, hvað vér viljum, áður en
vér drepum á dyr hjá Dönum með kröfur
vorar?
Eða er það ætlun þeirra Þjóðræðismanna
að grennslast eftir, hvað Danir séu tilleiðan-
legir til að láta oss í té? Þá rekur að því,
er sagt var áður, að þeir koma að tómum
kofunum hjá Dönum, er flestír hafa vart
varið einni mínútu af ævinni til að hugsa
íslandsmál.
.... Það er víst heldur engin hætta
á, að Þjóðræðismenn afreki mikið í þessari
för, enda hafa þeir litlar heimildir til að
krefjast einhvers af Dönum og því síður
biðja þá einhvers fyrir hönd þ.jóðar sinnar.
Förin er og naumast farin í því skyni.
Astæðurnar „persónulegri11 en svo. Ef
Þjóðræðismenn halda áfram þessu riðli og
reiki aftur og fram og fram og aftur og
skipa sér ekki um skýra og ákveðna stefnu-
skrá, þá sé ég ekki, hver dýpsti og innsti
vilji þeirra er, aunar en sá einn, að velta
Hannesi Hafstein úr völdum til að setjast
sjálfir að þeim krásum og kjötkötlum, er
þeim verður svo tíðrætt um, að andstæð-
ingar þeirra vermi sig við.1) Hljótum vér
stjórnarandstæðingar að telja slíkt hörmu-
lega farið.
Skírnarföt.
í blaðsnepli einum, sem kemur út,
hér í bænum sem landvarnarmálgagn,
hefir ritstjóri þess, Benedikt Sveinsson
að nafni, ráðist á mig út af því, að
ég hafi eignast nokkur skírnarföt úr
kyrkjum, og reynir að gefa það í
skyn, að þetta hafi orðið með ólög-
legu mót'i Mér dettur ekki í hug
að eiga í otðakasti við Benedikt þenn-
an Sveinsson, og mér er vitanlega
sama, hvað hann segir um mig.
Ég vil hér að eins benda almenn-
ingi á, að skírnarföt þessi eru hvorki
fornmenjar né „kyrkjugripir", þótt
Benedikt Sveinsson haldi að svo sé.
Þessi föt, sem nefnilega eru úr mess-
ing, hafa á fyrri tímum fluzt hingað
til landsins sem verzlunarvara, og
hafi þau verið keypt handa kyrkjum,
þá hafa þau verið talin með áhöld-
um hennar, en alls ekki með kyrkju-
gripum, svo sem oblátudósirnar, sem
séra Jens prófastur Pálsson í Görð-
um íargaði úr Bessastaðakyrkju.
Föt þessi hafa aldrei verið notuð
sem skírnarföt, því hér á landi eru
börn eigi færð til kyrkju til skírnar,
rtema stöku sinnum í Reykjavík; föt
þessi hafa legið árunum saman ófág-
uð og óhrein í mesta máta á kyrkju-
lofti eða i einhverju skúmaskoti;
merkur prestur, sem nú er dáinn,
hefir sagt mér, að hann hafi á ein-
um stað séð slíkt fat haft til þess
að bera út ösku í. Föt af þessu tagi
hafa til skamms tíma verið til því
nær á hverju bændaheimili á Yestur-
Jótlandi, sbr. ritgerð eftir H. F. Feil-
berg (Fra Vester-Jylland, et Kultur-
billede) ítímaritinu „Fra alle Lande',
1882, 1. bindi, bls. 245.
‘) Hér grípur höf. á ltýlinu hjá umskiftinga-
(=þjóðr«ðis;flokknum. Ritstj. »Rvk.«
Þeir menn, sem annaðhvort hafa
seit mér eða gefið þau skírnarföt,
sem ég á, hafa haft fulla heimild til
þess, og eru þeir allir merkari og
betri menn en ritstjóri „Ingólfs".
Reykjavík, 6. Júlí 1906.
J. Havsteen.
Landshornanna milli.
—:o:—
Dánarfregn. — Þann 5. Júní 1906
andaðist merkiskonan Ingibjörg Jónsdóttir
kona Einars hreppstjóra Jónssonar á Yzta-
skála undir Eyjafjöllum. Hún er fædd á
Miðskála í sömu sveit 9. Maf 1837; hún
var dóttir Jóns Jónssonar í Steinum og
konu hans Sigurveigar Einarsdóttur, Þor-
steinasonar, albróður Bjarna amtmanns
Thorsteinssonar. Sigurveig dó í fyrra
3. Júlí 1905 hjá dóttur sinni Ingibjörgu,
93 ára. Sigurveig fæddist árið 1812 í
Kerlingardal í Mýrdal. Á æskuárum
misti hún móður sína þannig að hús
féll ofan á hana, svo hún beið bana af,
en barn, sem var þar hjá henni, Guðfinna
dóttir séra Jóns Austmanns í Vestmanna-
eyjum, hafði líf. Þegar Sigurveig hafði
mist móður sina, tók hún við bústjórn
með föður sínum og bjó með honum þang-
að til hún giftist Jóni fyrri manni sínum
og bjó hún með honum 31 ár. Bjó hún
svo fá ár ekkja, en þá giltist hún Einari
ísleifssyni á' Seljalandi, orðlögðum merkis-
manni og bjó með honum 19 ár, svo var
hún ekkja til dánardægurs 22 ár.
Ingibjörg giftist árið 1865 inn 8. Júlí
eftirlifandi manni sínum Einari hreppstjóra
Jónssyni og bjuggu þau allan sinn búskap
á Yztaskála. Þau eignuuðust 6 syni; 3
þeirra dóu í æsku; Sigurður barnakennari
sonur þeirra, mikið og gott mannsefni, er
dáinn fyrir 5 árum, en 2 synirþeiri'a: Jón
og Bjarni, eru búsettir í Vestmannaeyjum
°g þykja þeir mjög nýtir borgarar mann-
félagsins.
Báðar vóru þær mæðgur Sigurveig og
Ingibjörg vel gáfaðar og búkonur inar
beztu, gestrisnar og glaðlyndar, orðhepp-
nar og lmyttnnr í svörum. Þær reyndust
öllum vel, sem á þær treystu, og vóru því
elskaðar og virtar af öllum, sem þektu þær.
.a
cð
s
«o
cð
0
í>
0
ft
Raddir almennings.
—:o:—
Meiri þrifnaö!
Undirritaður tekur að sér (án borgunar)
að vísa Heilbrigðisnefnd bæjarins á hland-
forarstöðuvötn, þau er hún sjálf ekki sér,
en þó liggja við aðalgötu bæjarins.
Reykjavík, 20/7 — ’06.
Helgi Pórðarson prentari,
Laugavegi 61. Heima eftir kl. 7 síðd.
Reykjavík og grend.
E/s „Kong Trygye“ (E. Nielsen)
kom hingað frá útlöndum að kvöldi
þess 14. þ. m. fullfermdur vörum, og
með honum 68 farþegar, þar á meðal:
bæjarfógeti Halldór Daníelsson og
frú hans, úrsmiður Guðjón Sigurðs-
son, lögfræðingarnir Magnús Sigurðs-
son og Einar Arnórsson, gullsmiður
Páll Þorkelsson og frú hans, ungfr.
Sigríður Björnsdóttir (ritstj.) og Helga
Thorsteinsson. Ennfremur 26 kenn-
arar, flestir norskir, 17 vinnumenn
til ritsímans, 12 útlendir ferðamenn,
9 þýzkir og 3 enskir.
Cfufuskipafélagið „Thoro“ hefir
nýlega keypt gufuskipið „Sterling"
(frá Kristíaníu) til íslandsferða. Skipið
er 210 feta langt; brutto 1047 Regis-
ter Totis; netto 632 Register Tons
og hefir 12 mílna hraða, byggt 1890
í Leith; alt raflýst
Á skipinu kvað vera mjög gott
farþegjarúm, og getur það flutt um
130 farþegja.
Hr. Emil Nielsen verður skipstjóri
á þessu skipi.
Bitsíminn. Með „Laura“ nú kom
sæsíminn, er leggja skal yfir Hval-
Munið eftir nýju verzluninni í Kyrkjustræfi 8.