Reykjavík - 08.09.1906, Side 2

154
R E YK J A V í K
er þannig verði háif-samfrosta svo að
megn snjóþyngsli leggist á. Hér eru
þræðirnir að eins tveir, og geta því
ekki orðið samfrosta eða neirt svip-
líkur þungi lagst á þá.
En í vetur má auðvitað búast við
nokkrum bilunum. Það er ávalt svo
fyrsta missirið, meðan smíðagallar
sem í þræðinum leynast (loftbólur
o. s. frv.), eru að koma í ijós. Eftir
það er ekki ástæða til að óttast tíð
slit. '
Og viðgerðir verða mjög fljótar.
Nógur tíminn að fara að barma sér,
þá er reynslan gefur ástæðu til þess.
Smávægis um landshagi.
(Eftir Landshagsskýrslum fyrir 1905).
I.
Fólkinu er að fjölga í landinu, þótt
vel mætti fara hraðara.
Fleiri fæddust en dóu :
1902 . . . . 958 manns.
1903 . . . . 920 —
1904 . . . . 1051 — 2929
Útflutningar af land- inu er talið ólíklegt
næsta, að hafi numið 1447 —
Ætti þá þessi 3 ár að hafa fjölgað á land-
inu um 1482 —
Fólksauki ^/n—31/i« 171 —
1901 var .... 1653
En 1. Nóv. 1901 var
hér eftir manntalinu 78.347 — 80,000 —
ættu því að hafa verið full hér á landi
við ársbyrjun 1905.
Hr. Indriða Einarssyni (er samið
hefir töflurnar, sem hér er eftir farið)
þykir „ástandið óalegt" að því, hve
hjónaböndum fækki. Telur það geta
komið af „vaxandi fyrirhyggju" (hún
er þó varla „óaleg" ?), eða af vantrausti
á atvinnuvegunum.
í Danmörku komu á hverjar 10,000
íbúa:
1890— 1894 137 ný hjónabönd
1895—1900 148 -
En á íslandi (á hverjar 10,000 íbúa):
1891— 1900 70 ný hjónabönd
1901—1902 63 -
1904 60 - —
En með því að tala fæddra umfram
dána fer hér sívaxandi, og fólkinu
fjölgar, þá er líklegt, að vantraust á
atvinnuvegunum sé ekki aðalorsökin
til fækkandi hjónabanda, heldur, ef
til vill, að nokkru leyti forsjálni, en
líklega að mestu leyti meira frelsi í
sambúð karla og kvenna, en víða
annarstaðar. Sambúð „upp á pólsku"
er hér mjög tíð, einkum í kaupstöð-
um, og getur sprottið af ýmsum á-
stæðum (meðal annars efnalegum);
auk þess er lausaleikur tíður hér í
landi og hefir víst verið frá alda öðli.
Þetta er söguiegt ástand frá elztu
tímum, sem taka verður tillit til. Þó
virðist tölu óskilgetinna barna heldur
vera að fækka.
Dálítinn þátt i tiltölulegri fæð hjóna-
banda kann það og að eiga, hve til-
tölulega margir flytjast héðan af landi
áður en þeir ganga í hjónaband.
Með því að heldur dregur úr mann-
dauða, og mannsævin er að lengjast
í landinu, þá aukast ekki fæðingar að
sama skapi sem íólkið eykst. Mis-
munur fæddra og dáinna iiggur meira
í fækkun dauðsfalla en í fjölgun fæð-
inga.
II.
Mannfjöldi kaupstaða og verzlunar-
staða inna stærri eykst.
Reykjavík hafði 1904 8304 íbúa.
(í fyrra haust yfir 9000). Næst kemur
Akureyri (ásamt Oddeyri) með 1514;
þá ísafjörður með 1310, þá Hafnar-
fjörður með 1076, þá Akranes með
732, Eyrarbakki með 726 (987 að
Stokkseyri meðtaldri), og loks, 7. í
röðinni, Seyðisfjörður 654 íbúa —
og þetta er iátið vera kjördæmi(!) út
af fyrir sig. Hver einn Seyðfirðing-
ur hefir því jafnmikið atkvæði um
landsmál eins og hverjir 7 Reykvík-
ingar. Með Seyðisfirði *em kjördæmi
hefir Norður-Múlasýsla með 3012 í-
búum 3 fulltrúa á þingi, en Suður-
Múlasýsla með 5217 íbúum að eins tvo.
Svona fer þegar tillit til einstakra
manna, en ekki landsins, ræður að-
gerðum þingsins.
Lengi hefir verið skopast að Vest-
mannaeyjum sem kjördæmi með 767
íbúa. Enn þá skoplegri er þó Seyðis-
fjörður með 654!
Næst Seyðisfirði kemur Ólafsvík
með 542 íbúum. Stykkishólmur (395),
Keílavík (393) og Sauðárkrókur (384)
náðu ekki 400 fullum.
Hagskýrslur landsstjórnarinnar.
—o—
I.
Engum, sem nokkurn skapaðan
hlut skynjar, getur dulist, hve þýð-
ingarmiklar hagskýrslur landsstjórn-
anna eru.
Á þeim verða menn að byggja, og
ættu að geta bygt, svo ótal margt.
í „Skuld" lögðum vér það til 1881,
að stofnuð væri sérstök hagskýrslna-
skrifstofa í Reykjavík.
Mikil var þörfin þá, en ekki er hún
minni nú.
Það gæti verið einhver allra þarf-
asta stofnun landsins.
En skilyrðið fyrir því, að hún yrði
að fullum notum, er það, að skýrs]-
urnar só svo nákvæmar og réttar,
sem kostur er — að minsta kosti
ekki ýkja-fjarri réttu lagi.
Engar af skýrslum þeim sem lands-
stjórn vor gefur út ár frá ári, upp-
fylla þetta skilyrði. Sumar eru jafn-
vel svo afleitar, að vafamál er, hvort
það er ekki að kasta fé í sjóinn, að
vera að safna þeim og prenta þær.
Orsakirnar til þessa geta verið ýms-
ar og ýmislegar: samvizkuleysi þeirra,
er skýra frá, hirðuleysi embættis-
manna, er safna þeim, og fákænska
landsstjórnarinnar, sem semur skýrsl-
uformin.
Sérhvað af þessu er slæmt, en þó
er ið síðasta (fákænska landsstjórnar-
innar) hvað verst; því að sé skýrslu-
formið ótækt, þá er engum unt að
að gefa skýrslurnar svo, að fult lið
verði í.
Tökum til dæmis verzlunarskýrsl-
urnar. Þar skal hver kaupmaður
segja til, hve mikið hann flytur inn
af hverri vöru: „frá Danmörku," „frá
Bretlandi," frá Noregi og Svíþjóð" og
„frá öðrum löndum." En svo bætir
landsstjórnin þeirri vísdóms-skýring
við, að dálkarnir (með þessum fyrir-
sögnum) eigi að tákna [ekki í hvaða
landi kaupmaður hafi keypt vöruna,
heldur], frá hvaða landi vörurnar
sé [síðast] fiuttar hingað, „og kemur
í því tilliti að eins til greina, hvar
vörurnar eru látnar í skip, það er
flytur þœr hingað, en ekki, hvar þær
kunna að vera keypiar. “
Nú er mjög fróðlegt að vita, hve
miklar og hverjar vörur eru keyptar
hingað í Noregi, í Þýzkalandi, í Sví-
þjóð, í Bretlandi o. s. frv. En tiltölu-
lega ómerkilegt að vita, með hverjum
skipsferðum vörurnar koma. Það hefir
þýðing að vita, hve mikið er lieypt
frá Þýzkalandi af vörutegund, en sár-
lifla að vita, hvort sú vara er látin
fara með járnbraut eða eimskipi til
Hafnar og látin þar i „Laura“ t. d.,
eða hún er send með eimskipi frá
Þýzkalandi til Skotlands og látin þar
í skipið. En i fyrra tilfellinu er hún
talin með „aðfl. vörum fráDanmörk",
í síbara tilfellinu með „aðíl. vörum
frá Bretlandi".
Eins er með vörur frá Noregi. Eftir
skýrslunum er ekkert talið hingað
flutt frá Noregi, nema það litla, sem
kemur hingað beinleiðis þaðan. En
það mikla vörumagn, sem vér kaup-
um í Noregi, en látnar eru í skip,
í Khöfn [eða í Skotlandi], það er talið
aðflutt „frá Danmörku". Þetta alt
gefur ramskakka hugmynd um, hver
og hve mikil verzlun vor er við hvert
land.
Auðvitað ætti að miða við, hvar
vörurnar eru keyptar. Ef ég kaupi
norskan eða þýzkan varning í Dan-
mörku, þá’ er rétt að teija hann að-
fluttan frá Danmörku. Kaupi ég hann
beint frá Noregi, þá á að telja hann
þaðan fluttan, og kaupi ég hann frá
Þýzkalandi, bæri að telja hann þaðan
fluttan. Því að allur varningur er
fluttur þaðan, sem ég kaupi hann,
hvar sem hann svo kann síðast að
vera látinn í skip það er flytur mér
hann.
Hlægilegustu vandaspurningar geta
vaknað af þessu afleita skýrsluformi
landsstjórnarinnar og skýringum henn-
ar' Yér skuJum taka dæmi, sem ný-
lega kom fyrir. í Skotlandi eru lát-
nar í „Ceres“ vörur til Jóns; hann
hefir keypt þær í Skotlandi, Englandi
og Ameriku, en þær eru allar í ein-
um kassa, af því að vörurnar frá
Englandi og Ameríku vóru sendar
umboðsmanni Jóns í Skotlandi, sem
lætur þær í kassa ásamt sínum vör-
um. „Ceres" strandar í Færeyjum.
„Laura“ er send beint frá Höfn til
Færeyja, og kemur ekki í Skotland;
hún tekur vörurnar í Fœreyjum (sem
heyra Danmörku til) og flytur þær
til Reykjavíkur. Hefði „Ceres“ nú
ekki strandað, þá hefðu vörurnar óefað
komið í dálkinn „aðfluttfrá Bretlandiu.
En úr því „Laura“, sem flytur þær
hingað, tekur þær í Færeyjum, þá
verður líkl. að telja þær „aðfl. frá
Danmörku".
Eða á að fara eftir sendingarskránni
(„Connossement") og telja þær flutt-
ar frá Bretlandi ?
Vér leggjum spurninguna fyrir
stjórnarráðið, sem hefir samið þetta
vísdómslega skýrsluform.
Það er nærri því premiu-gáta.
Óþurkasumur og súrhey.
Það er hörmulegt að heyra, að
töður skuli verða að bera í sjóinn
eins og óþverra, eins og getið er í
fréttum vorum í dag.
Betra væri þó að nota töðuna fyrir
áburð.
En hörmulegast er, að mönnum
skuli aldrei hugsast að gera súrhey
í óþurkatíð. Súrhey má ávalt hafa
til fóðurs ásamt burkuðu heyi.
Frá Skotlandi er vel vinnandi nú
að panta sér hey, fyrir þá sem geta
lagt út verðið. Hér er reynsla fyrir,
að kýr éta skozkt hey og þrífast vel af.
Svo má kaupa kornfóður með.
Fyrir þá sem því orka, er alt betra
en að fella skepnurnar.
Landshornanna milli.
—:o:—
Slys. Laugard. 1. þ. m. hvolfdi
fiskiskipi í Steingrímsfirði kl. 5 ár-
degis í bezta góðviðri. 5 menn, er
á vóru, drukknuðu. Þeir vóru Pétur
Þórðarson (frá Gróttu, næturvörður
hér áður), Jón Jónsson frá Höll (áður
húsvörður í barnaskólanum), Jón Jóns-
son (af Laugavegi?), allir úr Reykja-
vík; Guðjón Pétursson úr Keflavík
og Jóhannes Jónsson úr Steingríms-
firði. Ætlun manna er, að stórfisk-
ur hafi grandað skipinu. [Fregnin
símuð suður með lands-símanum].
Sumai’leysi er að frétta noiðan
af Reykjarfirði. Þar hafði taða verið
borin í sjóinn um miðjan f. m. Á
sumum bæjum þar þá ekki farið að
bera ljá á útengi.
Síinalagningin. 30. Ágúst. Tal-
að héðan úr Rvík við Sveinatungu.
— 1. Sept. Talað við Borðeyri. — 3.
Sept. Talað við Sauðárkrók.
Heimsendanna milli.
Smjörsala. J. V. Faber, konsúll Dana
í Newcastle, sendi 27. f. ni. konsúl Jes
Zimsen hér í bæ símskeyti meö sæ-
símanum. En at' því að lands-sím-
inn til Rvíkur var þá enn ófullger, var
skeytið sent hingað með »Barden«
Silkidúka r
og
silkislipsi
nýkomid í
verzl. Godthaab.
|MGM>C>S>€>e>€3H