Reykjavík - 25.01.1907, Side 2

18
REYKJAVÍK
ábyrgð og danskt hirðhald og evðslu-
bragur og aukinn höfðingjasleikju-
skapur í Reykjavík.
Og sumur landinn er nú svo gerð-
ur, að hann krýpur dýpra í dustið
fyrir Danskinum heldur en landa sín-
um.
Skoðið kenginn á baksvip Einars
Ben., er hann á tal við danskan blaða-
mann. Ætli hann yrði ekki enn krapp-
ari frammi fyrir dönskum prinzi ?
ísland í útlendum blöðum.
— Tdgliche Rundschau í Berlín
getur þess, að íslendingar vilji helzt
iosna úr öllu sambandi við Danmörk,
og skýrir því næst frá flagg-kröfu þeirra
og frá sprengifleygs-ávarpinu.
— Pólitiken tekur hóglátlega í mál-
in, en skilur varla til fulls, hvar flskur
liggur undir steini. Hún flytur þýðing
í óbundnu máli á flagg kvæði Einars
Ben., og getur þess að prentaða kvæðið
íslenzka sé prýtt mynd af flagginu,
sem fram sé haldið, „hvítur kross á
blám feldi, alveg einsog gríska flaggið",
segir blaðið.
Auðheyrt er það á „Polit.“ og fleiri
blöðum, að ekkert er þeim jafnviðkvæmt
sem flaggmálið. í sumum blöðum er
ekki dregin dul á það, að þar muni í
harðbakka slá, ef íslendingar ætli að
fara að setja upp verzlunar-flagg óviður-
kent af öllum heimi og óheimilað að
öllu.
— Einar IJcn. ,foringi‘(!). Poli-
iken hefir átt víðtal við sendilinn Einar,
sem hafður var að tálbeitu á krókinn,
sem ritstjóri Þjóðólfs beit svo fast á,
að agnhnúinn gekk út um kokið. Einar
tjáir sig vera „foringja landvarnarflokks-
ins“, og lýsir skoðunum sínum af
miklum létta. Meðal annars segir hann:
„Alt skraf um aðskilnað íslands frá
Danmörku er tómt hjal marklausra
manna1), og er slíku enginn gaumur
gefandi. Landvarnarflokkurinn vill[?j
halda sambandinu við Danmörk. Þetta
sýnir og blaða-ávarpið, . . . sem ég hefl
gert úr garði. [Hvað segir Sírak hér
um, Skúli sæll?J! ísland getur ekki staðið
sjálfstœðum fötum. Og hvaða lands
drottinvaldi („Overhoihed")2) ættum
vér fremur yfir oss að óska en Dan-
merkur? Nei, það er geflð og öllum
auðsætt: sambandið við Danmörk skal
og hlýtur að verða varðveitt".
„Það sem er markmið Landvarnar-
hreyfingarinnar, er, að afla íslandi fulls
frelsis í sérmálum þess, en hins vegar
óskum vér, og erum þar vist í sam-
ræmi við Hafstein ráðherra, að öllum
sameiginlegum málum verði skipað á
þann hátt, að samvinnustjórn Daii-
rnerkur og íslands á þeim verði á
samningi bygð. Pað er óskiljanleg
einfeldni af Alþingi íslendinga að trúa
því, að ráðherra íslands hafi óháða
stöðu eins og nú stendur. Það leiðir
af sjálfu sér, að úr því að hann er
meðlimur ríkisráðsins danska3), þá get-
ur hann ekki óháður verið".
Svo lætur „foringinn" í ljós von sína,
að takast megi samningar milli Dan-
merkur og íslands um nýjan og frjáls-
legri afstöðu-grundvöll að lögum „fyrir
*) Þessir „marklausu menn“ eru t. d. Ari
landvarnar-ritstjóri, Bjarni frá Vogi og Guðm.
Hannesson. Rilstj. Rvk.
2) Skyldi ekki hr. Jón Jensson og mikill
hluti Landvarnar-fylgjenda foringjans Einars
fá nábit af því að taka sér þessi orð hans í
munn? Ritstj. Rvk.
®) En fyrst hann er það nú ekki, hvað þá?
Rítstj. Rvk.
samvinnunni". Kveðst helzt á þetta
líta: Hvers þarf ísland? Hvað gagnar
Danmörku bezt? ísl. þurfi á miklum
stofnfjám að halda; landið sé eins stórt
og írland, en hafi ekki meiri íbúatölu
en Norðurbrú [eitt stræti í Höfn].
„Landið hefir mikil framfaraskilyrði",
segir hann, „en það verður að hafa
fult frelsi til þroskunar. í Danmörku
eru til stofnfé þau sem vér þörfnumst,
en þau verður að flytja til íslands í
alfrjálsri samkeppni við önnur lönd.
Yér þurfum á framtaks-frumkvæði að
halda í ýmsum efnum, og það sem oss
skortir, þiggjum vér fúslega frá Dan-
mörku, en það verður að vera með
fullri viðurkenning þess, að vér höfum
rétt til að hagnýta oss það, ef önnur
lönd eru fær um að leiðbeina oss betur
í hinu eða þessu“.
Um flaggið segir E. B., að það sé
eiginlega ekkeit nýtt; vér viljum að
eins breyta fálkanum í kross. Að vér
höfum sérstakt flagg, finst honum svo
blátt áfram eðlilegt, að óþarfi sé að
færa rök fyrir því; það sé að eins til
að sýna þjóðerni vort, — að vér séum
sérstök þjóð. Ekki nefnir hann held-
ur, hvort hann á að eins við staðar-
flagg [sem enginn hefir haft neitt sér-
staklega á móti — vér höfum notað
valinn þannig mörg ár], eða hann á
við verzlunarflagg og herflagg, eins og
Bjarni frá Vogi. Ekki nefnir hann
heldur berum orðum [eins og Einar
Hjörleifsson gerði], að tilgangurinn sé
að útrýma danska flagginu; en þó virð-
st helzt mega ráða það af orðurn hans,
að svo sé. Hann segir þetta sé engin
niðrun fyrir alríkið. Öllu fremur „megi
’segja, að konungdæmið danska verði
veglegra við það, að annað land, sem
þroskast frjálst og sjálfstætt og miklast
við það, heyri undir yfirdrottnun þess".
Svo þylur Einar flokksforíngi upp
fyrsta versið af flaggsálmi sínum, í
danskri þýðing eftir sjálfan sig. Hún
er svo:
Reis dig, Islands unge Fane,
op i tusind Stemmers Lag,
Giv os Enhed paa vor Bane,
Hjerte og Aand til samlet Tag.
Husk din store, stolte Ahne,[!!!J
Island. End er der en dag.
Eins og þeir sjá, sem kunna dönsku,
er þetta framtíðar-danska, — ekki það
mál, sem hingað til hefir þekst í Dan-
mörku. Því er það að fávísir nútíðar-
Danir eins og Georg Brandes gera nap-
urt og fyndið háð að sýslumanns-kveð-
skapnum.
„Meira frelsi verðum vér að hafa“,
segir E. B. „Framtíðina má ekki byggja
á þeirri einkaréttarþvingun, sem til
þessa hefir ráðið Sambandið milli
Danmerkur og íslands mundi þá [ef
vér höfum meira frelsi ?] verða eins og
það sem er milli manns, sem heldur
hvalfiski föstum með laxastöng".
Milli mannsins, sem heldur o. s frv.
og — hvers? Hvalfisksins? Hugsunin
er ámóta ljós og oftar hjá þessum
háfleyga orðaglamrará. Og eru Danir
maðurmn og vér hvalfiskurinn? Eða
erum vér maðurinn og Danir hvalfisk-
urinn? Eða er nokkur skynsamleg hugs-
un í þessari einfættu samlíking?
Og hver þá?
Að lokum segir Einar foringi: „Vér
vlljum hafa landsstjóra á íslandi, um-
boðsmann konungs. Bezt væri, að vér
fengjum þangað danskan prinz. Vér
viljum haía lagastaðfestingarvaldið í
landi voru. Stjórnarflokkurinn, sein
nú er á íslandi, óttast, að ef vér feng-
jum landsstjóra, þá mundi konungur
áskilja sjálfum sér staðfesting nokkurra
mála. Vér sjáum enga hcettu í því
fólgna“.
„Yér mundum álíta næga stjórnskipu-
lega trygging í ábyrgð íslands-ráðgjaf-
ans, og að konungur staðfesti ákveðna
tegund mála, ]bað er oss jafnkœrt eins og
að landsstjórinn gerði pað“.
„Að vér óskum landsstjóra, kemur
af því, að fjarlægð landsins frá Dan-
mörku gerir slíkt fyrirkomulag eðlilegt.
Vér mundum með því verða á sama
grundvelli, sem íslendingar fornu bygðu
á, þegar þeir gengu undir útlent kon-
ungsvald 1262. Sögulega og stjórnar-
farslega verður þetta fyrirkomulag það
bezta og sanngjarnasta".
Crestkvænit má búast við að verði
hér í sumar. Dönsk blöð geta þess,
að samflota konungsskipinu upp hing-
að verði eitt af allra-stærstu eimskip-
um þess „sameinaða", Atlantshafsskipjð
„C. F. Tietgen", sem annars fer milli
Norðurlanda og New York, en á að
kippa út úr því ferðalagi meðan á kon-
ungsförinni stendur. Það á að verða
útbúið fyrir 1000 til 1500 farþega, og
er gert ráð fyrir að þeir geti sofið úti
á skipi á nóttunni meðan þeir dvelja
í Reykjavík.
fjóðverjar gefa oss auga og sjá
oss í gegn um dönsk og ensk gler-
augu. — National Zeitung í Berlín ritar
all-langt um „kröfur íslendinga", sem
blaðið hyggur að leiða kunni til við-
skilnaðar við Danmörk, og hvetur Þjóð-
verjastjórn til að gefa „rás viðburð-
anna“ auga, því að Þjóðverjar eigi hér
hagsmuna að gæta. Er svo að sjá
sem blaðið langi til að Þjóðveijar
hremmi oss, ef vér slítum tengsl við
Dani. »
— Hamburger Nachrichten tala líkt;
en Weser Zeitung (Bremen) hefir upp
ummæli Tmes-fregnritans, sem vér
höfum áður um getið.
Stráka-pólitikin.
Það er æskannar eðli að vera til-
finningarnæm, skapbráð, framhleypin,
einlæg og undirhyggjulaus, en ekki eru
hyggindi venjulega hennar kostur; þau
eru ávöxtur þeirrar reynslu, sem æsk-
una skortir.
Og satt að segja: gamalvísir ung-
lingar eru oftast ekkert geðslegir.
Það er því eðlilega réttur inna ungu
manna að fylkja sér um þann fulltíða
og ráðsetta forsprakka, sem fremst og
hæst ber merki mannfrelsis og þjóð-
frelsis.
En það er ekki að ástæðulausu að
allar þjóðir hafa lögleitt hjá sér ákveð-
ið lögaldurstakmark. Þeir sem eigi
hafa náð því, eru eigi sér og sínu ráð-
andi; þeim verðar eigi fyrir fó trúað,
því að þeir eru ekki skyldir að borga
það sem þeim er lánað.
Og það er auðsætt, að þeir sem eru
ómagar annara, ógildir að ráða eyris-
virði af eignum, þeir eru ekki til þess
fallnir aðgerastforráðamenn þjóðarinnar.
Þeir eiga að vinna undir umsjá og
forustu annara, en hitt er ósvífni, að
ætla sér þá dul að gerast leiðtogar
annara um þau mál, sem lögin synja
þeim atkvæðisréttar um fyrir óvits
sakir og þroskaleysis.
Slíkt á sér heldur engnn stað í
nokkru menningarlandi, nema hér á
íslandi, að skegglausir strákar, skip-
brotsmenn frá háskóla margir hverjir,
ómagar foreldra og vandamanna, sum-
ir meira og minna kendir við fiesta
óreglu, skuli gefa út ályktanir og á-
skoranir til þjóðarinnar.
Stráka skortir eðlilega ábyrgðartil-
finning, af því að þeir geta enga á-
byrgð borið á neinu, allra sízt í þjóð-
málum.
Engu að síður: æskunni fyrirgefst
mikið — og á að fyrirgefast mikið —
af því að menn búast við að henni
fylgi ýmsir þeir kostir, sem henni eru
eðlilegir, ef hún er óspilt, einkanlega
frelsisþrá, sannleiksást og drenglyndi.
En þegar ódrengleg lyga-náttúra,
sannleikshatur og lævísi eru einkunnir
hennar, þá er hún spilt, og þá fyrir-
gerir hún allri vorkunn og öllum með-
hug.
Fjarri oss se að segja það, að með-
al þeirra óþroskuðu unglinga, sem hér
á meðal vor eru að flónska sig á póli-
tík, sé ekki ýmsir vandaðir piltar,
ýmsir efnismenn, sem væntanlega
verða með árunum „góðir hestar úr
göldum folum“. Og ekki er það held-
ur tiltökumál, þótt innan um þá finn-
ist fáein siðferðisleg þrotaflök. Hitt
varðar mestu, að flestallir af þeimeru
hreinir pólitiskir óvitar, og ekki svo
allfáir eru á því vitsmuna-reki, að lík-
legt er að þeir verði pólitiskir óvitar
til æviloka.
En þó að vér þannig getum fyrir-
gefið einstaklingunum meðal þessara
æskumanna ærsl þeirra og óvit, þá er
það engu að síður skylda vor að vara
fákæna menn við þeim og þeirra at-
hæfi, af því, að það er að gera ætt-
jörðu vorri stórtjón, með því að óhlut-
vönd skrílblöð, sem nota þá til að
hleypa af ýmsum púðurkerlingum, sem
þau hafa sjálf ekki í fullu tré með að
kannast við frumkvæðið að, breiða út
óvitahátt þeirra, svo að þjóðin er að
fá á sig, alveg óverðskuldað, það orð
í útlöndum, að landsmenn yfirleitt sé
þeir óvitar, sem þeir eru alls ekki.
Jafnvel vitrir menn og oss velviljað-
ir, en ekki nógu kunnugir, telja alla
flónsku þessara óvita stráka „kröfur
lslendinga".
Atleiðingin af þessu er aftur sú, að
vér töpum meðhug manna, ekki í
Danmörku að eins, heldur víðar um
lönd.
í Danmörku hefir varla nokkur mað-
ur verið oss velviljaðri en prófessor
Georg Brandes, sem jafnan hefir tekið
í þann streng, er oss mátti betur gegna.
Jafnvel hann virðist nú ætla. að
vér íslendingar allir séum nú að ganga
af göflunum, enda mætti hann halda
það, ef almenningur á íslandi héldi
öðru eins fram og Þvf, að neita dönsk-
um mönnum, samþegnum vorum, um
þegnrétt á íslandi, ef þeir setjast hér
að.
Brandes hefir ritað tvær greinir:
Aðskilnaður Amager og Amager-flagg-
ið, sem eru biturt og meinfyndið háð
um sumar „íslenzku kröfurnar". Auð-
vitað gerir hann oss rangt til með því,
að skoða þær kröfur sem almennar
kröfur þjóðar vorrar. Með hinu gerir
hann þó sjálfsagt íslendingum alment
------------------------------ 9
ÉRSMÍÐA-YINÍi USTOFA.
Vönduð ÍJ r og Rlukkur.
Bankastræti 12.
Helfli Hannesson.
m---------------------------------v