Reykjavík - 26.03.1907, Blaðsíða 1

4
15
1R e £ k j a vik.
blad til stjórnarvalda-birtinga á Islandi.
VIII., 23
Útbreiddasta blað landsins.
Upplag yfir 3000.
Þriðjudag 26. Marz 1907.
Áskrifendur í b æ n u m
yfir 1000.
VIII, 23
ALT FÆST I THOMSENS MAGASINl, “2S&
f )f l 1 íl Og ©ldavé-lar selur Kristján Porgrímsson.
„REYKJAVÍK
QOOOOOOOOOOOOOOOOOc
Verzlunin
Edinborg
í Reykjavík selur
samkvæmt auglýsingum vorum
Útlendan Skófatnað
með mjög1 niðnrsettu verði
til Páska.
Marg-ar tegundir úr að
velja, flestar marg’-þektar
að gæðum ogr ódýrleik.
Árg. [60 —70 tbl.] kostar innanlands 2 kr.; erlendis
kr. 3,00—3 sh.— 1 áoll. Borgist fyrir 1. Júlí.
Auglgsingar innlendar: á 1. bls. kr. 1,50;
3. og 4. bls. 1,25 — Útl. augl. 88*/»°/e hærra. —
Afsláttur að mun, ef mikið er auglýst.
Útgef.: Hlutafélagið „Reykjavík“.
Ritstjóri, afgreiðslumaður og gjaldkeri
Jón Ólafsmon.
Afgreiðsla Laufásvegi 5, kjallaranum.
Ritstjórn: ---„ stofunni.
Telefónari
29 ritstjóri og afgreiðela.
71 prentsmiðjan.
Bæklingur Guðmundar Hannessonar.
(Framh.)
II.
En svo er bezt að koma að efni
kversins, og er þá fyrst að segja, að
það er fjörlega ritað og skemtilega,
auðsjáanlega af tilfinning og hreinum
hvötum, ög mýmargt skarplega athug-
að og mikið rétt og satt í því.
Leitt er að eins, að hér og þar eru
meinlegar gloppur og stökk í hugsun-
inni.
Þetta veldur því, að kverið verða
menn að lesa með mikilli gætni og
umhugsun. En þeim sem hafa næga
dómgreind og sögulega þekking og beita
Þeim við lesturinn, fteim er óefað holt
að lesa kverið.
Aðskiinagar.p0stu]ar og ríkiskröfu-
menn hafa dýrkað hr. G. H. eins og
spámann síðan kverið kom út.
Aldrei hefi ég séð hlálegri átrúnað
og dýrkun manna, sem ekkert skildu
í kenningunni, sem þeir hugsa að þeir
trúi á.
Skæðara vopn móti öllum aðskiln-
aðar kröfum eða kröfum um sjálfstætt
riki í persónusambandi, eins og nú
stendur á, er torvelt að kjósa sér —
ef ritið er lesið með fidlri dómgreind
og rétt skilið.
Hr. G. H. heldur því auðvitað fram,
að þótt vér „höfum nú fengið frjálslega
sjálfsstjórn og full umráð yfir fé voru“,
Þá sé oss þó eigi unandi við það sem
er> af því að vér höfum ekki „sjálf-
stæði“ sem óháð ríki; konungs-samband
eitt væri skárra en ekkert, en þó reynd-
ar óhafandi líka; fullur aðskilnaður sé
það eina, sem geti gert oss sjálfstæða.
Hann játar þó, að til uppreisnar sé-
um vér ekki færir; og bónar-vegurinn
og kröfu-vegurinn „engin leið yfir tor-
færurnar".
Frá 116. bls. og út til enda (132. bls.)
heldur hann svo því fram, að eini veg-
urinn til að verða sjálfstætt ríki, sé
stefnuföst viðleitni sjálfra vor í með-
íet'ð sérmála vorra. En auðvitað tækí
slíkt langan tíma — hve langan, segir
hann ekki, enda mun örðugt að spá
í eyðurnar um það fyrirfram, hve marga
áratugi það tæki.
En með þessu hefir þá hr. G. H.
játað, að það sé ekkert vit í að vera
nú að koma fram með slíkar „kröfur“.
HI.
Ég hefi í greininni: „Betri er krókur
en kelda“ („Rvík“ VII, 48; 27. Okt. f. á.)
sagt:
„Oska sjálfsagt allir íslendiugar, að þjóð-
inni megi vaxa svo fiskur um hrygg að
fjölmenni og velmegun, að ísland geti
orðið sjálfstætt ríki, annaðhvort í sambandi
við eitt eða fleiri ríki önnur eða eitt út af
fyrir sig“.
Ég tók fram að „fullkomin sjálfstjórn
íslands í sérmálum þess“ sé fyrsta tak-
markið, sem allir íslendingar keppa að.
Þetta, sagði ég.
„er takmark, sem allir stefna nú beint
að, og miðar óðum að. Að ná því fyrst
og hagnýta svo það sjálfsforræði, það er aft-
ur í vorum augum skilyrðið fyrir, að síð-
ara takmarkið fsjálfstætt, ríki] geti nokkru
sinni orðið meira en fagur draumur eða
loftkastali“.
Hér hefi ég skýrlega bent á tvö
takmörk, sem vér eigum að reyna að
ná, annað, sem liggi nær og vér get-
um náð nú þegar, og hitt, sem fjar-
lœgara sé og vér getum ekki búist við
að núlifandi kynslóð nái. Ég sagði m.a.:
„Yrkjum landið, notum sjóinn, eflum
atvinnuvegina, svo að fólkið geti fjölgað
og efni landsins vaxið. Þá búum vér í
haginn fyrir komandi kynslóðir niðja vorra,
svo að peir geti orðið þess megnugir, sem
oss er ofvaxið núa.
Ég á ekki gott með að sjá, hvað
okkur Guðm. Hannessyni ber hér á
milli í aðalefninu, þó að hann kunni
að hugsa sér tímann, sem til þessa
gengur, eitthvað styttri, en ég hugsa
mér hann.
Og þekkir hr. G. H. nokkurn íslend-
ing, sem ekki dreymi sama drauminn
sem okkur báða?
Fyrir nokkrum vikum reit hr. G. H.
vini okkar beggja ónefndum hér í bæn-
um bréi, og í því þennan kafla, sem
hann leyfði honum að sýna mér:
„Ilt er að vita, hve gamlaður J. Ól. ger-
ist nú, ekki i rithætti og stýl, heldur skoð-
unum. Berst hann nú sem ákafast móti
sjálfum sér á yngri árum. Svo hefir fleir-
um farið. Samt sem áður er meira af
skynsamlegu viti í mörgu, sem hann skrif-
ar, en flestir þar syðra.
Ég las grein hans: Krókur og kelda.
Þar sést honum yfir það, að full vissa er
fyrir1), að krókurinn er ófær, hálfu verri
en keldan, og til hvers er þá að velja
lengri leiðina ? — Þær ályktanir, sem hann
') Hvar er sönnun fyrir því? J. Ol.
dregur um smáríkin, eru algerlega rangar2).
Mátt þú segja honum þetta“.
Mér var leyft, með heimild bréfrit-
ans, að lesa þetta, en ekki var mér
leyft að læra setningarnar utanbókar
né að prenta þær. Ég tek mér þó það
Bessaleyfi í fullu trausti þess, að hr.
G. H. misvirði það ekki við mig, af
því að þær falla einmitt inn í hugsan-
ir þær sem ég er að rispa hór upp.
Nú er liðið á 27. ár síðan ég kvað
„Til gamals manns" — vísur, sem fá-
ir af lesendum mínum kannast nú, ef
til vill, við.3)
2) Gaman væri, að sjá sýnt fram á það
með rökum, að þær’sé rangar. J. Ol.
3) Þær eru svona:
„Já, þú ert orðinn gamall nú og grár,
nú gremst þér, hversu taumlaust nngir
skeiða,
þér þykja skopleg tilfinninga tár,
þú trúir litt á vora frelsis-eiða.
En manst þú ekkert eftir sjálfum þér
á æskudögum? Slíkt er gleymt, því ver!
Mót öllu þvi sem úrelt var og rotið
i æsku þinni forðum harðist þú
og hégiljanna herkví fékstu brotið;
þú hafðir pd á „frjálsri rannsókn“ trú.
Er hún nú dauð? Eða hví oss lastar þú?
Yér heyjum sömu baráttuna nú.
En öðru máli er að gegna hér
að ætlun þinni, gervalt horfið er,
sem þú og kynslóð pín var við að stíma
og þreyta stríð; en kynslóð vorra tíma
þvi verki öllu’, er upp þið bygðuð þá,
nú árás veitir. Þar er munur á.
Hér munur enginn ætla ég sé til,
því ykkar feðra bygging sundur tæta
þið vilduð, og um verkin þeirra bæta —
og við nú gerum ykkur sömu skil. '
Vér eigum sjálfsagt sama lfka’ í vonum
á sinni tfð af vorum eigin sonum.
Frá því ég kvað það kvæði og til þessa-
dags veit ég mig ekki hafa verið eins
grandvaran um nokkurn hlut, eins og
að prófa sjálfan mig sí og æ og at-
huga, hvort ég hefði í nokkrum grund-
vallaratriðum mist trú á hugsjónum
mínum frá tvítugu til þrítugs aldursins.
Ekki fyrir það, að ég telji ekki rétt-
mætt að breyta skoðunum um einstök
mál og aðferðir, þegar röksemdir og
reynsla sannfæra mann, heldur af því,
Og guði sé lof, að gengur það til svona!
Já, guði sé lof, að dfram sannleiksbrautir
æ leitar æskan þrátt fyrir allar þrautir!
Já, þvi er um heimsins framför gott til vona.
Og guði sé lof petm gömlu máttur þverrar!
Jd,guði sélof þeirungu eru tímans herrar!“
jjacchus er guð gleðinnar.
Það hefir eigi verið á móti mælt,
að Brennivínið hans Ben. S. Þör-
arinssonar væri g'uöaveig og líf og
andi o. s. frv. Og enn hefir verið
verðuglega og lofsamlega um það kveð-
ið, sem hér segir:
Sem himins dögg, er dreifir fjöri, lifi,
um dali, strendur, hlíðar, tún og engi,
og vekur alt af vetrar þungu kifi
og vorsins strengi lætur hljóma lengi.
Svo er það eins með akvavítiö góða
og ölföng þau, sem Bensi karlinn hefur,
þau græða líf og auka unaðsgróða
svo ævin verður bjartur geislavefur.
Og Brennivínið bezt er þar að
keupa,
því Beu, S. Pór. á heillaveigar
góðar,
þær koma höltum körlum til að hlaupa
og kveða: „Lifi andans vonir hljóðar!“