Reykjavík - 07.09.1907, Qupperneq 2

214
REYKJAVIK
Oliver Twist
cr heimsfraeg skáldsaga eftir Charles Dickens. Hún fsest
nií í vandaðri ísl. þýðingu hjá bóksölum víðsvegar um land
alt. Góð, hentug og mátulega dýr tækifærisgjöf fyrir unga
•g fullorðna. Menn hafa sagt um Njálu, að hvað oft sem
þeir litu í hana, loerðu þeir eitthvað af henni. Sama má
•egja um Oliver Twist: hversu oft sem hann er lesinn, finst
nóg til íhugunar og auk þess er bókin víða mjög skemtileg.
Benzín-mótorinn „Stabil“
2 heiðurspeninga úr silfri.
Benzín-mótorinn „Eureka“
1 heiðurspening úr silfri
1 —„— úr bronzi.
Edílon Grímsson.
Aths.: Þess er rétt að geta, að sá
benzín-m ótorinn, sem talinn er benzin-mótora
beztur, „Wolverine11, var ekki með að keppa
um verðlaun, þótt hann væri þar sýndur.
Svo segja skýrslur blaðanna. Jiitstj.
Undir landvarnargrimunni.
Eftir „Lögréttu11.
Það hafa kunnugir ætíð vitað og
séð, að ættjarðarástar-roðinn á vöng-
um margra landvarnarmannanna okk-
ar var ekki írá hjartablóði þeirra
kominn, en að þeir hafa litað sig
eins og loddarar á leiksviði, og að
mikið af glamri þeirra er ekkert ann-
að en alvörulaus uppgerð. Þeir leigja
sig sjáifir útlendingum einmitt til
þeirra verka, sem flokksblöð þeirra
dæma allra harðast. Hérna eru nokk-
ur dæmi um það.
Landvarnarmaðurinn cand. jur.
Magnús Sigurðsson vildi fyrir hönd
Englendings nokkurs kaupa Gullfoss
og bauð Tómasi bónda í Brattholti
í Tungum 50,000 kr. fyrir hann, en
Tómas bóndi neitaði því. Hann vill
eigi að Englendingar eignist dýrustu
og fegurstu blettina á íslandi, og er
vert að geta þess. Hafði dóttir hans
átt mikinn og góðan þátt í, að eigi var
fossinn seldur.
Sami hr. Magnús Sigurðsson hefir
nú í hálft ár verið að braska í því
að selja beztu jarðir hér í grend við
höfuðstaðinn, Elliðavatn og Vatns-
enda; hafa auglýsingar um það frá
honum lengi staðið í útlendum blöð-
um.
Þá hefir landvarnarpostulinn Einar
ritstjóri Arnórsson boðið eigendum
vélanna við Reykjafoss að selja bæði
tóvinnuvélarnar og Reykjafoss út-
lendíngum. Kvaðst hann mundi sigla
bráðum og þá geta gert þetta.
Þjóðkunnugt má heita sölubrask
Einars Benediktssonar á sumum beztu
jörðum landsins og fossum til útlend-
inga. Hafði hann fengið allmikið fé
til þess í vetur í Kristíaníu, að ná
fossunum í Soginu og jafnvel Gull-
fossi líka undir Norðmenn.
Einn foss hefir Englendingur nokk-
ur keypt kringum 20. Ágúst. Það er
fossinn í Andakílsá í Borgarfirði og
fór hann fyrir 2400 kr.
Heimastjórnarmaður.
— „Fjk.“ frá í gær erókominenn
í vorar hendur, en heyrt höfum vér,
að hr. E. A. neiti því þar, sem hér
er um hann sagt.
Eitstj. „Bvk.“
Úr Yesturbænum.
Það er hvorttveggja að vesturhluti
bæjarins er útjaðar hans, og íbúarnir
í þeim hluta hvorki embættismenn né
„gróssérar", enda eru þess ljós merki,
að in háttvirta bæjarstjórn veit vel af
• ' ------------- ■ ■ •
ÚRSMÍÖA-YINNUSTOFA.
Vönduð Úr og Klnkkur.
Bankastræti 12.
Helgi Hannesson.
þessu. Þar hefir nú í 2 ár enginn
skapaður hlutur verið gerður til gagns
eða þrifa, nema ef telja skal vegarspotta
út úr Vesturgötu ofan að sjónum; en
sú gata er gerð að mestu fyrir einn
eða tvo menn. Þetta er nú alt gott
og blessað.
Það er vatnsleysið, sem ætlar að
verða þyngsta plágan í þessum hluta
bæjarins; lítið útlit fyrir annað en að
Vesturbæingar megi og eigi að fá að
deyja úr þorsta og óþrifum. Nú fæst
enginn dropi af vatni úr öllum þeim
vatnspóstum, sem þar eru, nema rétt
fyrst á morgnana nokkrar fötur. Sá
sem ritar línur þessar, hefir einu sinni
reynt að fara niður að prentsmiðju-
pósti, að fá þar vatn í einar fötur.
Þegar þar kom, gekk með illu að fá
vatn í þessar einu fötur; sagt, að við
Vestbæingar ættum ekkert tilkall til að
sækja vatn í þennan póst, enda var
hann í þetta skifti nærri tómur, svo
að ekki er þangað að flýja.
Mundi það nú ekki vera skylda
bæjarstjórnarinnar, að reyna að bæta
úr þessu, eða megum við deyja úr
þorsta og óþrifum ?
Ég býst við, að þótt byrjað verði á
vatnsleiðslu inn í bæ, þá verði, sem
eðlilegt er, langt að bíða þangað til
hún er komin í Vesturbæinn, því að
sjálfsagt kemur hún þar síðast.
Er nú of langt farið, þótt maður
fari þess á leit, að bæjarstjórnin léti
grafa einn góðan brunn í Vesturbæn-
um ? Það er ekkert efamál, að þar er
svo mikið vatnsmagn í jörðu, að hægt
er að fá brunn, sem trauðla þryti vatn
í, væri vel frá gengið og nógu djúpt
grafið? — Þeir brunnar, sem nú eru
hér, eru allir svo grunnir, að það er
eðlilegt að í þeim þrjóti vatn þegar
langvinnir þurkar eða frost ganga.
En er blessuð bæjarstjórnin lítur yfir
alt, sem hún hefir gert, getur hún þá
með góðri samvizku sagt:
„Sjá, það er harðla gott!“?
Vestbceingar.
Ijeiðarkgt najn.
Það er Þorsteinn gamli Guðmunds-
son fiskimatsmaður, sem vér vildum
minnast einu orði á. Hafl nokkur
maður með réttu áunnið sér heiðar-
legt nafn, gott orð, í sinni stöðu, þá
er það hann.
En slíkt nafn ávinst að eins með
góðri þekkingu á starfl sínu og stakri
samvizkusemi í að rækja það.
Kaupmenn vita nú, hvað nafn Þor-
steins Guðmundssonar hefir að þýða,
hvers virði það er þeim. En almenn-
ingur veit það ekki, og alþingismenn
alment vita það auðsjáanlega ekki.
Nafn Þorsteins þýðir nú það, að
fyrir þann íslenzkan saltflsk, sem Jiann
vottar, að sé 1. flokks vara, er nú
borgað 10 kr. hærra verð fyrir skip-
pundið, heldur en fyrir annan fisk.
Fyrir 2 árum nam það yfir 20,000
skpd. sem flutt var út af málsfíski hér
frá Faxaflóa að eins. Nú nemur það
væntanlega meiru, af því að kaup-
menn úr fjarlægum sýslum eru farnir
að senda hingað flsk sinn, til að láta
Þorstein Guðmundsson flokka hann.
Af hverju? Af því að það tryggir
þeim hærra verð fyrir það sem Jiann
telur 1. flokks flsk.
Hann er strangari matsmaður en
aðrir, en það er einmitt það sem gefur
flokkun hans og nafni gildi.
Kaupmaður utan Faxaflóa sendir
hingað 600 skp., sem á hans stað er
álitinn 1. flokks fiskur, en Þorsteinn
skipar að eins 250 skp. af því í 1.
flokk, en 350 skp. í 2. flokk. — Hver
er afleiðingin? Kaupmaðurinn fær fyrir
350 skp. það verð ytra, sem hann
hefði fengið annars fyrir öll 600 skip-
pundin, en fyrir hin 250 fær hann 10
kr. meira fyrir hvert.
Og þetta er ekkert eins dæmi. Þeir
eru að verða fleiri utanflóa kaupmenn,
sem senda hingað fisk sinn til að láta
Þorstein flokka.
Yér skulum setja að gegn um hend-
ur Þorsteins gangi nú 25,000 skp. á
ári af málsfiski. Setjum enn fremur,
að maður í hans stöðu metti meira
eins árs stórgróða, heldur en samvizku
sína og gott mannorð. Er þá ekki
hverjum manni auðsætt, að hann gæti
á einu ári grætt 100,000 kr. með því
að vera óráðvandur? Hann er hæsti
réttur í ma.tinu. Ef hann neitar að
flokka flsk í 1. flokk, sem ætti þar
heima, mundi hann ekki geta látið
hvern kaupmann borga sér svo sem
4 kr. á skippundið, til að fá flskinn í
1. flokk? Auðvitað margborgaði það
sig fyrii kaupmenn samt. Og ef hann
væri fáanlegur til að skipa í 1. flokk
fiski, sem ekki á það skilið, þá mundi
vera ekki síður vert að borga fyrir það.
Auðvitað gengi það ekki nema eitt
ár. Þá væri hans gamla, heiðarlega
nafn blettað og einskisvert.
En 100,000 kr. gefa líka upp frá
því 4500 kr. í árstekjur.
Það er nú engin hætta á þessu með
Þorstein Guðmundsson. En hann verð-
ur ekki eilífur. Og hver ábyrgist að
aðrir menn, sem eftir hann koma, séu
jafn-ráðvandir og hann?
Að setja menn, sem jafn mikil áhrif
hafa á velferð stærsta atvinnuvegs
vors, á sveltilaun, er það ekki að setja
út verðlaun fyrir óráðvendni?
Það er óhætt að segja, að ráðvendni
Éorsteins ávinnur landi voru það stór-
fé á ári, að missir þess væri þjóðartjón.
En hvernig gerum vér við þennan
mann?
Ritstj. þessa blaðs barðist með hnú-
um og hnjám fyrir því á Alþingi í
hittiðfyrra, að fá laun hans (1000 kr.)
hækkuð um nokkur hundruð króna.
Þeim fékst að eins þokað upp um
skitnar 200 kr.
Það er ekki að eins blóðug vanvirða
að því gagnvart Þorsteini, heldur stœrsta
skammsýni gagnvart landinu að föst
laun hans skuli ekki vera að minsta
kosti 2000 kr.
Vérlaunum útlendingum miklu hærra
en landsins börnum, og það er rétt,
þegar ekki er kostur á öðrum jafn-
færum fyrir minna, og maðurinn er
nýtur og starflð nauðsynlegt.
Ef Þorsteinn hefði verið danskur eða
norskur, þá hefði honum ekki verið
boðnar 1200 kr í laun. Svo mikið er
víst.
Mikið mein getur það verið nýtum
manni á þessu landi að vera Islendingur!
Símskeyti til Blaðskeytasamlagsins.
(„Austri“, „Frækoru“, „lteykjavík“).
Kaupm.Jiófn, 5. Sept.
Edrard Girieg, ið heimsfræga tón-
skáld, dó í gær.
[Edv. Hagerup Grieg, f. 1843 í Björg-
vin í Noregi, var einna frægast tón-
skáld, er uppi var í heiminum núj.
Fjárhagurinn.
Reikningsáætlanir dr. Valtýs og
ísafoldar hraktar.
Ræða ráðherra í efri deild
9. September.
Eins og háttv. þingdeild væntanlega
rekur minni til, hélt h. síðari þing-
maður Gullbr. og Kjósarsýslu all-
langa tölu hér í deildinni við 2. um-
ræðu þessa máls um fjárhaginn yfir-
leitt, sérstaklega um horfurnar við
lok næsta ijárhagstímabils, sem þessi
fjárlög, er vér nú höfum til með-
ferðar, eiga að gilda fyrir. Hann
hélt því fram, að ég hefði gefið
þinginu rangar skýrslur um fjárhag-
inn, gert alt til þess að telja þing-
inu trú um, að fjárhagurinn væri
góður, og vilt því sýn, meðal ann-
ars með því, að tilfæra með tekjum
upphæðir, sem ekki séu tekjur, og
sleppa að tilfæra óhjákvæmileg eða
lögboðin gjöld. Með þessu móti hefði
mér lánast að dylja þingið þess, að
tekjuhallinn, sem í frumvarpi neðri
deildar að eins var talinn rúmar 32
þúsundir, sé í raun og veru rétt að
segja hundrað sinnum meiri, sem sé
nokkuð á fjórðu milljón, að land-
sjóður sé uppétinn, viðlagasjóður
farinn, landið komið á kúpuna, lands-
búið orðið þrotabú, og langt fram
yfir það. Hann sagði, að ég hefði
tekið við fjárhagnum í bezta ástandi,
en eftir 3—4 ára stjórn sé mér bú-
ið að takast að gera oss „algerlega
ófæra í sjálfstæðisbaráttu vorri, svo
fjárhagslega ósjálfstæða, að ekki væri
til neins að hugsa um stjórnlegt sjálf-
stæði" ; gat hann þess, að sumir væru
farnir að líta svo á, að þetta hlyti
alt að vera gert af ásettu ráði, og
einn maður hefði meira að segja
skotið því að sjer, að það mundi
gert að ráðum Dana, til þess að vér
yrðum knúðir til að leita á náðir
þeirra, og gera oss þeim algerlega
tjárhagslega háða. Sjálfur kvaðst
hann að vísu verða að álíta, að ég
gerði þetta af fávizku og „frámuna-
legu hugsunarleysi" og álfaskap í öllu
því, er að fjárhagnum lýtur, en lét
þess þó jafnframt getið, að hann gæti
vorkent mönnum, þó að þeim
dytti hitt í hug, og bætti því við frá
eigin brjósti, að með ráðlagi stjórn-
arinnar í tjárhagsmálum væri snú-
in snara að hálsi oss tjárhagslega,
og forsætisráðherra Dana fenginn
annar endinn, svo að hann gæti kipt
í og hert að, ef vér værum ekki góð
og þæg innlimunarbörn, heldur fær-
um að hreifa einhverju sjálfstæðis-
kvabbi.
Svo mörg eru þessi orð.
Jatnvel þótt ég viti vel, að þess-
ar tilgátur og ályktanir um ástæðurn-
ar fyrir þeim tjárhagslega voða, sem
tölur þingmannsins áttu að sanna,
voru aðalatriðið og mergurinn máls-
ins í þessari „rödd hrópandans", er
hann kvað heyrast skyldu út yfif end-
langt þetta land, svo alþjóð gæti
skynjað, við hvílíka stjórn hún ætti
að búa, þá vil ég að svo stöddu láta
mér nægja að skírskota til þeirra
fáu orða, sem ég sagði um þær við
2 umræðu, og láta aðra um dóm-
inn um það, er niína persónu snert-
ir. En hinar aðrar staðhæfingar hans
og röksemdaleiðslu langar mig til að
athuga dálítið nánar en ég gat gert
í