Reykjavík - 21.09.1907, Qupperneq 2

226
REYKJAVIK
Oliver Twist
er heimsfraeg skáldsaga eftir Charles Dickens. Hún fæst
nú í vandaðri ísl. þýðingu hjá bóksölum víðsvegar um land
alt. Góð, hentug og mátulega dýr tækifærisgjöf fyrir unga
og fullorðna. Menn hafa sagt um Njálu, að hvað oft sem
þeir litu í hana, lœrðu þeir eitthvað af hcnni. Sama má
segja um Oliver Twist: hversu oft scm hann er lesinn, finst
nóg til íhugunar og auk þcss er bókin víða mjög skemtilcg.
samkomulagið á Norðurlöndum fram-
vegis. Og nú heyrum vér frá Svíþjóð
og Noregi að þar farast mönnum áþekt
orð um ágreininginn milli Dana og Is-
lendinga.
íslenzka ágreiningsmálið ber miklu
fremur að skoða frá sjónarmiði Norð-
urlanda heldur en Dana. Það á ekki
að vera spurning um danska ríkisein-
ing eða fjármunalega hagsmuni vor
Dana. Það sem Dani í sannleika varð-
ar mestu í þessu máli, það er að varð-
veita ísland sem heimkynni norrænnar
menningar. Væntanlega vaknar Skan-
dinafa-stefnan1) aftur í nýrri og betri
mynd, og þá megum vér ekki gleyma
íslandi. Og hvernig svo sem samdrætti
Norðurlanda kann að verða fyrir komið,
þá megum vér þar ekki án íslands
vera, svo miklar framtíðar-vonir sem
það á til framfara. En eigi ísland
framvegis að vera heimkynni norræn-
nar menningar, þá verður líka íslenzk
tunga og íslenzkir þjóðhættir að fá að
þroskasl í fullu frjálsræði. — Danmörk
má ekki sleppa íslandi; til þess er ís-
land enn þá of veikt — hvort sem því
verður nokkru sinni fyrir beztu að
standa algerlega eitt síns liðs. Nú
mundi það að minsta kosti þegar í stað
verða stórveldunum að bráð. En hins
vegar megum vér ekki tengja ísland
við oss með neinum þeim böndum,
sem íslendingum finst þrengja að sér.
Vér megum ekki skáka í valdi réttinda
vorra til íslands. Það erum þó ekki
vér Danir, sem öldum saman hafa bar-
ist og strítt í því landi. Hitt er satt,
að nóg er landrými á íslandi, og það
væri skammsýni af íslendingum að
halda landinu lokuðu fyrir innflytjend-
um. Og sakir alda-langs sambands
við Danmörku og sakir frændsemi
þjóðanna, væri það sanngjarnt, að þeir
gerðu oss eitthvað hærra undir höfði
en öðrum þjóðum — nœst á eftir
sjálfum landsins börnum.
En þeir Danir, sem óska kynnu að
setjast að á íslandi, verða að sjá til
þess að gerast íslendingar sjálfir, eða
að minsta kosti láta börnin sín verða
íslendinga. ísland má ekki verða eins
konar Nýja-Danxnörk. Og vér rnegum
heldur ekki leyfa dönsku auðmagni að
sölsa undir sig valdið á íslandi hvorki
leynt né ljóst.
Það eru börn sjálfs landsins ein, sem
geta borið ísland fram á ný til gengis
og vegs.
i) Skandinavismus var eiginlega tilfinn-
ing þess, að Norðurlanda-þjóðir: Danir,
Norðmenn og Svíar [íslendingum gleymdu
menn] væri að ætterni. og eins að uppruna
tungnanna, eins konar stór þjóðaheild; og
af þessu spratt svo sú viðleitni eða stefna
(ríkust um miðja 19. öld), að vilja draga
þjóðirnar í nánara samlag andlega (í máli
og bókmentum), efnalega og stjórnarfarslega,
jafnvel koma öllum ríkjunum undír einn
konung (sem bandaríkjum). Eftir að þessi
síðasta stefna misti fylgi og dó út, hefir vak-
nað ný viðleitni um frjálst samband í ýms-
um greinum (peningaslátta og víxillög eru
sameigin — ýmsir þrá landvarnarsamband,
tollmálasamband o. fl.). Þýð.
Lögbrot þingmanna.
í „Dagbók“ í bl. í dag er „þingslit-
anna“ getið. Þar er skýrt frá því, að
ailir andstæðingar stjórnarinnar á þingi
ásamt einum konungkjörnum þing-
manni hefðu vanrækt að sækja þing-
fund, og síðar aftur flestir gengið af
fundi.
Þingsköp Alþingis segja svo í 42. gr.:
„Skylt er pingmanni, hvort heldur er í
deild eða sameinuðu þingi, að vera við-
staddur, er atkvæði eru greidd, nema hann
bafi lögmæt forföll eða fararleyfi (50. gr.)“
En 50. gr., sem hér er vitnað til,
segir svo:
„Nú hefir þingmaður forföil, svo að hann
getur ekki mætt á fundi, og skal hann þá
skýra forseta, þeim er í hlut á, frá því í
tæka tíð.
Burtfararleyfi af þingi getur forseti veitt
um 2 daga, ef nauðsvn krefur. Ef um
lengri tíma er að ræða, þarf til þess sam-
þykki hlutaðeigandi þingdeildar“.
Enginn af þeim þingmönnum, er
fjarverandi vóru eða út gengu, hafði
tjáð nein forföll, og enginn þeirra hafði
beiðst burtfararleyfis né fengið það.
Þingsköp Alþingis eru lög, samþykt
af Alþingi og staðfest af konungi.
Þetta athæfi þingmannanna er því
lögbrot.
Og allir þessir þingmenn, er nú
brutu lögin, höfðu sjálfir verið með að
samþykkja þau (1905).
Engir menn í landinu ættu þó síður
en sjálfir löggjafarnir að ganga á undan
öðrum í því að gernst lögbrotsmenn.
En þá menn út um landið, sem
fyigt hafa andstæðingaflokknum tilþessa,
er ástæða til að spyrja nú: „Hvernig
lízt yður á pólitískt siðferði fulltrúa
yðar á þingi?"
En þetta tilfelli gefur tilefni til
breytingar á þingsköpunum þegar á
næsta þingi.
Þessi ákvæði (í 42. og 50 gr.)
vóru sett inn í þingsköpin 1905 í feim
tilgangi, að varna því, að minnihluti
þingmauna gæti gert ófundarfært með
því að ganga af fundi eða mæta ekki
á fundi. Þetta hafði nfl. verið brallað
áður á þingi (að minnihl. gerði ófund-
arfært), enda engin ákvæði í þingsköp-
um þá, er berlega bönnuðu það.
En þinginu datt ekki í hug 1905,
að það þyrfti að leggja neina refsing
við, ef þessi ákvæði væru brotin, því
að enginn ætlaði þá neinum þingmanni,
að hann mundi víssvii.andi og viijandi
brjóta lögin.
Nú er það fram komið, að þessa er
þörf. Oss virðist réttast væri að setja
ákvörðun í þessa átt aftan við 2.
málsgr. 42. gr.: „Nú brýtur þingmað-
ur þessa skyldu sína, og getur þá for-
seti iýst hann þingrækan þá þegar“.
Eitthvað því um líkt verður að gera.
Ýmsum getum hefir leitt verið um
hvatir Þórarins. Yér skulum ekkert
um það mál segja annað en það, að
það nær engri átt að eigna honum
nein samtök við stjórnarandstæðinga.
Hvernig sem á Þórarni iiggur, þá á
hann enga samsuðu við þá.
isíímskeyti
frá J. V. Faber & Co.
Newoastle, ul9.
Alt, sem oss hefir sent verið frá Is-
landi, er selt. Reiknum beztu tegund
82/86 krónur fob. Síðri merki 75/80
krónur. Útlit fastara. Yæntum tals-
vert hærra verðs og betri eftirspurnar
næstu vikur. Fáber.
Hvenær byrjar barnaskólinn?
Herra íitstjóri! — Ég vonast svo
góðs tii yðar, að þér takið eftirfarandi
línur í heiðrað biað yðar.
Éví heflr verið kastað fram, að
barnaskóii Reykjavíkur muni ekki byrja
fyrri en 1. Nóv. næst.k.
Oss foreldrum þykir þetta kynlegt,
eigi aðrir skólar að byrja á vanalegum
tíma, 1. Okt. Og nú þegar hafa tveir
skólar augiýst það, sem sé fríkyrkju-
skólinn og iðnskólirm.
Ailir ættu að sjá, að annaðhvort er,
að leyfa engum skóla að byjja á sín-
um venjulega tíma, eða iáta alla skóla
byrja 1, Okt. Hitt væri þýðingarlaust
kák, að hefta suma, en leyfa öðrum að
byija.
í alla skóia Rvíkur munu ganga
menn á misiinga-aldri. Þó skal það
ekki fullyrt um lækna- og prestaskól-
ann.
Oss foreldrum er orðin þörf á að
koma börnum vorum í skólann; ég
þori að tala það í nafni fjöldans. Sumar-
fríin eru alt of löng, og því engin á-
stæða til að lengja þau, nema brýna
nauðsyn bæri til.
Yér, sem svo hugsum, óskum að
skólinn byrji á sínum vanalega tíma,
svo framt landlæknir sér það fært.
Með framtíðinni ætti að stytta sumar-
fríið að mun, en hér skal ekki farið
út í þá sálma.
Barnamaður.
— Eins og nú er komið útbreiðslu
mislinganna, má telja víst, að þeir
verði ámóta útbreiddir í bænum 1. Nóv.
eins og 1. Október. Er það hugsandi
að loka skólum hér aiian eða mest-
ailan veturinn? Skaðinn yrði ómetan-
legur.
Yér spurðum í þessu landlækni um
þetta. Hann svarar, að eigi verði að
sinni tiihlutun lagt fyrir að loka nein-
unr skóla; en bæjarstjórnin muni, ef
til vill, fresta setningu barnaskólans
til 15. Okt.; þangað til veiði búist við
að meiri hluti barna geti ekki sótt
skólann. Ef aðrir skólar verði lokaðir,
þá verði það fyrir nemenda skort.
Vér ætlum því, að flestir skólar hér,
nema ef til vill barnaskólinn, byrji
1. Október. Ritstj.
Dagbók.
Sam]>ylít lög af Alþingi.
Af iögum þeim er vér höfum áður
um getið, eru Nr. 2, 9, 10, 14, 16,19,
20, 21, 22 þingmannafrumvörp, en hin
stjórnarfrumvörp.
Þingið samþykti enn fremur þessi
stjárnarfrumvörp:
23. Prv. til laga um umsjón og fjár-
hald kyrkna.
24. Frv. til laga urn breytingar á lög-
um 31. Janúar 1896 um varnir
gegn útbreiðslu næmra sjúkdórna.
25. Frv. tii laga um veitingu presta-
kalla.
26. Frv. til laga um skilorðsbundna
hegningardóma og hegningu barna
og unglinga.
27. Frv. til laga um lánsdeild við Fiski-
veiðasjóð íslands.
28. Frv. til laga um lán úr landssjóði
til byggingar íbúðarhúsa á prests-
setrum landsins m. m.
29. Frv. til laga um útgáfu l'ögbirtinga-
biaðs.
30. Frv. til laga um verndun forn-
menja.
31. Frv. til laga um gjald af innlendri
vindlagerð og tiibúningi á bitter.
32. Frv. tii laga um skipun læknishér-
aða o. fl.
33. Frv. til iaga um skipun sóknar-
nefnda og héraðsnefnda.
34. Frv. til iaga um skipun presta-
kalia.
35. Frv. til laga um laun sóknarpresta.
36. Frv. til iaga um iaun prófasta.
37. Frv. til laga um ellistyrk presta og
eftirlaun.
38. Frv. til laga um skyldu presta til
að kaupa ekkjum sínum lífeyri.
39. Frv. til iaga um sölu kyrkjujarða.
40. Frv. til laga um vitagjald af skip-
um.
41. Frv. til laga um bygging vita.
42. Frv. til laga um tollvörugeymslu og
tollgreiðslufrest.
43. Frv. til laga um skógrækt og varn-
ir gegn uppblæstri lands.
44. Frv. til laga um takmörkun á eignar-
og umráðarétti á fossum á íslandi,
um eignarnám á fossum o. fl.
45. Frv. til laga um stjórn landsbóka-
safnsins.
46. Frv. tii laga um vegi.
47. Frv. til laga um stofnum bruna-
bótafélags íslands.
48. Frv. til laga um fræðslu barna.
49. Frv. til laga um lausamenn og
þurrabúðarmenn.
50. Frv. til námulaga.
51. Frv. t.il laga um frestun á fram-
kvæmd laga 19. Des. 1903, um
túngirðingar o. fl.
52. Frv. til laga um kenn'araskóla í
Reykjavík.
53. Frv. til fjárlaga fyrir áriu 1908 og
1909.
54. Frv. til fjáraukalaga fyrir árin 1904
og 1905.
55. Frv. til fjáraukalaga fyrir árin 1906
og 1907.
56. Frv. til iaga um samþykt á lands-
reikningnum fyrir árin 1904 og
1905.
Þá samþykti það og, auk áður tal-
inna iaga, þessi
þingmannafrumvörp:
57. Frv. til iaga um útflutning hesta.
58. Frv. til laga um bæjarstjórn í
Hafnarfirði.
59. Frv. til laga um iöggilding verzl-
unarstaðar að Króksfjarðarnesi í
Geiradalshreppi.
60. Frv. til laga um löggilding verzl-
unarstaðar að Eysteinseyri við
Tálknafjörð.
61. Frv. til laga um breyting á 1. gr.
í lögum 3. Október 1903 um hafn-
sögugjald í ísafjarðarkaupstað.
62. Frv. til iaga um að skifta Húna-
vatnssýslu í tvö sýsiufélög.
63. Fjv. til laga um farandsala og um-
boðssala.
64. Frv. til laga um veitiggar áfengra
drykkja á skipum á íslandi.
65. Frv. til laga um breyting á 2. gr.
laga um prentsmiðjur 4. Desember
1886.
66. Frv. til laga um breyting á lögum
nr. 66, frá 10. Nóvbr. 1905 um
heimild til að stofna hlutafélags-
banka á íslandi.