Reykjavík - 02.11.1907, Blaðsíða 1

1R k J a v í k.
VIII., 81
Útbreiddasta blað landsins.
Upplag yflr 3000.
Laugardag 2. Nóvember 1907.
Áskrifendnr í b æ n u m
yfir 1000.
VIII., 81
Ofna OJí; eldavélar selur Kristján Þorgrimsson.
Ofnar og el.lavóíiii-
„EEYKJAVlK"
Árg. [60 —70 tbl.] kostar innanlandfl 2 kr.; arlandia
kr. >,00—> sh.— 1 áoll. Borgiat fyrir 1. lúll. Blla 3 kr.
Augljjsingar innlendar; k 1. bla. kr. 1,60;
I. og 4. bla. 1,26 — Útl. augl. 3S’/.'/• h*rra. -
A/lldttur að mun, ef mikið er auglýat.
Útgef.: Hlutafélagið „Beykjarlk".
Bitatjóri, afgreiðalumaður og gjaidkeri
Jón Ólatason.
Afgreiðala I.aufáayegi 5, kjallaranura.
Bitatjórn: ----. atofunni.
Talefónar i
3* rltatjóri og afgreiðala.
71 prentamiðjan.
^Vltlíei'l og kcðja (15 faðma) af
botnrörpuskip. Oliver Cromwell til sölu.
Semja ber við BJörn Hannesson Akra-
nesi eða Kristinn kaupm. Magnússon
í Reykjavík.
£anðsréttinði Íslanðs.
[Niðurlag]. -----
Athugasemdir Ritstj. »Rvikur« við
3. (og síðastaj kafla.
Stjórnin reiknaði á þeim árum svo,
að tekjur íslands væru minni en gjöld-
in, en hún gerði það á þann hátt, að
hún vanrækti að telja íslandi til tekna
ýmsar upphæðir, sem hvorki hún né
nokkur danskur maður fyrr né siðar
heflr getað véfengt, að íslandi báru
með réttu. Með öðrum orðum: af
hirðuleysi og vanþekking gerði hún
rangt upp reikningana. Jón Sigurðs-
son sýndi þar með órækum rökum,
að þótt slept væri ágreiningsupphæð-
um, þá væri venjulega talsverður af-
gangur íslandi í hag, ef rétt væri
færður reikningurinn. Þannig höfðu
konungar selt stólsgózin og andvirði
þeirra nmnið í ríkissjóð, en jafnframt
hafði konungur skuldbundið ríkissjóð
til að bera þann kostnað, er á stóls-
gózunum höfðu hvílt (byskupslaun,
skólahald). En er danska stjórnin var
að gera upp reikningana og fá út
reikningshalla fyrir ísland, þá taldi
hún íslandi til gjalda byskupslaun og
skólahald, en færði því hvergi til tekna
vöxtu af andvirði stólsgózanna. Og
svona var um margt fleira, sem hér
yrði of langt upp að teija. Þetta er
að eins eitt dæmi í stað margra.
Sannleikurinn var, að konungar fyrri
alda sölsuðu undir sig stóríé, sem ís-
land átti, rændu kyrkjur (við siðabót-
ina), stálu sjóðum, sem stjórninni var
fyrir trúað, (mjölbótapeningar, koilektu-
sjóður o. s. frv.) og seldu jarðir, er
er landið átti. Þessa fjár gevði ís-
lánd tilkall til og skiftu þær kröfur
milíónum. Stjórnin neitaði að vísu
aldrei því, að eitthvað kynni að vera
til í þessu, en svaraði að eins því, að
svona gamla reikninga væri ekki auð-
ið nú að gera upn.
En tillagið miðaði hún þó óefað að
nokkru leyti við eitthvað af þessum
kröfum, en alls ekki við þann svo-
kallaða tekjuhalla, sem hún trúði víst
ekki sjálf á. Það sést meðal annars
af því, að tilboð hennar til alþingis
um „tillag" vóru ærið breytileg, eftir
því sem hver ráðherra í það sinn leit
á kröfurnar. 1867 býður hún t. d.
120,000 kr. fast árstillag, en 2 ávum
siðar miklu lægra, og 1871, er stöðu-
lögin komu út, setur hún og ríkis-
þingið fasta tillagið 60,000 kr. á ári.
Þessi skyndilega breyting átti enga
stoð í neinum tekjuhalla, heldur kom
hún af því, að Leuning ráðgjafl, sem
bauð 120,000 kr., dó áður en málið
kæmi aftur fyrir, en eftirmaður hans
hirti annaðhvort ekki um að kynna
sér málið, eða hafði ekki næga rétt-
lætistilfinning til að haida því fram,
sem réttara var, gagnvart ríkisþing-
mönnum eins og Orla Lehmann og
Ploug, sem hvorugur þekti né vildi
kynna sér málavöxtu og báðir vóru
alla tíð fjandsamlegir i íslands garð* 1).
Kröfur þær sem vér þykjumst rétt
til eiga, mundu nema meiru en
120,000 kr. árgjaldi. Þær eru svo
vaxnar, að mættum vér leggja þær
til úrslita óhlutdrægs gerðardóms (t.
d. í Haag), þá yrði vafalaust dæmt
að mikill hluti þeirra (svo vér segjum
ekki of mikið) yrði vafalaust viður-
kent að hvíldi á lögréttnm grundvelli.
Siðferðislega rét(mætar eru þær allar.
Það er engin ástæða til að efa það,
að það er einlæg ósk og tilgangur alls
hávaðans af inni dönsku þjóð, allra
inna sannfrjálslyndari manna, að sam-
komulagsnefndin (danskra og íslenzkra
þingmanna) hafi einhvern árangur í
þá átt, að sint verði einhverju tals-
verðu af kröfum íslendinga um afstöðu
íslands, og það á þann hátt, sem ís-
lendingar geti þegið án þess að afsala
sér neinu af þeim réttindakröfum, sem
eklci næst samkomulag um. Yæri sá
ekki tilgangurinn, þá væri ver á stað
farið en heima setið fyrir Dani með
skipun þessarar nefndar. Árangurinn
yrði þá ekki annar, en miklu sterkara
sundurlyndi en áður; gæti jafnvel orð-
ið sá, að gera oss svo fráhverfa Dön-
1) Þess er þó vert að geta, að Ploug
kannaðist i Ríkisþinginu berlega við það,
að til þessara 60,000 kr. ættum vér tilkall,
i notum stólsgózanna, Aðrar kröfur kann-
aðist hann ekki við.
ooocoooooooooooocooooooooooooooooooooc
o
V erzluriin
Edinborg
í Reykjavík.
Með s/s »Viking(( fengum við aftur miklar
birgðir af inu velþekta
margarine
E.
Verð 50 aura pr. pund.
í vefnaðarvörudeildina höfum við einnig
fengið mjög mikið af álnavöru, sem við vonum
að geta sýnt okkar viðskiftamönnum snemma í
næstu viku.
ooooooooooooooooo-oooooooooooooooooooooc
um, að hér myndaðist og efldist sá
aðskilnaðar-flokkur, sem enn verður
ekki sagt að til sé í landinu.
Viðskiftum Dana við oss á umlið-
num öldum hefir, því miður, tekist,
að gera þjóð vora tortryggna að nátt-
úru — tortryggna um skör fram.
En ekki eyðir það tortryggninni eða
greiðir fyrir betra samkomulagi, ef vér
heyrum margar raddir úr Danmörku
eins og rödd Orluffs og rödd Henning
Matzens, eins og hún hefir oft fram
komið í vorn gavð, bæði í ríkisréttar-
kenningum hans og í málgagni hans
„Vort, Land“.
Vér eigum víðlent iand með mikl-
um ónotuðum auðsuppsprettum til
lands og sjávar. Vér erum einar 80
þúsundir enn. En vér erum að kom-
ast á lagið, þótt hægt fari, að nota
þessar auðsuppsprettur sjálfir. Það
er ekki víst að það líði svo margar
kynslóðir áður en vér verðum 200
þúsundir.
Ef Danir unna oss sem mest réttar
vors þangað til, eftir því sem vér er-
um megnugir um að nota hann, þá
efum vér ekki að oss verði eins Ijúft að
halda þá áfram að vera þegnar Dana-
konungs, eins og oss er það nú, og
að líkindum því ljúfara, sem sjálfstæði
vort yrði fyllra og samkomulagið þar
af ieiðandi betra. Vér efum ekki að
það verði oss Ijúft af því, að vér sjá-
um það hyggilegast og hollast.
En hversu sem fer — vér eigum
framtíðina fyrir oss, þá framtíð, sem
framfarirnar að fólksfjölgun og velmeg-
unarauka hljóta að skapa oss.
Þessa ættu Danir að minnast engu
síður en vér.
Hefip þú borgað „Reykjavik?“
Drejer Wslánir 1 Island.
Venstres Folkeblad, sem kemur úi
í Ringsted, getur 19. Sept. um það,
að Laugardaginn 14. s. m. hafi verið
til umræðu í „Studenter-sam/wntó“:
stórnarafstaða íslands og Danmerkur.
Dreyer héraðslæknir frá Ringsted, er
hér var í sumar læknir á skipi Ríkis-
þingsmanna, var málshefjandi.
Meðal annars sagðist honum á
þessa leið:
„Þjóðin þarna norður á sögueynni
stendur fjarri oss í mentun sinni.
íslendingar lifa enn í skáldlegu mið-
aldalofti landnámstíðarinnar. Og þeir
elska ekki oss Dani. Sannarlega hafa
þeir heldur enga ástæðu tií að elska
oss. Vér höfum útsogið þjóðina og
misbeitt valdi voru við hana frá því
er vér náðum valdi yfir henni.
Viðtökurnar þar í sumar vóru stór-
kostlegar. En svo virtist mér — og
fleirum — sem bak við gestrisnina
lægi einhver hugsun á þessa leið:
Þér tókuð Ijómandi vel við okkur í
fyrra, en — vér skulum þó sýna yður,
að vér getum gert eins vel og þér!
Ef nokkur af oss mintist á stjórnmál,
þá var eins og hurð væri lokað milli
vor.
Stjórnmála-kröfur íslendinga eiga
rætur sínar að rekja aftur að árinu