Reykjavík - 09.11.1907, Blaðsíða 2

256
RE YKJAVÍK
Oliyer Twist
er heimsfraeg skáldsaga eftir Charles Dickens. Hiín fæst
nú í vandaðri ísl. þýðingu hjá bóksölum víðsvegar um land
alt. Góð, hentug og mátulega dýr tækifærisgjöf fyrir unga
og fullorðna. Menn hafa sagt um Njálu, að hvað oft sem
þeir litu í hana, lœrðu þeir eitthvað af henni. Sama má
segja um Oliver Twist: hversu oft sem hann er lesinn, finst
nóg til íhugunar og auk þess er bókin víða mjög skemtileg.
vísað út þaðan. Vér höfum jafnan á-
litið, að þó að Lárus hefði sem þing-
maður haft rétt til þessa, þá hafi hann
gert rangt í að beita þessum rétti —
sér í lagi rangt gagnvart sjálfum sér.
Eins og mikill þjóstur er oftast mið-
ur heppilegur, þó að storkunar-efni
kunni til að liggja, eins vel klæðir
hinsvegar jafnan hvern mann kurteisi
í framkomu við andstæðinga sína. En
hvað sem um þetta má segja, þá er
það engin réttlæting á ódrenglegum
lyga-árásum á mannorð Lárusar.
Eftir viðskifti Einars og Lárusar
byrjuðu árásir á L. í ísafold; og eftir
viðskifti Björns og L. hörðnuðu þær
að marki.
Einar þykist „fletta ofan af atferli
hans [Lárusar] sem skiftaráðanda í
dénarbúi fyrirrennara hans í embætt-
inu;“ segir „að hann sjálfur, skiftaráð-
andinn" hafi ætlað „að hafa af búinu“.
Enn fremur segir Einar: „Meðan óséð
var, hverjar ráðstafanir þeir læknir og
prestur [Dav. Scheving Thorsteinsson
og séra Sig. GunnarssonJ gerðu til þess
að afla sér húsnæðis, dró hýdumaður
málið á langinn1), þóttist að sönnu
ætla að kaupa húsið, en vera neyddur
ur til að frest.a kaupunum fyrir pen-
ingaþröng, og gerði auðvitað enga
gangsJcör aðþví að fá annan kaupanda1).
En þegar þessir embættismenn höfðu
ráðið af, að reisa sér hús sjálfir, lét
sýslumaður það loks í ijósi á skifta-
fundi í búinu, að ekkert boð hefði
komið í húseignina".
Út af þeim ummælum, að sýslu-
maður hafi „dregið málið á langinn"
og „enga gangskör að því gert að fá
kaupanda“ að húsinu, má minnast á
þetta:
Það var eftir beinni ósk ekhjunnar
og aðstandenda hennar, að húsið var
auglýst í blaði til sölu, í stað þess að
selja það á uppboði, af því að búist
var við, að eigi fengist viðunandi boð
á uppboði. Þeir læknir og prestur
vóru báðir umboðsmenn aðstandenda
búsins og samþyktu báðir á skifta-
fundi þessa ráðstöfun.
Þeir gerðu aldrei neitt boð í húsið,
fyrr né siðar, og ekki reistu þeir sér
hús fyrri en löngu eftir að út var
runninn fyrri boðsfrestur í húsið. Þeir
vissu að Lárus bauð í það 7000 kr. Hví
buðu þeir ekki hærra, ef þeir álitu
húsið þess virði?
Hvað gat Lárus frekara gert, en
hann gerði, meðan lnann var slciftaráð-
andi, til þess að koma húsinu í verð?
ÖIl þessi ummæli hr. E. H., sem
að framan eru greind (og önnur fleiri
ámóta), eru svo tilhæfulaus og ósvífin
ósannindi, svo alveg gagnstæð sann-
leikanum, sem frekast er unt.
Enn áréttar E. H. með þvi, að
„Lárus helli ókvæðisorðum yfir“ séra
Sig. Gunnarsson „í hverri Þjóðólfs-
greininni eftir aðra — fyrir það að
prófastur hefir ekki viljað hilma yfir
atferli hans, jafn-óskaplegt sem það
*) Orðin einkend af oss. Ritstj.
•’------------------------------•
ÍJRSMÍBA-VINNUSTOFA.
Vönduð ÍI v og Klukkur.
Bankastræti 12.
Helgi Hannesson.
•-------------------------------•
hefir verið", og „lætur ekki troða rétt-
lætið undir fótum“. Talar enn frem-
ur um, „að fá Lárus rekinn frá em-
bætti fyrir þessar sakir" !!
Rekinn f:á embætti fyrir það, að
hann rækir köllun sína sem skiftaráð-
andi samvizkusamlega í alla staði ? —
Rekinn frá embætti fyrir það, að hann
víkur ótilkvaddur sæti sitt sem skifta-
ráðandi, þá er hann býður í húseign
búsins, og biður um og fær annan
skiftaráðanda settau ? — Eða rekinr
frá embætti fyrir það, að hann býður
250 kr. hærra í eignina, en hún reyn-
ist seljanleg fyrir, og kaupir hana að
lokum verði, sefn enginn annar vildi
í hana bjóða?
Og unnnæli þau sem L. H. B. gerði
að málsefni gegn Einari Hjörl., vóru
svo sem ekki einu illmælin úr þeirri
átt í hans garð. Blaðið ísafold, og
síðar Fj.konan, meðan E. H. var rit-
stjóri hennar, og enn fremur Norður-
land, hafa haldið uppi látlausum of-
sóknum gegn Lárusi, kallað sýslu þá,
sem hann er sýslumaður í, „Litla Rús-
land“, til að tákna þar með, að hann
væri harðstjóri, jafn-skeytingarlaus um
lög og i étt eins og alræmdustu yfir-
völd í Rúslandi. Þau hafa reynt að
svívirða hann á alla lund með ósönn-
um óhróðri. í þessu hafa þeir notið
atfylgis þriggja presta og einnar bónda-
nefnu, alt æstra pólitískra flokksmanna
sinna, og hafa þeir, einn presturinn
og bóndinn, nýlega orðið að þola dóm
fyrir óhróður sinn um Lárus,þann er þeir
gátu ekki einu sinni gert svo mikið
sem tilraun til að finna stað fyrir
rétti.
Vér þekkjum ekki dænli þess hér á
landi fyrri, að látlausar og alveg til-
efriislausar árásir hafi gerðar verið á
drengskap og mannorð manns, að því
er virðist einvörðungu til að svala
pólitísku flokkshatri, eins og hér hefir
verið leikið við Lárus Bjarnason.
Yér skulum nú þessu næst athuga
nokkuð dómana í Einars-málinu. Þar
næst munum vér skýra frá málsefninu
í Björns-málunum og dómunum í þeim,
og loks vekja nokkrar athuganir út af
framkomu dómstólanna í þessum mál-
um. [Framhald].
DC Hefip þú borgað „Reykjawik ?“
Bókmentir.
LandssjóOs-lesbókin
(sjá síðasta blað).
Ofurlítil eftirhreyta.
Þegar vér mintumst á þessa bók í
síðasta bl., var ekki rúm fyrir alt, sem
um hana þurfti að segja, og ætluðum
vór að sleppa því.
En það eru þó ein tvö atriði, sem
vér viljum lítillega minnast á.
Fyrra atriðið er einn vottur um
hroðvirkni og hirðuleysi útgefendanna,
sem kemur fram í kafla þeim („Ey-
vindur"), sem þeir hafa tekið upp úr
„Kátum pilti“ eftir Bjornstj. Bjorns-
son (þýðing Jóns Ólafssonar). í eftir-
mála við 1. útgáfuna (Eskif. 1879)
segir þýðandinn: „Þýðingin .... er
gerð í mesta fiýti, og oftast rituð upp
sem hraðast mátti til að hafa undan
Orsmíðavinnustofa
Carl F. Bartels
Laugavegi 5. Talsími 137.
setningunni í prontsmiðjunni1)*, og get-
ur hann þess, að hann hefði væntan-
lega getað gert dálítið betur í betra
næði. Þýð. var og tiltölulega ungur
þá, og hefir vitanlega orðið nokkuð
betur að sér í málinu siðan, enda haft
jafnan viðleitni til að vanda sig í þá átt.
1904 kom út 2. útgáfa af þýðing-
unni, og yfirfór þýðandi hana á ný og
bætti talsvert.
Nú hefði mátt búast við, að útgef-
endurnir hefðu heldur farið eftir vand-
aðri útgáfunni; en það hafa þeir ein-
mitt ekki gert, og er það hirðuleysi
þeirra eða hroðvirkni, og er skaði fyr-
ir lesbókina. Hér skal nefna fá ein
dæmi úr þessum kafla, og er fyrst
sett það sem Lesbókin hefir (eftir gl.
útg.), en síðan í hornklofum það sem
stendur í nýju útgáfunni (frá 1904).
„staðið uppreistur í fanginu á mömmu
sinni“ [„st. uppréttur í f. á. m. s.“] —
„kofinn stóð undir kletti, er stóð upp
sem standberg" [„stóð undir kletti;
það var slétt standberg"]. — „Furutré
og björk hékk niður af brúninni"
[,,F. og b. héngu n. a. br.“J. — „tveim
dögum eftir frostnætur" [„tveim dög-
um eftir veturnætur"]3) — „hann hafði
passað kiðlinginn" [„hann hafði gætt
kiðlingsins"].—- „afgert á stuttri stund“
[„útkljáð á st. st.“J. — „neðan úr fjöru"
[„neðan frá vatni*]; það fyrra er röng
þýðing. — „með skörpum málrómi"
[„með hvassri röddu"] — „þótti nú
ekki eins mikið út í hann varið og fyr“
[,,þ. n. e. e. m. ú. í h. v. og áður“].
— „þá fullorðnu" [„fullorðna fólkið"].
Fleira mætti telja; en þetta er nóg
til að sýna mismuninn.
Ekki sjáum vér heldur að breyting
sú sé til batnaðar, er útgef. breyta
„tóa“ (refur) í „tófa“. Enginn lifandi
maður á landinu segir „tófa“, heldur
„tóa“; hvert barn skilur undir eins
„tóa“, en „tófa“, sem barnið heflr
aldrei heyrt, af því að enginn segir
það, skilur það tæplega án tilsagnar.
Útgef. hafa líkl. ætlað að verða „lærðir"
og bæta ritháttinn. En „tóa“ kemur
aldrei fyrir í fornmálinu. Uppruni
orðsins er ókunnur, og síður en svo
að nokkur vissa sé fyrir, að f eigi
heima í orðstofninum. Konr. Gíslason
ritar hispuvslaust „tóa“.
Hitt atn'ðið, sem vér vildum minn-
ast á, eru myndirnar í bókinni. Flestar
af þeim munu gerðar eftir Ijósmynd-
um, er teknar hafa verið af olíumynd-
um eftir Ásgrím málara. En útgef.
hafa ekkert hugboð haft um það, að
slíkar myndir, þótt eftir góðum mál-
verkum sé teknar, geta verið, og eru
alloft, allsendis ófærar til að vera
myndir í barnabókum. Barnið lítur
öðrum augum á myndir, heldur en
fullorðnir menn, sem eru myndum
vanir. 8mágervum skuggablöndunum
hefir það ekkert. auga fyrir; umgerð
hlutanna, þótt í fám línum sé dregin,
gengur þeim mest í augu. Sé um
andlitssvip að ræða, skynjar barnið
hann bezt í fáum, einföldum dráttum.
Af þessu leiðir, að yfirleitt er varla
óheppilegri vegur til, ef gera skal
myndir fyrir barnabækur, en að Ijós-
mynda eftir málverkum. Myndir í
*) Það hafa verið forlög hans alla ævi,
að verða að rita langflest á þennan hátt.
Ritstj.
’) 1879 vissi ég ekki, að „frostnætter*
er haft í Noregi um það sem vér köllum
„veturnætur“. Ég var nýkominn heim frá
Ameríku allslaus, og átti enga orðabók í
nokkru máli í eígu minni á Eskifirði. ./. O.
barnabókum eiga allrahelzt að vera
dráttmyndir, og svo gera allar slíkar
myndir þeir menn, sem meistarar eru
í myndagerð fyrir börn. Beri hver,
sem vill, saman myndirnar allflestar í
þessari lesbók við myndir Kittelsens t. d.
Það er alveg sérstök list að draga
slíkar myndir. Lorenz Folich t. d. var
að vísu málari, en ekki stórmenni í
þeirri list. En dráttmyndir hans munu
lengi halda minning hans á lofti. Sumar
dráttmyndir hans fyrir barnabækur hafa
flogið um allan heim.
Maður hefir sagt við oss, að niður-
lags-ályktarorð greinarinnar um bók
þessa í síðasta bl., væri ekki nœgilega
rökstudd.
Yér höfum þó bent þar á, að engri
frumreglu virðist fylgt í samsetningu
bókarinnar, og að allar þcer frumregl-
ur, sem viðurkent er að ráða eigi í
þvi efni, sé brotnar og einskis virtar.
Um þetta geta allir sannfærst, sem
lesa vilja bókina með þær kröfur fyrir
augum, sem gera verður til slíkrar
bókar.
Sé þetta ekki næg rök fyrir því, að
bókin sé handaskömm, og að það sé
landinu vanvirða, að í byrjun 20. ald-
ar skuli útvöldustu menn landsstjórn-
arinnar enga hugmynd hafa um, hversu
slík bók eigi að vera — þá vitum vér
ekki, hver rök nægja mega.
Lesendur verða að gæta þess, að
slíh aðfinning er þess eðlis, að bókin
sjálf verður annaðhvort að styðja hana
eða fella. Ritdómari í blaði getur ekki
farið að prenta upp alla bókina til
sönnunar máli sínu.
^orrgna.
Allir, sem þurfa að kaupa
mótora og mótorbáta, verða
nú sjálfra sín vegna að gefa
sig strax fram við Ing-exi-
ior Bendtsen, „Sigriðar-
stöðum", sem fer héðan með
»Hólum(í næst. Nú þegar
seldir margir mótorar og bát-
ar, þ. á. m. bátur sem fer
póstferðir eftir Hvítá, einnig
mótor í fiskibát, er þeir Porst.
skipstj. Sveinsson og Ólafur
Stephensen í Skildinganesi
eiga. Síðarnefndi fékk styrk
í sumar til að kynnast þeim
mótorum, sem sýndir vóru
á mótorsýningunni í Björg-
vin.
Aths. Þeir sem gefa sig strax fram, fá
auk annara hlunninda mótorana setta
inn ókeypis, af því að verksmiðjan parf
að halda mann hér uppi næsta ár vegna
pess hve rnargir mótorar eru seldir
hingað.
1—2 herbergi með húsgögnum til leigu
nú þegar í Þingholtsstræti 25.