Reykjavík - 10.01.1910, Blaðsíða 1

IRe^ftJ avíft.
XI.
ÚtbreiddaBta blað landains.
Upplag 2,800.
Mánudag’ ÍO. Janúar 1910
Áskrifendur { b œ n u m
yflp IOOO.
XI.
4 >111:1, Og > selur Kristján t*orflrimsson.
«QT ALT FÆST I THOMSENS MAGASiNI. '
Baðhúsið yirka daga 8—8.
Biskupsskrifstofa 9—2.
Borgarstjóraskrifstofa 10—3.
Bókasafn Alp.lestrarfél. Pósthússtr. 1A, 5—8.
Bréfburður um bæinn 9 og 4.
Búnaðarfélagið 12—2.
Bæjarfógetaskrifstofa 9—2 og 4—7.
Bæjargjaldkeraskrifstofa 11—3 og B—7.
Bæjarsíminn v.d. 8—10, sunnud. 8—7.
Forngripasafnið sd., þrd. fimtud. kl. 12—2.
Islanilsbanki 10—2‘/t og 6í/,—‘7.
Lagaskólinn ók. leiðbeining í. og 3. Id. 7-8 e.m.
Landakot88pitalinn 10* l/»—12 og 4—5.
Landsbankinn 101/*—2‘/«.
Land8bóka8afnið 12—3 og 5—8.
Landskjalasafnið á þrd., fmd. og ld. 12—1.
Landsjoðsgj.k. 10-2, B-6, þrjá 1. d. í m. 10-2, B-7.
Land88iminn v.d. 8—9, eunnud. 8—11 og 4—6.
Læknaskólinn ók. lækning þrd. ogfsd. 11—12.
Náttúrugripasafnið sunnud. I1/*—2‘/s.
PósthÚ8ið 8—2 og 4—7.
Stjórnarráðið 10—4.
Söfnunar8jóður 1. md. í mán. kl. 5.
Tannlækning ók. í P.str. 14, 1. og 3. md. 11—12.
„REYKJ AYlK“
Árgangurinn kostar innanlands 3 kr.; erlendis
kr. 3,50 — 4 sh. — 1 doll. Borgist fyrir 1. júli.
Auglýiingar innlendar: á 1. bls. kr. 1,50;
3, og 4. bls. kr. 1,25. — Útl. augl. 38*/s0/* hærra. —
Afsláttur að mun, ef mikið er auglýst.
Bitstj. og ábyrgðarm. Steftin Runólísson,
Pingholtsstr. 3. Talsími 188.
yfygreiðsla ,Reykjavíkur‘
er ílutt í
Skólastræti 3
(boint á móti verkfræðing Knud Zimsen).
Afgreiðsla blaðsins er opin frá lfl. 9
árd. til kl. 8 síðd. - Talsími 199.
RitstjÓPÍ er tií viðtals virka daga
kl. 12—1. — Þingholtsstr. 3.
Hvar á þetta að enda?
3. Janúar var fyrsti virkur dagur
á þessu ári. Þá skyldi Landsbank-
ann opna í fyrsta sinn undir nýju
bankalögunum frá 9. Júlí f. á. Þau
öðluðust gildi 1. Jan. þ. á.
Á hádegi byrja bankastörfin, og
þennan dag ætlnðu þeir Eir. Briem
og Ktistján Jónsson, gæzlustjórarn-
ir, sem Alþingi hefir kosið, að mæta
í bankanum á hádegi. Því að þótt
ráðherra hefði vikið þeim frá undir
gömlu lögunum, sem heimiluðu ráð-
herra að víkja þeim frá um stund-
ar sakir, þá vóru þeir þó gæzlu-
stjórar bankans, löglega kosnir af
Alþingi, og óafsetjanlegir eftir ngju
lögunum (9. Júlí 1909).
En tveim stundum fyrir hádegi
komu tveir lögregluþjónar til hvors
um sig og afhentu þeim sitt bréfið
hvorum frá ráðherra, þar sem hann
tjáir þeim, að þeim sé óheimilt að
taka sæti í bankanum og að þeim
verði eigi veitt þar viðtaka, þ. e.: að
þeir verði reknir út þaðan, ef þeir
komi.
Séra Eir. Brietn áleit þá nægilega
sannað með bréfinu, að sér væri
með ofbeldi varnað að rækja stöðu
sína við bankann, og fór því ekki.
Kristján háyfirdómari fór þó engu
að síður inn i bankann, en banka-
stjórarnir neituðu honum aðgangi
að bankanum. Hann lýsti þá yfir
því við þá, að það yrði þeirra á-
byrgðarhluti að meina sér að rækja
störf sin; þeim tjáði ekki að bera
fyrir sig skipun ráðherra, því að
ráðherra brysti alla heimild til að
skifta sér af gæzlustjórum Alþingis.
En þeir kváðust vísa ábyrgðinni á
hendur ráðherra. Síðan fór Kristján
út aftur.
Allmikill inannfjöldi hafði safnast
saman umhverfis bankann, en allir
vóru þögulir og alt með mestu spekt
og friði.
Daginn eftir fór Kristján á ný
niður í Landsbankann kl. 2, og var
nú í för með honum fógeti konungs
(bæjarfógetinn) og réttarvitni 2.
Hafði Kristján beiðst úrskurðar fó-
geta, er bannaði öllum að tálma sér
því, að .rækja starf sitt sem lögleg-
ur gæzlustjóri kosinn af Alþingi.
Af hendi bankans mætti þar Sveinn
ráðherrason málafiutningsinaður sem
umboðsmaður bankans og Ari líf-
vörður, yngsta undirtylla á stjórnar-
skrifstofunum, sem umboðsmaður
ráðherra.
Málaílutningur (munnlegur) stóð
lengi yfir, og fógetagerðinni, sem
hófst kl. 2 síðd. var ekki lokið fyrri
en 20 mínútum eftir miðaftan.
Urskurðinn sjálfan og forsendur
hans má sjá á þessari:
Utskrift
nr fógetnbók RcykjnYÍkurknnpgtaðar.
Ár 1910, Þriðjudaginn 4. Janúar,
var fógetinn í Reykjavík, Jón bæjar-
fógeti Magnússon, með vottum, Þorv.
Björnssyni og Jónasi Jónssyni, staddur
i stjórnarstofu Landsbankans, eftir
kröfu Kristjáns háyfirdómara Jónssonar,
til þess
að fyrirtaka fógetagjörð út af beiðni
hans sem gæzlustjóra um innsetning
í hús bankans og bækur og skjöl.
Var fógetaréttur settur þar og
mætti fyrir honum gjörðarbeiðandinn
sjálfur; viðstaddir voru bankastjóramir
Björn Kristjánsson og Björn Sigurðs-
son, og settur gæzlustjóri Jón Her-
mannsson; af hálfu landsstjórnarinnar
var viðstaddur Ari Jónsson, aðal-
umboðsmaður stjórnarráðsins.
Málið var tekið undir úrskurð og í
því upp kveðinn svofeldur
tJrsKiirður:
Því hefir verið haldið fram, að
gjörðarbeiðnin heyri ekki undir fógeta-
réttinn, enda komi i bága við 43. gr.
stjórnarskrárinnar.
Fógetarétturinn getur eigi fallist á
það, að krafa um aðgang gjörðar-
beiðanda sem gæzlustjóra að húsi,
bókum og skjölum Landsbankans geti
eigi heyrt undir verksvið fógetaréttar
samkvæmt landslögum, þar sem hér
er að ræða um notkun, meðnotkun
eða aðgang að húsi og ákveðnum
hlutum öðrum. Ekki getur rétturinn
heldur álitið, að 43.gr. stjórnarskrár-
innar sé til hindrunar því, að mál
þetta verði tekið fyrir við beina fó-
getagjörð. Frávísunarkröfur hér að lút-
andi geta því eigi tekist til greina.
Stjórnarráðið og bankastjórnin hefir
krafist þess, að gjörðarbeiðandi, Kr.
Jónsson, setti 500,000 kr. veð, eða
tryggingu fyrir því tjóni, er af gjörð-
inni geti hlotizt, og getur rétturinn
eigi tekið þá kröfu til greina, eftir því,
sem málið liggur fyrir.
Eftir lögunum frá 18. Sept. 1885
um stofnun Landsbanka var stjórn
bankans skipuð þrem mönnum, einum
framkvæmdastjóra, er landsstjórnin
skipaði með hálfs árs uppsagnarfresti,
og tveimur gæzlustjórum, er þingið
kaus til 4 ára. Eftir þeim lögum var
landshöfðingja, síðar ráðherra, heimilt
að víkja frá um stundarsakir hverjum
þessara þriggja forstjóra, einnig þeim
þingkjörnu, og setja aðra í þeirra stað.
Samkvæmt ákvæðum inna sömu laga
var einnig þátttaka gæzlustjóranna
nauðsynleg, ekki einungis til eftirlits
og aðstoðar heldur og við framkvæmd-
ir bankans, sbr. meðal annars 24. gr.
laganna. Á þessu er gjörð gagngjörð
breyting með lögum 9. Júlí f. á. um
breyting á fyrnefndum lögum. Stjórn
bankans er skipuð tveim bankastjór-
um, er ráðherra skipar, og tveim
gæzlustjórum, er kosnir eru til 4 ára
í senn af alþingi, en nú er alt fram-
kvæmdavaldið í stjórn bankans lagt í
hendur þessara tveggja bankastjóra;
gæzlustjórarnir eiga aftur aðallega að
hafa eftirlit með stjórn bankans og
vera hinum til aðstoðar, og hafa að
eins atkvæði til úrskurðar, þá er
bankastjórunum kemur ekki saman,
eða annar er forfallaður, sbr. 4. gr.
laganna, en að vísu þarf ið siðara
aldrei að koma fyrir, sbr. niðurlag
1. gr.
Aðra verulega breyting gjöra in
nýju lög og á aðstöðu gæzlustjóranna,
nefnilega þá, að þeim verður eigi
vikið frá af landsstjórninni. Kemur
þetta berlega fram, ekki einungis af
því, að ákvæðið um frávikniug gæzlu-
stjóranna er felt burt með inum nýju
lögum, heldur sést þetta og Ijóslega
af sjálfum lögunum frá 9. Júlí f. á.,
sérstaklega 1. gr. þeirra. Þannig hefir
H Th A Thomsen
HAFNAR5TR-17 18 1920 2122-K01AS 12- LÆKJART I 2
• REYKJAVIK •
óskar öllum viö-
skiptavinum sín-
um, fjær og nær,
gleðilegs nýárs!
og þakkar
þeim fyrir
g-amla árið.
alþingi stöðugt verið áskilinn réttur
til þess, að taka beinan þátt í stjórn
bankans með því að kjósa sjálft
gæzlustjórana, er því hafa umboð sitt
frá alþingi. En meðan gæzlustjórarnir
tóku einnig aðallegan þátt í fram-
kvæmdarstjórn bankans, var yfir-
umsjónarmönnum bankans, landshöfð-
höfðingja, síðar ráðherra, heimilað,
að víkja þeim frá um stundarsakir, og
samkvæmt þeirri heimild var Kristjáni
háyfirdómara Jónssyni, er kosinn var
gæzlustjóri á alþingi 1905 fyrir árin
frá 1. Júlí 1906 til 1. Júlí 1910, vikið
frá af ráðherra íslands 22. Nóv. síðastl.
Með því að ráðherra var með þá gild-
andi Iögum að eins heimilt að víkja
honum frá um stundarsakir, verður
sú ráðstöfun að teljast á enda, er þau
lög gengu í gildi í árslokin siðustu.
Nú var Kristján Jónsson aftur kos-
inn gæzlustjóri af síðasta alþingi fyrir
tímabilið frá 1. Júlí 1910 til 1. Júlí
1914. Umboð hans frá 1. Jan. þ. á.
virðist eiga að meta eftir umræddum
lögum frá 9. Júlí f. á., er komu í gildi
1. Jan. þ. á., og samkvæmt framan-
sögðu virðist ekki heimilt að svifta
hann þessu umboði, eða víkja honum
frá — að minsta kosti ekki nema af
alþingi — nema hann verði sekur að
laga dómi um eitthvert það verk, er
svívirðilegt er að almenningsáliti.
Nú hefir umræddur gæzlustjóri
Landsbankans borið sig upp undan
því, að sér sé fyrirmunað að fram-
kvæma eftirlitsstarf sitt við bankann,
og krafist aðstoðar fógetans til að
setja sig inn í eða veita sér aðgang
að húsi Landsbankans og bókum bank-
ans og skjölum, svo að hann geti
framkvæmt eftirlitsstarf sitt sem
gæzlustjóri.
Með því að gjörðarbeiðandinn virð-
ist, samkvæmt því, sem að framan
segir, verða að teljast löglegur gæzlu-
stjóri Landsbankans, virðist eiga að
taka til greina kröfu hans um að
veita honum aðgang að húsi Lands-
bankans og bókum bankans og skjölum.