Reykjavík - 07.05.1910, Qupperneq 3

R E Y K J A V I K
75
ViljiÓ þiÓ
ekki nota góða ög
hreina sápuI Minar ven-
julegu sápur, seni skemma
engu minna en þær hreinsa,
eru ekki taldar i húsum
hæfar, þar sem Sunlight
sápan hefir einu
sinni veriÖ reynd.
1691
Halastjarnan
nálgast jörðina.
Halastjarna Halleys hefir ekki sjezt
síðan í miðjum marzmánuði, vegna
þess að hún hefir verið of nærri sól.
Nú er hún farin að sjást aftur, og
stjörnufræðingar teknir að athuga hana.
Amerisk blöð flytja enn ummæli
um það, að hún sje ef til vill ekki
alveg hættulaus, og frakkneski stjörnu-
fræðingurinn Ilammarion fullyrðir enn
á ný, að eiturefni sjeu í hala hennar.
Annars ber flestum stjörnufræðingum
saman um það, að halinn sje kvo Ijett-
ur (lojthaf jarðarinnar er setn blý á
þyngd í samanburði við halastjörnu-
halann) og svo ijóslitill, að ekki sje
hægt. að koma neinni efnarannsókn
við. En í stjörnunni sjálfri þykjast
þeir háía fundið vott um cyanhalíuni
eða cyanvetni (blásýru).
Verður halastjarnan sýnileg hjer?
Wða kemur hún sem þjófur á nóttu?
Það er mjög vafasamt, að hún sjáist
hjer vegna birtunnar. Til 19. mai er
hennar að leita á austurloftinu. Þá
um morguninn fer jörðin í gegnum
halann á henni. Og þá er stjarnan
og sólin nákvæmlega í sömu átt. Eftir
það verður halastjarnan kvöldstjarna.
Nú um tíma hefir halastjarnan komið
upp nákvæmlega í sama stað, en sólin
kemur ætíð norðar og norðar upp. I
gær voru 17° milli uppkomustaðar sól-
arinnar og stjörnunnar, en frá því i
dag nálgast stjarnan sólina aftur, og
hinn mikið umrædda 19 mai, litur svo
út, sem stjarnan gangi fyrir sólina;
en hvort það verður sýnilegt eöa ekki,
verður ekkert sagt um. Senmlegt, að
hún sjáist alls ekki.
Verður nokkuð vart við það, þegar
.jörðin fer í gegnum halann á stjörnunni.
Aðfaranótt þess 19. settu menn að
taka eftir þvi, hvort ekki sjest ein-
hver óvenjulegur bjarmi í lofti. Slíkur
bjarmi sást meðal annars 30. júní 1861,
þegar jörðin fór í gegnum halastjöi nu-
hala. Engin líkindi til að „árekst-
ursinsa verði vart á annan hátt.
Með hve miklum hraða nálgast
balastjarnan jörðina?
2. þ. m. var stjarnan sjálf 110
miljónir kílómetra frá jövðunni. Hinn
13. þ. m. V6rður hún 50 miljónir
kílómetra, og 19. þ. m. 22 miljónir
kílómetra frá jörðunni. Hraðinn er
því afskaplega mikill. 20. maí er
stjarnan sjálf næst jörðu, en halann
höfum við farið í gegnum daginn
áður.
Hvað er hali halastjörnunnar langur?
Hann er mjög mismunandi. Hala-
stjörnuhalar eru oft 45—50,000 mil-
jónir kilómetra, og um það leyti sem
jörðin fer í gegnum halann, verður
hann sennilega nálægt þessu á lengd.
Hvar kemur halinn fyrst við jðrð-
ina?
Þar, sem sólin er á lofti á því
augnabliki. Þegar halinn rtrekur sig
áa jörðina, ef svo mætti að orði kveða,
verður sól á lofti á Kyrrahafinu öllu
og ströndum þess, og sömuleiðis í
heimBkautalöndunum. Þar á því „á-
reksturinn” sjer stað. Þess vegna er
það, að náttúrufræðingarnir fara á
þessar stöðvar, til þess að gera athug-
anir sínar, að því er snertir áhrif hala-
stjörnunnar á gufuhvolf jarðarinnar.
Háskólinn í Göttingen á Þýzkalandi
hefir sent tvo vísindamenn hingað i
þessu skyni, og verða þeir vestur á
Dýrafirði fram yfir þann 19. þ. m.
Halastjörnu-Kræðsla.
Miklar sögur ganga hjer um hræðslu
fólks við halastjörnuna. Sagt, að kven-
fólk sumt hjer í bænum sje jafnvel lagzt
í rúmið af hræðslu, og svipaðar frjettir
berast víðsvegar utan af landinu. En
þótt hræðsla þessi sje með öllu ástæðu-
laus, er hún ekkert einsdæmi. Hún
gerir nú vart við sig til og frá um
allan heim, og segja útlend blöð ýmsar
sögur af henni.
Hinir nafnkunnu svissnesku kvenna-
skólar, sem margir „heldri menn“
sonda ungar dætur sínar á, liafa orðið
að kenna á því, að hinir svo kölluðu
„heldri menn“, eru ekki fremur lausir
við halastjömu-hræðsluna, heldur en
alþýðan. í stað nemenda fá skólarnir
sem sje sæg af brjefum frá kvíðafull-
um foreldrum, er segjast ekki vilja
senda dætur sínar í skólana í þetta
skifti, með því að ,fjölskyldan óski
lað vera öll saman á heimilinu þann
{18. maí“.
í ýmsum hjeruðum Austurríkis er
sagt, að menn hafi alveg sleppt sjer
af hræðslu. Einkum kvað felmturinn
vera afskaplegur i Krain, og sömuleiðis i
Triest og Dalmatiu. Þar selja menn
eignir sinar fyrir gjafverð, til þess að
geta lifað við glaum og gleði þann
stutta tíma, sem þeir halda að þeir
eigi eftir ólifað, þar til halastjarnan
kemur og „molar jörðina". Stjórnin
hefir álitið nauðsynlegt, að gera ýmsar,
ráðstafanir til þess að reyna að eyða
hræðslu þessari, sem sprottin er ein-
göngu af fáfræði og hleypidómum.
Hún hefir meðal annars skipað prest-
unum að halda alþýðlega stjörnufræðis-
lega fyrirlestra í kirkjunum, og kennar-
ar hafa fengið skipun um, að brýna það
fyrir börnunum, að Halleys-halastjarn-
an sje „meinlaus og friðsamlegur hnött-
ur, sem ekkert illt hafi í hyggju".
Harðíndin og Kala-
stjarnan.
Reykjavíkin hefir orðið vör við það,
að hjer eru margir þeirrar trúar —
og það í fullri alvöru — að kuldatíð
sú, sem hjer heflr verið í vor, stafi frá
halastjörnunni. Aðra grein þykist fólk
ekki geta gert Bjer fyrir þessum alveg
óvanalegu harðindum.
Auðvitað ætti ekki að þurfa að taka
það fram, að þetta er ekkí og getur
ekki verið annað en hugarburður.
Eu gamalt fólk (80—90 ára) man
eftir þvi, að þegar Halleys-halastjarn
an var siðast á ferðinni, árið 1835,
var hjer harðindaár mikið. Það hefir
styrkt menn í þessari trú. En hala-
stjarna þessi hefir heimsótt jöiðina svo
oft- áður, og hafa þau ár, er hún hefir
sjezt, ætíð verið góðæri, nema í þessi
tvö siðustu skiftin.
Mönnum til gamans skal hjer lýst
veðurattu um það leyti, sem Halleys-
halastjarnan hefir sjest.
Enski stjörnufræðingurinn Halley sá
hana 1682, og reiknaði þá út braut
hennar. Þess vegna er hún kennd við
hann. Hann sannaði þá og, að þetta
væri sama stjaman, sem sjezt hafði
1531 og 1607.
Árið 1531 er því fyrsta árið, sem
menn vita með vissu að hún hefir
sjezt.
Um 1520—1524 voru hjer afskap-
lega harðir vetrar. En frá 1525 til
1551 er ekki getið um nein harðindi.
En 1552 var fellivetur mikill, sem
kallaðurvar .harði vetur“.
Árið 1531 hafa því engin óvenjuleg
harðindi gengið.
Næst sást halastjaraan árið 1607.
Árið 1605 var harður vetur og hafis
kringum allt land, Þá sendu íslend-
inear Kristjáni konungi fjórða bónar-
brjef um hjálp.
IOOI
Yerzl, Gr. <3ru.imlarig:ss. & Co.
Ansturstræti 1.
Nýfengíð marg. teg.: líorð-vaxdúk 0,37—0,80.
Nærfot, feiknar stórt úrval fyrir Karlm., Kvennm. og unglinga.
FordaKápur. sjerlega hentugar, 4,60—9,80.
Munið eftir að líta á Karlmanna- og Unglinga — F Ö T I N
fyrir Hvítasuununa, mikið rirval.
lOOOOOOO<
Deili Bökmentaljelagsins í Ryfk
hefir íengið 500 eintök af l’jóðlagasafui
sjera ftjarna l’orsteinnsonar. scra vcrður
úthlutað ókegpis til skuldlausra fjelagsuianna
hjer á landi, til nýrra jjelaga, þó þvi að eins,
að þcir hatí greitt jgrsta árstillag sitt. Sakir
fjclagsmanna út um land byrjar úthlutunin
ekki fyr énn 1. júlí næstk. Þeir fjelagar,
sem skifta við umboðsmenn fjelagsins, panti
bókina gegn uni umboðsmanninn, onn verða
að greiða flutningsgjald. Hinir, sem skifta
beint við bókavörð, vitji bókarinnar sjálfir
eða láti löglcgan umboðsmann sinn vitja
hennar bjá bókaverði, Sigurði Kristjánssyni,
bóksala í Reykjavik, ella sendi honum skrif-
lega ósk, að þoirn verði send hún moð pósti,
og verður þá að fylgja beiðninni burðargjald
i frímerkjum, að upphseð 1 kr. 20 a., ef á
að senda með landpósti, enn 50 aurar, ef á
að senda með skipum eingöngu. — Allir,
sem vilja sinna þessu, bœði umboðsmenn og
einstakir fjelagsmenn, verða að bafa gefið
sig fram við bókavörð fýrir lok júlímánaðar
mestkomandi.
Fyrir hönd fjelagsstjórnarinnar.
JB. M. Ólsen, p. t. forseti.
1608 dundu harðindi á með sumar-
málum og hafís lá við land til Jóns-
messu.
Árið 1607 ekki getið neinna iiarð-
inda.
Næst var halastjarnan á ferðinni
árið 1682. eins og áður er sagt.
1680 var harður vetur frá jólum.
Komu þá fáir dagar hriðarlausir fram
á Einmánuð, stundum kafaldshríðar
12 daga samfleytt.
1683 var vetur frostasamur. Hafis
var fram á sumar, svo hvergi sá út
yfir af hæstu fjöllum norðanlands.
Eftir sumarmál rak hann austan og
sunnan um land 'allt til Grindavíkur.
Árið 1682 ekki getið neinna harð-
inda.
Þar næst var halastjarnan á ferð-
inni árið 1759.
1757 var sjöundi og síðasti harð-
indaveturinn þá í röð. Voru menn þá
svo að fram komnir af undanförnum
harðindum, að manndauði var mikill
um alt land af sulti og megurð. Er
sagt, að það ár hafi dáið á íslándi
4200, en á þessum harðindaárum hafi
fólki fækkað um 6200.
1761 var harður vetur, kalt vor og
gróðralítið.
Árin þar á miili, og þar með talið
árið 1759, engra harðinda getið.
Síðast sást svo halastjarnan árið
1835, eins og áður er sagt.
Þá var hjer harðindaár frá nýári, þó
ekki meira en næsta ár á undan. Og
árið 1836 var harðara, en árið fyrir.
Árið 1835 var því ekkert óvenjulegt
harðindaár.
Ilvað er að írjetta?
Lau« sýslan. A ðstoðarkennarasýslan
við Hvanneyrarskóla, voitist frá 15. október.
Laun 1000 kr. Umsóknarfrestur til 1. júní
næstkomandi.
1000 éra byggingar-hétiO Skaga-
ffjarðar stóð til að haldin yrði i sumar,
en nú er eagt, að ekkert muni verða úr
þvi hátíðahaldi á þessu sumri. Þeir, sem
fyrir því gengust, sóttu um styrk úr sjslu-
sjóði, en sýslunefnd skaut tuálinu til brepp-
anna til undirbúnings naosta ejslufundi.
Uppboð.
Næstkomandi þriðjudag, hinn 10.
þessa mánaðar verður haldið uppboð
á ýmsum hlutum. Þar á meðal 2
vatnskössum, ljettivagni, Kompásum,
skipsluktum og fl. þar til heyrandi.
Uppboðið byrjar kl. 11. árd. i porti
Jóns kaupmanns Þórðarsonar; en í
eflirmiðdag verður því haldið áfram i
Good-Templarhúsinu og þar seld álna-
og prjónavara. Sömuleiðis eftiriátnir
munir Guðm. sál. Lýðssonar skósmiðs
og fleira.
BréðkvatMur varð 4. þ. m. Steján
Jónsson, verzlunarstjóri á Sauðárkrók, fædd-
ur 7. okt. 1858.
Bryggjugerð á Sauðárkrók. Þor-
valdur Krabbe, verkfræðingur, hefir gert
uppdrátt af bryggju á Sauðárkrók og kostn-
aðaráætlun fyrir sýslunefnd Skagfirðinga.
Telur, að bryggjan muni kosta um 8000 kr.
Strand. 30. f. m. strandaði frakknoskt
skip í Selvogi í þoku og hvassviðri. Það
hjet BOndine“ og var frá Painpoul í Bre-
tagne. Það var fermt salti, vistum o. fl. til
frakkneskra fiskiskipa hjer við land, og átti
að flytja fisk úr þeim út aftur. Það var á
leið til Reykjavíkur, er það rakst á. Farm-
urinn ónýttist og skipið brotnaði, en menu
komust allir af.
Frakknesk þílskip þrjú hafa legið
hjer á Reykjavíkurhðfn síðan með vertíðar-
byrjun. Vóru þau svo fúin og lek, að skip-
verjar afsögðu, að fara út á þcim. Nú hafa
tvö þcirra nýskeð verið dæmd óbaffær, en
haldið, að svo megi dytta að því þriðja bjer.
að koma megi þvi til Frakklands.
itr Múlasýslu, með „Austra“:
Harðindi og jarðleysur um allt Austur-
land; enginn þó skorið af heyjum enn,
nema Búnaðarskólinn á Eiðum! En
haldi þessu fram 2—3 vikum lengur,
rekur víst að sama með fleirk
Mikill afli í sjó fyrir öllum Aust-
fjörðum, ef nokkurn tíma væri gæftir.
t
Játvarður Engtakouungur
dáinn.
Símað er frá Khöfn í morgun, að
Játvarður VII. (Albert Edvard) Engla-
konungur sje látinn. Hann var fæddur
9. nóv. 1841, sonur Alberts prins af
Sachsen-Koburg-Gotha og Viktoríu
Engladrottningar. Hann tók viðstjórn
22. jan. 1901, eftir dauða móður
sinnar, en var, vegna veikinda, ekki
krýndur fyr en í júní 1902. Árið
1863 kvongvaðist hann Alexöndru,
dóttur Kristjáns IX. Danakonungs.
Börn þeirra á lífi eru: Georg, er nú
tekur við völdum, fæddur 1865.
Lauise, fædd 1867; Viktoria, fædd 1868*
og Maud, drottning í Noregi, fædd
1869.
Játvarður konungur var suður við
Miðjarðarhaf er hann Ijezt.