Reykjavík - 06.08.1910, Blaðsíða 2

130
REYKJAVlK
manninn undan henni, og það gerir
það ekki, þá verður svo á litið, að
með því játi blaðið að það hafi átt
við þennan mann og viljað beina að
honum þessari aðdróttun, og þá getur
blaðið orðið dæmt.
Alt þetta er svo réttvíst og miðar
til drengskapar á báðar hliðar.
Fari maður, eins og hér er títt, í
mál út af ásökun, og vinni það, þá
hefir hann alls ekki sannað sýknu sína
með því. Hann getur vel verið sannur
að sök, og allir svo að segja vitað það,
þó að lögfullar sannanir bresti fyrir
því. Dómurinn sannar þá ekki annað
en það, að ásökunin hafi ekki verið
sönnuð á manninn. — En ef blað eða
höfundur lýsir yfir því, að það hafi
ekki ætlað að bera manninum þetta
á brýn, eða að það hafi fengið ástæðu
til að sjá, að sér hafi skjátlað og það
kalli því aftur umyrði sín, þá er þeim
sem misgert var við, miklu meiri upp-
reisn og fullnægja í því, heldur en í
dómi.
Og allur ritháttur manna verður við
þetta yfirvarpslausari og drengilegri.
Það sem hér hefir verið minst á,
eru að eins örfáir drættir, en, að ég
vona, vel verðir íhugunar, þá er til
þess kemur að endurskoða prentfrelsis-
löggjöf vora.
Og það liggur nú óhjákvæmilega
fyrir höndum.
Ég hefi hugsað mér að enda ritgerð
þessa með nokkrum tillögum í þá átt.
Tilgangur allrar prentfrelsis-löggjafar
á að vera þrennur:
1. að tryggja blöðum og rithöfund-
um rétt til að láta hugsanir sínar í
ljós, tryggja réttinn til að ræða al-
menn málefni með einurð og djörfung
og víta allt það er aflaga þykir fara,
án þess að auðið sé að baka mönnum
kostnað eða ábyrgð af réttmætum um-
ræðum um almenn mál [fair comment
on public events), þótt harðorðar sé, og
á háðið, skopið, að vera eins réttmætt
vopn eins og röksemdir.
2. að varðveita mannorð einstak-
lingsins, og að varðveita hann fyrir
ranghérmi um orð hans og gerðir.
3. Að varðveita almenning fyrir ó-
sannri frásögu um það sem fram fer.
Lognar frásagnir um, hvað sagt hefir
verið eða gert, eiga að vera saknæmar,
og á þar hver að vera réttur aðili
sakar, sem málið tekur til á eínhvern
hátt.
Þetta síðasta atriði er eitt af því
sem mest er um vert, en það er alveg
vanhirt í löggjöf vorri nú.
[Niðurl. síðar].
Það eru til margar smásögur af JátYarði
VII. Englakonungi, einkum frá þeim tima,
er hann var „prins af Walos“, og með því
að sumar þeirra lýsa ágætlega lyndiseinkunn
hans, skulu hjer tilfærðar nokkrar slíkar
smásögur.
Sem prins af Wales varð hann jafnaðar-
lega að mæta sem staðgengill stjórnarinnar
á almennum mannfundum, vera við vígslu
allra meiri háttar mannvirkja, opna sýningar,
bazara o. s. frv., og blöðin á Englandi skýrðu
þá samvizkusamlega frá öllu, sem hann gerði,
hverju orði og hverri hreyíingu, og hnýttu
oft við skýrslu sína æði nærgöngulum at-
hugasemdum.
Einu sinni var prinzinn beðinn að skrifa
í eina ai minningarbókum þeim, sem menn
eru látnir skrifa í hvað þeim geðjist bezt að,
og hvað verst, hvenær þeir sjeu sælastir og
ánægðastir o. s. frv. Þá skrifaði hann:
„Jeg er sœlastur, þegar jeg hefi engum
almennum störfum að gegna, þegar jeg fæ
að reykja reglulega góðan vindil, og (má
jeg játa það hreinskilnislega?) lesa góða
skáldsögu í friði og ró; þegar jeg get —
alveg eins og Pjetur og Páll — verið við
kappreiðar, án þess að blöðin komi með
það morguninn eftir, að „nú sje hans kon-
unglega tign, prinsinn af Wales, tekinn upp
á því, að spila fjárhættuspil og veðja um
háar peningaupphæðir, og í gær tapaði hann
miklu meira, heldur en hann getur nokkurn-
tíma borgað“; þegar jeg get tekið vingjarn-
lega í hönd einhvers stjórnmálamanns, og
talað við hann, án þess að blöðin komi þegar
með þá staðhæfingu, að „nú sje prinsinn af
Wales að fullu og öllu genginn í þennan
eða hinn stjórnmálaflokk“; þegar jeg fæ að
vera allt kvöldið í friði og ró og gestalaus
á heimili mínu, hjá konu minni og börnum.
— Jeg er vansœlastur, þegar jeg hefi óþol-
andi tannverk, og verð að vera á einhverri
almennri samkomu, þar sem það er nauð-
synlegt, að jeg brosi ástúðlega við hverjum*
manni, rjett eins og jeg hefði aldrei á ævi
minni vitað, hvað tannverkur var“.
Þeger Játvarður konungur heimsótti kon-
unginn á Ítalíu í fyrsta skifti eftir að hann
var orðinn konungur, var honum haldin
veizla mikil; en við slík tækifæri eru allt af
ræður fluttar. Áður en veizlan hófst, kom
dróttseti Ítalíu-konungs til Játvarðar, og bað
hann um að láta sig hafa eitt eintak af ræðu
þeirri, sem hann ætlaði að flytja, til þess að
ritsíma-skrifstofurnar og blöðin fengju hana
í tækan tíma. — Játvarður konungur sagði
þá, að hann hefði aldrei á ævi sinni skrifað
ræðu, sem hann ætlaði að flytja, eða lært
hana fyrirfram. Sjer þætti miklu betra, að
segja bara það, sem sjer dytti í hug í það
og það skiftið. — Þetta væri nú ef til vill
ekki þess vert, að minnzt væri á það, ef það
væri ekki viðurkennt af öllum, sem heyrðu
Játvarð konung tala, bæði meðan hann var
prinz og eftir að hann varð konungur, að
hann viðhafði einmitt ætíð hin rjettu orð,
sagði hvorki meira nje minna, og hitti ætíð
„hausinn á naglanum“. Það hafði ætið verið
svo að heyra, sem ræður hans væru mjög
vandlega undirbúnar. — Það fylgir sögu
þessari, að dróttsetipn hafi staðið forviða
um stund, og glápt á Játvarð konung, en
siðan spurt hann, á hvaða tungumáli hann
ætlaði að halda tölu sína. „Það er undir
þvi komið, á hvaða tungumáli Yictor Ema-
nuel konungur flytur sína tölu“, svaraði Ját-
varður konungur. Hann talaði sem sje flest
Norðurálfumálin eins og innborinn maður.
-•-
Hugprýði Játvarðar konungs var við
brugðið. Það var sama, hvað á gekk í
kringum hann; hann var alltaf jafn rólegur
og stilltur. Einu sinni, meðan hann var
prins af Wales, veitti geðveikur maður í
Briissel, Sipido að nafni, honum banatilræði,
skaut á hann tveim skammbyssuskotum, þar
sem hann sat í járnbrautarvagni við hlið-
ina á konunni sinni. Honum brá ekki vit-
und. Hann sat stilltur og rólegur, og horfði
með hálfgerðum fyrirlitningarsvip á tilræð-
iðmanninn, meðan hann var handsamaður,
og mælti: „Mjer finnst það hálf illa til
fallið, að vera að skjóta á mig, þegar kon-
an mín situr við hliðina á mjer“.
-•-
Austurrískur rithöfundur einn sagði, að
persónulegri viðkynningu við Játvarð kon-
ung yrði bezt lýst með því, að heimfæra
Upp á hann orð madömu StaeJs um Mariu
Antoinettu: „Hann hefir aðdáanlegt og
elskuvert lag á því, að láta okkur aldrei
gleyma að hann er konungur, en fá okkur
jafnframt til að halda, að hann hafi sjálfur
gleymt því“.
Það kom stundum fyrir, að ókunnugir
eða hjegómagjarnir menn misskildu Ijúflyndi
Játvarðar konungs, og geiðu sig svo nær-
göngula og kumpánlega við hann, að hann
varð að „bíta þá frá sjer“. Alkunn er t. d.
saga sú, sem gerðist á góðgerðasemisbasar
einum. Þar var ung stúlka, sem seldi te i
bollum til ágóða fyrir basarinn. Prinsinn
af Wales kom þar að, og spurði stúlkuna
einstaklega Ijúfmannlega, hvað bollinn af
teinu kostaði. „Hann kostar eina gineu“
(19 kr.), svaraði stúlkan. En í sama bili
þekkti hún prinsinn, og þá bar hún boll-
ann upp að vörunum, bragðaði á teinu, og
mælti með tiigerðarbrosi; „Nú kostar hann
fimm gíneur!“ Prinsinn Ijet sem ekkert
væri, en svaraði stillilega: „Jeg borga fús-
lega tíu gíneur, ef jeg fæ hreinan bolla“.
Ur því að minnzt var á bazar, þá er og
rjett að tilfæra söguna af þvi, hvernig
prinsinn af Wales bjargaði einu sinni við
sýningu verkmannafjelags eins i Lundúnum.
Tekjurnar af sýningunni áttu að renna i
sjúkrasjóð fjelagsins, en aðsóknin var lítil,
og það leit helzt út fyrir, að sýningin ætl-
aði alveg að fara í hundana. Fyrstu tvo
dagana kom þangað varla nokkur maður.
Prinsinn heyrði af tilviljun getið um þetta^
og kallaði hann þá þegar i vagn, er hann
sá á götunni, og ljet aka sjer til sýningar-
innar. Hann dvaldi siðan hátt á aðra
klukkustund á sýningunni, skoðaði allar
deildir hennar vel og vandlega, talaði við
forstöðumenn sýningarinnar, og gaf henni
að lokum allmikla fjárupphæð. — Þetta
hreif. Heldra fólkinu, sem áður hafði fyr-
irlitið sýningu þessa, þótti nú allt í einu
bæði „fínt“ og sjálfsagt að sækja hana.
Fólk streymdi að úr öllum áttum, og af-
leiðingin varð sú, að tekjurnar urðu marg-
falt ' meiri, heldur en nokkur maður hafði
getað gert sjer von um.
Hvað er að frjetta?
Mannalát. Nýlega er látinn bænda-
öldungurinn Ólafur Gissursson á Ósi í
Bolungarvik.
— Jens Jóhannesson, sem lengi var sótari
hjer í Reykjavík, andaðist nýlega á ísafirði.
Hafði verið þar nokkur síðustu árin. Hann
var orðinn háaldraður.
— Jón Guðmundsson, bóndi á Efrí-Brú
í Grímsnesi, andaðist 13. þ. m. Hann var á
84. aldursári.
Vinsölusekt. Olafur Sigurðsson,
veitingamaður í Stykkishólmi, var nýlega
sektaður um 100 krónur fyrir ólöglega vin-
sölu.
Ráðskona viO geðveikrahæliO
á Kleppi er nýlega ráðin Sigríður Gísla-
dóttir. TTmsækjendur höfðu verið um 50.
Raflýsing. „NorðurIand“ segir, að
miklar líkur sjeu til þess, að Seyðfirðingar
semji við Jóhannes Reykdal í Hafnarfirði
um raflýsing á Seyðisfirði. Hann hafði verið
þar eystra nýlega, og talið, að stofnkostnað-
urinn myndi verða um 30 þúsundir króna.
Þá er og verið að undirbúa tilboð um
raflýsingu Akureyrar, og verða liklega tveir
um boðið þar, Jóhannes Reykdal og Kjögx
verkfræðingur.
Danskur lyfsali er nýkominn til
ísafjarðar. Ætlar hann að kaupa lyfjabúð
D. Sch. Thorsteinsens læknis, og reka þar
lyfsölu.
Laus sýslan, sem ráðherra veitir.
Vitavarðarstaðan í Vestmannaeyjum er aug-
lýst laus 1. þ. m. Árslaun 700 kr. Um-
sóknarfrestur til 1. sept.
SlIfurbrúOkaup sitt hjeldu þau D.
Scheving Thorsteinsen læknis á ísafirði og
frú hans 14. f. m.
Þilskipaafll segir „Vestri“ að sje
góður við Vesturland, en bátafiski við ísa-
fjarðardjúp mjög tregt.
HeilsuhæliO á Vífilsstöðum má heita
fullgert. Búizt við, að hægt verði að taka
á móti sjúklingum undir mánaðarmótin.
Sláttur gengur yfirleitt vel hjer á
Suðurlandi. Nýting hefir verið ágæt til
þessa. Tún voru í góðu meðallagi viðast
þar sem ræktun var nóg, en óræktartún
aftur á móti mjög illa sprottin. Á Vestur-
landi er sláttur nýbyrjaður, og grasspretta
mjög Ijeleg. Nú í byrjun Hundadaganna
snjóaði þar niður undir byggð.
ÞjóOminnlxgardag halda ísfirð-
ingar í dag, og hafa haft viðbúnað mikinn.
Bæjarstjórn Reykjavíkur.
Fundur 4. úgúst.
1. Byggingarnefndargerðir frá 1. ágúst
lesnar og samþykktar, með þeirri breytingu
á 4. atriði þeirra, beiðni Bergs sútara Ein-
arssonar um að fá keypta ca. 600 ferálnir
austan af Litlabæjar-lóð (Gissurar lóð), að
Markús Þorsteinsson
Frakkastig 9 — Reykjavík
tekur ad sjer allskonar aðgerð á
----- HljóOfsBPum. ------
verð lóðarinnar var ákveðið 1 króna á fer-
alin hverja, og það skilyrðí sett, fyrir bygg-
ingu sútunarhúss á lóðinni, að frárennsli
frá því húsi verði áður löglega fyrir komið
alla leið niður í sjó.
Sæmundi Sveinssyni, Holtsgötu 8, veittar
35 kr. fyrir lóðarræmu, 75 ferálnir að stærð,
sem tekin hafði verið af lóð hans við lagn-
ing vatnsæða (sjá síðustu fundargerð, 4.
tölulið).
2. Veganefndargerðir frá 25. f. m. lesnar
og samþykktar. (Þar með samþykkt, að
hyrja ekki lyrst um sinn á lagning skolp-
ræsa um Hverfisgötu og Lindargötu, jafnvel
þótt húseigendur við þær götur hefðu boðið
fram nokkurn hluta kostnaðarins).
3. Nefndarálit lagt fram um erindi Garð-
ars Gíslasonar & Hay um leyfi til uppfyll-
ingar fram af Frostastaðalóð o. fl. (sbr. fund
2. júní nr. 13), en málinu frestað til næsta
fundar, og nefndínni falið að bera sig sam-
an við beiðandann.
4. Erindi frá Jóni Sveinssyni, snikkara,
viðvíkjandi vatnsskatti, vísað til veganefndar.
5. Erindi frá Jóni Jóhannssyni og annað
frá Guðm. Guðmundssyni um erfðafestuút-
mælingu visað til fasteignanefndar.
6. Björn Jónsson, Frakkastíg 12, sækir
um eftirgjöf á skuld sinni til fátækrasjóðs
(ca. 500 kr.), gegn því að hann borgi af
henni 200 kr. Bæjarstjórnin vill gefa eftir
skuldina, ef beiðandi greiðir 250 kr. upp í
hana innan loka þessa árs.
7. Lesið upp brjef frá bæjargjaldkera,
er tilkynnir fógetaúrskurð, er frýjar Þjóð-
verjann Borkenhagen frá útsvarsgreiðslu
hjer i bænum fyrir 1909. Með því að ástæð-
ur eru hinar sömu að því er snertir ýmsa
aðra menn, er upp eru taldir í brjefinu,
vísaði bæjarstjórnin máli þessu til fjárhags-
nefndar til athugunar, og ef til vill til á-
frýjunar til æðra dóms.
8. Brunabótavirðing á húsi Emil Jensens
bakara í Þingholtsstræti, 12,501 kr., samþ.
Reykjavíkurfrjettir.
Kapphlaup o^kappsund sýndu
menn úr Ungmennafjelagi Reykjavíkur á.
sunnudaginn var, eins og til stóð.
í kapphlaupunum tóku þátt níu ung-
menni alls. Skeiðið var 500 metrar. Fljót-
astur varð Ólafur Magnússon ljós-
myndari, er rann skeiðið á 1 mínútu og
204/o sekúndu. Næstir voru M a g n ú 8
Tómasson (1 mín. 2275 sek.) og G u ð-
mundur Þórðarson (1 mín. 25 sek.).
í kappsundinu tóku 14 ungmenni þátt,
og var þeim skift í þrjá flokka í fyrsta
flokki voru 4 stúlkur, i öðrum flokki 4 pilt-
ar yngri en 18 ára, og í þriðja flokki 6
piltar 18 ára og eldri.
Sund-spölur 1. flokks var 60 metra^-, en
2. og 3. flokks 105 metrar.
í 1. flokki varð Svafa Þorsteins-
dóttir fljótust. Hún synti spölinn á 1
mínútu og 20 sekúndum. Næstar urðu
Abelína Gunnarsdóttir (1 mínúta
45s/» sek.), og Sigríður Þorsteins-
d ó 11 i r (1 min. 57 sek).
í 2. flokki varð fljótastur Gunnar Ein-
a r s s o n prentnemi, er synti spölinn á 2
mínútum og 242/b sekúndu. Næst.ir honum
urðu A g ú s t Jóhannesson (2 min.
262/í sek.), Tómas Hallgrímsson
bankaþjónn (2 mín. 29‘/6 sek.)
í 3. flokki varð Stefán Ólafsson,
frá Fúlútjörn, fljótastur. Synti spölinn á
1 minútu og 422/c sekúndu. Næftir urðu
Benedikt Guðjónsson (1 min. 562/s
sek.), og G u ð m. K r. Sigurðsson, (2 mín.
22/s sek ).
Áhorfendur voru með langfærsta, móti,
með því að fjöldi bæjarmanna var á skemti-
ferðalagi utanbæjar.
Sunnudaginn 14. þ. m. verður næsta
sundþraut háð. Þá verður keppt um „Sund-
bikar íslands“ i fyrsta Bkifti. Það er silf-
urbíkar, mikill og fagur, smíðaður í Lund-
únum.
Þjóðhíítíð var engin haldin hjer i
þetta skifti, en frídagur almennur var hjer
2. þ. m., búðir lokaðar mestan hluta dags-
ins, og fáni á hverri stöng.