Reykjavík - 19.11.1910, Blaðsíða 2

198
REYKJAVIK
hf Sapliusio — Sapmflin
Austurstræti 17. Laugaveg 40.
Mesta, bezta og fjölbreyttasta úrval af
hreinlætisvörum i bænum.
Nýkomið:
Knrdemommndropar (handhægari og ódýrari en Kardemommur) — Hind-
berjndropar — Kirseberjndropar — Sítrónndropnr — Ynnilledropar —
Mðndlndropar — Yanilleljrtidoft (sem aldreierhægt að hafa nógar bírgðir
af) — Florians eggjndnft (af öllum viðurkennt það bezta i bænum) og
margt fieira og margt fleira.
Hvergi meira nje ódýrara úrval af handaópum i öllum bænum.
Hvergi meira nje betra úrval af grœnsúpum í öllum bænum, trá
15—20 aura pundið.
h|f Sápuhúsið. Sápubúðin.
Talsími 155.
Talsími 131.
m
I
lega verki, að forðast að láta málið
koma til umrœðu.
Það er aðferðin: forðast ijósið, forð-
ast umræður, forðast að gefa eða
heyra röksemdir — bara binda menn
1 blindni!
Og hver kostar þetta ógeðslega
myrkrastarf?
Það gerir landsjóður.
Til þessa er varið því fó sem lands-
sjóður veitir Good Teroplar-reglunni.
Vel má landsjóður borga henni
5ÍOOO kr. á ári!
IV.
Þegar nú kemnr til að hugleiða,
hvernig landssjóði verði sanngjarnleg-
ast útvegað það fé, sem hann þarfn-
ast, þá liggur næst, af því um ný-
mæli er að ræða, að hreinsa fyrst tii
á grundveliinmrt.
En það verður bezt gert með því,
að athuga {>ær tillögur, sem einar
tvær má heita að hafl fram komið
um þetta efni.
En þær eru: farmgjaldið og fakt-
úrutollurinn.
Ég ætla því fyrst að taka þessi
gjöld til athuguuar, og sýna fram á,
hve óréttvis þau gjöld só í sjálfu sér,
og hve ótœk þau hljóti að reynast í
íramkvæmdinni.
Að því ioknu kemur til athugunar,
hvort eigi sé auðið að veija réttvísari
og sanngjarnari gjaldstofna.
Og ég vona að bannvinum og templ-
urum, sem vilja leggja á sig að hugsa
um málið, verði þá ijóst, að bannlög-
unum verður það hollast til frambúðar,
að sá vegur verði vaiinn, sem sann-
gjarnastur er og minnst misbýður
inum efnaminni mönnum. Engum
ætti að vera það jafn hugleikið, eins
og bannvinum, að kveða niður jafn-
ranglatar álögur sem farmgjald og
faktúrutoll. [Framh.]
Jón Ólafsson.
TJtleiit fje
til stóriðnaðar og atvinnufyrirtækja.
H.
Fá lönd eru jafn ríkulega útbúin frá
náttúrunnar hendi, eins og Mexíkó.
Landið er afar víðáttumikið og jarð-
vegurinn mjög írjósamur. Hásijettan,
sem talin er bezti hluti landsins, er
um 2,000 kílómetra frá norðri til
suðurs, og hallar henni jafnt og líð-
andi mót suðvestri ofan að Kyrrahafs-
ströndinni. Suðurströndin liggur í
hitabeltinu, en á hásijettunni er iofts-
lagið temprað. Þar er yndislegasta
vorblíða árið um kring.
Landið íramleiðir því allar þær teg-
undir afurða, sem aflað er bæði í
hitabeitinu og í tempruðu beltunum,
sykur, kafFi, tóbak, gúmmí, vanille,
suðræn aldini, maís, hveiti, bygg og
ótal margt fleira. Fjöliin eru auðug
aí gulli, silfri, eir, blýi, kvikasilfri,
járni og kolum, og þar er og salt-
pjetur, salt, marmari, gips, alabastur,
demantar og aðrir gimsteinar, og
'margt, margt fleira. Og þótt stór-ár
sjeu þar engar, þá er þar þó gnægð
af sæmilega vatnsmiklum, háum foss-
um, sem geta veitt mönnum ódýrt og
óþrjótandi vinnuafl.
En allt þetta hefir um langan aldur
legið að mestu leyti ónotað. Mexíkó
Ijek á reiðiskjálfl af innanlands óeirð-
um, avo að framþróun öll hlaut að
standa í stað. Svo tók Diaz forseti
við rikisstjórninni fyrir nál. 20 árum,
og heppnaðist að kippa mö'gu í iag
með einstökum dugnaði, framtakssemi
og hlifðariausri röggsemi. Honum
var það þegar ijóst, að ætti landið að
geta varðveitt sjálfstæði sitt, þá varð
það að hagnýta auðsuppsprettur sínar
til þess að auka þjóðarauðlegðina og
halda við þjóðerninu. Það átti hættu-
legan, ágengan og ránfíkinn nágranna,
þar sem JBandaríkin voru. Þau höfðu
áður náð undir sig Nyrðri-Kaliforníu
og Nýju-Mexíkó, mjög frjósömum fylkj-
um, og það hafði espað græðgi þeirra
í meiri lönd.
En þótt Mexíkó væri auðugt land
frá náttúrunnar hendi, þá var litið
gagn að því, þegar ekkert fje var fyrir
hendi, til þess að hagnýta auðsupp-
spretturnar. Þess vegna opnaði Diaz
forseti dyrnar fyrir hinu útlenda fje,
og ieyfði því að vinna með mjög hag-
stæðum kjörum, tollfrjálsum innfluta-
ingi á öllum vjelum og áhöldum til
rekstursins, 10 ára skattfrelsi, og 99
ára einkalevfl, en að þeim tíma iiðn-
um eru öll stór-atvinnufyrirtæki og
allur námarekstur með áhöldum 'og
öllu saman eign ríkisins, sem er lög-
legur eigandi að öllum ám og öllum
málmi. Og erlenda stórfjeð þáði boðið
þakksamiega.
Þetta bar vott um framsýni og hygg-
indi, og hefir þegar borið rikulega á-
vexti. í Mexikó fleygir nú öllu áfram
með risaskrefum, og allir atvinnuvegir
þar biómgast betur en nokkru sinni
áður. Sjálfstæði landsins er nú borgið.
Riki8skuidirnar voru um aldamótin
síðustu um 800 miljónir króna, og
voru þar af fullar 500 miijónir eriendar
skuldir, en að eins um 300 miljónir
innlendar. Nú eru útlendu skuidirnar
samtals um 230 miljónir króna
—- hafa iækkað um meira en
helming á siðastliðnum 10 árum.
Allar aðrar skuidir rikisins eru nú
innlendar, og lánstraust ríkisins hefir
aukizt hlutfallslega, með því að verzl-
unarviðskiftin við önnur lönd hafa nú
aukizt upp í hjer um bil 2000 milj.
króna á ári, og útfluttar vörur nema
orðið um 200 miljónum króna meira,
heldur en innfluttar vörur.
Þessar eru afleiðingarnar af starf-
semi hins erienda stór-fjár í þessu
landi. Og þótt fjeð Yæri upphaflega
erlent, og einkaleyflstíminn langur,
heflr þó mexikanska þjóðin tvímæla-
laus umráð yfir landinu og öllum at-
vinnuvegum þess.
iir.
Konungsrikið Rúmenía er auðugt
land. Jarðvegur þar er taiinn einhver
bezti jarðvegur í Norðurálfunni. Bænd-
urnir íá fyrirhöfn sína launaða með
ríkuiegri uppskeru af hveiti, maís,
rúgi og baunúm, og stórar hjarðir
búsmala hafa þar ágætt og víðáttu-
mikið haglendi.
En lengi hvíldi ánauð Tyrkjans eins
og mara á landinu, og það varð ekki
nema að nokkru leyti óháð við friðar-
samning þann, sem gerður var í París
um miðja síðastl. öld. Sjálfstætt ríki
varð Rúmenia ekki fyr en með Ber-
línar-samningnum 1878, og áttu Rú-
meningar það mest að þakka Rússum,
er þeir höfðu gengið í lið með, og
barizt hraustlega fyrir, í stríðinu við
Tyrki, enda neyddu Rússar Rúmeninga
til þess að láta af hendi við sig Bess-
arabíu, ágætt og frjósamt land, í skift-
um fyrir xaka- og óheilnæmis-bælið
Dobrudsha — svo sem í þakklætis-
skyni fyrir útvegun sjálfstæðisins.
Eftir að landið varð sjálfstætt, urðu
framfarir nokkrar, einkum í landbún-
aði, og furetinn, Karl af Hohenzollern,
sem 1887 ljet krýna sig sem konung
yfir Rúmeníu, heflr að mörgu leyti
verið hygginn og framsýnn stjórnandi.
Hinar verulegu, stórstígu framfarir
hófust þar þó fyrst þá, er hinar miklu
steinolíulindir fundust þar fyrir nál.
20 árum. En þá vantaði fje til þess,
að hagnýta þær, og til þess að draga
erlent fjármagn inn í iandið, var því
boðið að taka þátt í störfunum með
aðgengilegum kjörum.
Rúmenisku leiðtogarnir sáu það og
skildu, að steinoliunámurnar áttu að
geta orðið þeirra landi að líku gagni,
eins og kolin, vatnsaflið og málmnám-
urnar höfðu orðið öðrum löndum.
Þess vegna buðu þeir útlenda stórfjenu
frjálsleg vinnu-skiiyrði, og með lögum
frá 1899 var því veittur tollfijáls inn-
flutningur á vjelum og áhöldum öll-
um, og 5 ára skattfrelsi. En sýsl-
unarmenn og verkamenn máttu ekki
vera útlendir, nema að eins fyrstu 5
árin; að þeim tíma liðnum áttu ailir
þeir, er að steinolíu-náminu uflnu, að
vera rúmeniskir.
£eikfjel. Keykjavikur:
Nýársnóttin
Sunnudag 90. nóv.br. kl. H
síöd. í lönadarmannahúslnu.
Erlenda fjeð Ijet ekki standa á sjer
að þiggja þessi boð. Á skömmum
tíma voru mynduð eitthvað tíu stein-
olíufjeiög með þýzku, frakknesku, ame-
rísku og að einhveiju litlu leyti
rúmenisku fje, og vinnan bar ríkulega
ávexti. Viðskiftin við önnur lönd uxu
fljótlega. Þau námu þegar árið 1903
um 480 miljónum króna, og í fyrra
námu þau hjer um bil 660 miljónum
króna, og þá námu útfiuttar vörur
nál. 75 miljónum króna meira, heldur
en innfluttar vörur.
Afleiðingarnar af stjórnkænsku þesa-
ari urðu einnig þær, að ýms önnur
iðnaðarfyrii tæki uxu og döfnuðu í skjóli
steinolíuiðnaðarins. Til og frá um allt
landið risu t. d. upp verksmiðjur, er
smiðuðu katla, dælur og margt og
margt fleira handa steinolíunámunum.
Nýtizku-kornmylnur voru byggðar í
hafnarbæjunum. Áður hafði mikið
af korni verið flutt út úr landinu, en
mjöl verið flutt til landsins í þess stað.
Nú mala mylnurnar allt það mjöl, sem
Rúmeningar nota, og töluvert að auki,
sem flutt er til annara landa.
Það yrði of langt mál, að telja upp
allar þær framfarir, sem orðið hafa í
Rúmeniu þessi síðustu ár. Almenn
veimegun og skattþol hefir aukizt afar
mikið. Það kemur æ betur í ljós með
hverjum degi, sem liður, að rúmenisku
leiðLogarnir voru bæði hyggnir og fram-
sýnir, þegar þeir gengu út frá því, að
erlenda stórfjeð væri gestur, sem smám
saman ynni sjer þegnrjettindi í því
landi, sem það starfaði i, og yrði
þannig með timanum að innlendu stór-
fje. Nú eru steinolíunámurnar að nær
öliu leyti í höndum Rúmeninga sjálfra.
ULlenda fjeð hefir flutt almenna vel-
megun með sjer til Rúmeníu, og
Rúmenía á það því að þakka, að hún
er nú að verða sjálfstæð þjóð í
orðsins fyllstu merkingu.
íslenzkar konurí
Veturinn fer í hönd; á honum á a’þingi
íslendinga að koma saman, en undanfari
þess eru að sjálfsögðu þingmálafundir I
hverju kjördæmi. Á slíkum fundum ræða
kjóaendur áhugamál sín við þingmennina.
Verði eitthvert málið útundan, verður
svarið oft- og einatt er á þing kemur, að
málið hafi ekki verið raett á þingmálafund-
um, og virðist því ekki mikill áhugi á þvi
frá hendi þjóðarinnar.
Nú vill «Hið islenzka kvenfjelagu beina
máli sínu til yðar, og skora á yður að láta
ekki undir höfuð leggjast, að gera yðar
ítrasta til, að kvenrjettindamálið verði rætt
4 sem ailraflestum þingmáiafundum, og
þingmenn hvattir til að veita því örugt
fyJgi-
í þinglokin 1909 átti „Hið íslenzka kven-
fjelag“ tal við flesta af utanbæjarþingmönn-
um, og spurðist fyrir hjá þeim um skoðun
þeirra á kvenrjettindamálinu, og voru þeir
undantekningarlauBt málinu fylgjandi, svo
vænlega virðist horfa með framgang þess.
Til athugunar skal þess getið, að til þess
að jafnrjettismáli kvenna verði til lykta
ráðið, þarf stjórnarskrárbreyting að komast
á. Þarf því jafnframt að skora á þingmenn
að hraða þvi máli sem mest.
Með beztu óskum.
Að veturnóttum 1910.
Ilið íslenzka kvenfjclag.