Reykjavík - 17.06.1911, Blaðsíða 2

98
REYKJAVÍK
En jafnframt brýndi hann fyrir mönnum, að þeir þyrftu sem mest að eiga
undir sjálfum sjer, treysta kröftum sjálfra sín, en byggja sem minnst á aðstoð
annara. Kvein og kvartanir um eymd manna og volæði vildi hann eigi heyra;
kvað hann það karlmannlegra, að bera harm sinn í hljóði, þar sem eigi yrði
við gert, og það væri eigi.til annars, að gera mikið úr slíku, en til að draga
kjark úr mönnum. Kvað hann meiri framfara von að því, að menn hefðu á-
lit á sjálfum sjer, og ætluðu sjer fátt ófært, heldur en að menn um of van-
treystu kröftum sínum.
Hin miklu áhrif, er Jón hafði á hag íslands, voru þannig eigi að eins
fólgin í því, að koma fram einstökum málum, heldur einnig í því, að glæða
fjelagsanda manna og framfarahug nálega í öllum greinum. Það var eigi
að eins sem þingmaður og rithöfundur, að hann hafði þessi áhrif, heldur
kom hann og, ef til vill, eigi minna til leiðar, með því í viðræðum og brjef-
um að örfa einstaka menn, og hvetja þá til nytsamlegra framkvæmda og af-
skifta af almenningsmálum. Hann gat sagt með sanni í æfiágripi sínu, þá er
hann varð riddari, að hann hefði jafnan eggjað landa sína til að verja rjett
sinn með djörfung og einurð, en einnig hvatt þá til þess, að kannast við skyidú
sína og gæta hennar. En það sem mest var um vert, var það, að maðurinn
sjálfur var fyrirmynd í iðjusemi og ósjerplægni, dugnaði, dáð og drengskap.
En auk þess, sem Jón kostaði þannig allra manna mest kapps um, að
vekja þjóðlíf íslendinga, og hrinda málum þeirra í það horf, er honum virtist
heillavænlegast, þá stundaði hann einnig með óþreytandi ástundun sögu íslands,
og leysti af hendi ýms vísindaleg störf.
sínu öllu var hann svo einstaklega ósjerpiæginn og vaDdaður, að mótstöðu-
menn hans hafa aldrei getað brugðið honum um neitt, sem eigi sómdi dreng-
lyndum og ágætum manni.
Hann var hraustur og heilsugóður mestan hluta æti sinnar. 1869 fór
hann að finná til giktar í hægri handlegg, svo að hann átti erfitt með að skrifa.
Hann varð þá einnig veikur af steinsótt. Þetta batnaði að vísu aftur, en upp^
frá því var hann ætíð heilsulítill. Síðasta árið, sem hann lifði, var hann allt
af þungt haldinn, en hafði jafnan rænu og minni, þar til hann andaðist, 7. des.
1879 á 69. aldursári.
Kona hans andaðist nokkrum dögum síðar, 17. des. sama ár, og hvíla
lík þeirra beggja i Reykjavikur kirkjugarði.
'k
* *
í heilan mannsaldur hafði Jón Sigurðsson unnið að framförum fóstuv-
jarðar sinnar. Hann hafði gert það með svo miklum krafti og ósjerplægni, að
hann gat með sar.ni sagt við þjóð sína: „Þjer vinn jeg það jeg vinn“. Hanu
talaði þá, þegar allir þögðu, og hann talaði svo, að kvað við í brjóstum allra
íslendinga. Orð hans glæddu hjá þeim frelsisást, framfarahug og fjelagsanda,
og framkvæmdir hans báru mikinn og heillaríkan árangur. Sögu íslands stund-
aði hann meira en nokkur annar, og hún mun einnig geyma nafn hans um
ókomnar aldir. Allar komandi kynslóðir íslands munu með virðingu og þakk-
læti minnast hans, sem eins hins besta og ágætasta manns, er á íslsndi
hefur alizt".
* #
❖
Eins og vænta mátti var Jóni oft sýndur vottur um virðingu manna.
Þannig var hann 1. jan. 1859 sæmdur riddarakrossi, vegna þeirra visindalegu
starfa, er hann hafði leyst af hendi. Árið 1866 var hann kosinn fjelagi í
hinu konunglega vísindafjelagi í Munchen. En einkum leituðust landar hans
við að sýna honum allan þann sóma, er þeim var auðið. Kvæði voru oit til
hans fjölda mörg, einkum þegar landar hans í Kaupmannahöfn fögnuðu hon-
um, er hann kom af þingi. Og allir kannast við flokkinn tvituga, er sira
Matth. Jochumsson ortij og hinir yngri mentamenn í Reykjavík fluttu hoaum
1865. — Alþingismenn Ijetu taka stóra olíumynd af honum.* Hún hangir
nú.í alþingishúsinu. Ungir námsmenn í Kaupm.höfn Ijetu og norskan mynda-
smið, Bergslien, gera brjóstmynd af honum úr marmara, og er sú mynd
einnig u ajþingishúsinu.
Þegar alþingi kom fyrst saman með löggjafarveldi 1875, voru samþykkt
i einu hljóði áf báðum deildum lög um að veita honum í „heiðurslaun" 3200
krónur á ári æfilangt. — Hann var kosinn þingmaður ísfirðinga þegar er al-
þingi var endurreist, 1845, og var hann jafnan þingmaður þeirra eftir það t.il
dauðadags. Og forseti alþingis var hann kosinn 10 sinnum, og ætíð í einu hljóði.
Jón Sigurðsson kvæntist 4. sept. 1845 Ingibjörgu Einarsdóttur, Jónssonar
kaupmanns i Reykjavík. Yoru þau bræðrabörn. Höfðu þau lengi áður verið
lofuð. Reyndist hún Jóni hin ástríkasta og bezta kona, og leitaðist jafnan við,
að gera honum lífið heima fyrir svo þægilegt, sem henni var unnt. Hún
unni öllti því, er hann unni, og hvatti hann til alls þess, er hann hafði hug
á. Eigi varð þeim hjónum barna auðið. Landar Jóns voru börn hans, eins
og íslándsvinurinn prófessor W. Fiske sál. komst að orði.
Eins og vænta mátti, var efnahagur Jóns ávallt á veikum fótum, þótt
höfðingsskapur hans væri svo mikill, að engir gátu orðið þess varir. Hann
hafði lengst af ekki annað við að styðjast, en það, sem hann gat fengið fyrir
hin vísindalegu störf síh. Sem skrifari í nefnd Árna Magnússonar hafði hann
300 dali (600 kr.) á ári, og um mörg ár hafði hann 400 dali (800 kr.) styrk
af fje því, sem ætlað er til að styðja vísindaleg fyrirtæki í Danmörku. Og
fyrir ýms fleiri störf íjekk hann borgun nokkra, en margt var það, sem hann
fjekk enga borgun fyrir, t. d. öll fyrirhöfn hans við stjórn Bókmenntafjelagsins.
En hann var svo mikill afkastamaður, að hann vann sjer eigi all-lítið inn. Á
hinn bóginn var hann rausnarlegur mjög í skapíyndi, gestrisinn og hjálpsamur,
og kostaði miklu fje til bókasafns síns. Hann var því lengst af í miklum
skuldum, þar til hann fjekk verðið fyrir bókasafn sitt og heiðurslaunin.
Jón Sigurðsson var gildur meðalmaður á hæð og limaður vel. Hann Var
fríður maður sýnum, karlmannlegur á velli og prýðimaður í framgöngu allri.
Hár hans og skegg var framan af dökkjarpt, en um fertugsaldurinn gránaði
það og varð hvítt; eigi að síður var hann þó unglegur að sjá, og einkennilegt
bros Ijek venjulega á vörum hans. Hann var móeygur, og augun ákaflega
snör og fjörleg.
Sæti hann og væri að hugsa um eitthvað, þá var eins og nokkurs konar
mók færðist yfir hann, en í viðræðum var hann hinn skemmtilegasti maður
og jafnan skrafhreyflnn. í samkvæmum var hann allra manna glaðastur, og
talaði þá einatt af mesta fjöri. Hann var höfðingi í lund, og manna gestrisn-
astur og örlátastur. í húsi hans voru Islendingar boðnir og velkomnir, og
það var eins og heimili þeirra. Sóttu einkum ungir námsmenn þangað.
Framúrskarandi kjarkur og staðfesta var það, sem einkenndi hann mest.
Hann hafði sett á innsigli sitt „aldrei að víkja“, og því fylgdi hann í lengstu lö.g.
Hann var einhver vinsælasti maður meðal landa sinna, sem dæmi munu
til. Ur.nu honum flestir hinir beztu menn, og þeir fáu, sem eigi báru gæfu
til samþykkis við hann, þeir viðurkenndu þó, hvílikur afbragðsmaður hann var.
Geðríkur maður var hann, en því merkilegra er það, að það bar mjög sjaldan
við, að hann ámælti einstökum mönnum, hvorki í orðum nje ritum. í trú
sinni fylgdi hann kenningu þeirri, er hann hafði alizt upp í, og vildi aldrei
heyra neinar efasemdir um sannleika hinna kristilegu trúaríærdóma. í lífi
*) Mynd sú, er lijer fylgir, er tekin eftir þeirri mynd.
Til bökunar.
Florians ekta búðingsduft 10 aura.
Florians eggjaduft, jafngildir 0 eggjum, 10 aura.
Vanille bökunarduft 4 og 8 aura.
Venjulegt bökunarduft 4 og 8 aura.
V4 pfí- Sukkade fyrir 18 aura.
Bezta Vanilla í stöngum 10 og 15 aura.
Kirseberja, Sítrónu, Vanillu, Hindberja Karde-
mommu og Möndludropar frá 15 aurum.
Byrgðir af allskonar kryddi.
Lyftiduft, Vanillusykur o. s. frv., o. s. trv.
íæst bezt «)<>• ódýrast í
Síípuhúsinu og ^ápubúdinui
A nst íi rstm'ti 1T, Luugnveg **).
Sambandsmálið
Og
kosningarnar.
Markús Þorsteinsson
Frakkastíg 9 — Reykjavik
tekur að sjer allskouar aðgerð á
— Hljóðfærum.
[Stefnuskrá og kosninga-dagskrái.
Margir beztu flokksmenn vorir hafa
munnlega og skriflega látið mér í Ijósi
þökk sína fyrir ummæli mín um sam-
bandsmálið í greinum mínum i „Rvik“
27. f. m. og 3. þ. m. („Stjórnmála-
flokkarnir" og „Af hverju? — Af því
að —“)
Til eru þó hjartveikar sálir meðal
beztu eambands manna, sem þykjast
ekki skilja það, hví flokkur vor hafi
sambandsmálið fremst á stefnuskrá
sinni; óttast, að það spilli fyrh' oss
atkvæðum við kosningarnar.
Ég þóttist ekki vera inyrkur í máli,
er ég reit um þetta mál. i^n sumir
menn iesa ritgeiðir eins og skrattinn
bibliuna, svo að það verður að endur-
taka það sama aftur og aftur þangað
til þeir nenna að lesa með athygli —
eða þangað til það, sem þeir hlupu yfir
í fyrsta sinn, nær Joks tökum á eftir-
tekt þeirra.
Ég verð því að reyna að itreka mál
mitt enn einu sinni.
Fyrst verð jeg að biðja menn að
gera svo vel að reyna til að skilja
mismuninn á stefnusJcrá og dagslcrá.
Stef nuslcrá eins flokks er samin fyrir
langa framtíð; hún verður að taka
fram það, sem er aðalgiundvöilur til-
veru flokksins — þa.ð, sem slcilur mill.v
flokksins og annara flokka.
DagsJcrá flokks fyrir næsta kjör-
tímabil, hvort sem það er stutt eða
langt, setur aftur i fremstu röð þau
atriði stefnuskrárinnar, sem á því
tíinabih ríður mest á að vinna a.ð.
Þannig getur það borið til, að það-
sem er fremsta atriði á stefnusJcrá
flokksins, verði ekki fremsta mál á
dagsJcrá hans, eða jafnvel alls ekki á
henni, eitthvert eitt tímabii.
Nú er svo, að eina málið, sem báðir
(eða allir) flokkar hér játa, að skilji.
þá, er sambandsmálið. Af því er
flokkaskiftingin sprottin.
Stefna heimastjórnar-fiokksins og-
annara sambandsmanna er:
að gera ísland að sjálfstœðu ríki
í jafnræðis-málasambandi við
DanmörJcu með sáttmála lúghelg-
uðtini af báðion ríJcjum.
Og þessu takmarki vill ílokkurinn
reyna til að ná á þeim grundveJli,.
sem fioJcJcurinn og bandantenu haus
Jijeldu fram á AJþingi 1909.
En flokkurinn veit vei, að „þaðskal
vel vanda, sem iengi á að standa".
Hversu mikinn meiri hiuta, sem
hann kynni að fá nú við kosningarn-
ar, þá get ég lýst því yfir i nafni
flokksins, að honum kemur ekki tik