Reykjavík - 24.06.1911, Blaðsíða 4

104
REYKJAVÍK
mjcr þykir ekki ólíklegt, ef að gengið væri í gegn um öll
þau ógrynni, sem hann hefur ritað, að maður fyndi eitt-
hvað í þá átt að íslendingar skyldu halda sýningu, t. a. m.
gripasýningu, að minsta kosti átti hann mikinn þátt í, að
íslendingar fóru á fiskisýningu, sem haldin var í Bergen
fyrir 45 árum síðan. En hvernig sem á þetta er litið, þá
er það víst, að það er einkar vel tilfallið, að opna þessa
sýningu á aldarafmáeli þess manns, sem varði allri æfi
sinni til þess að afla íslandi sjálfstjórnar og hefja það á
æðra stig í menningarlegu og þjóðlegu tilliti.
Með þeirri ósk, að sýning þessi nái sem best þeim
tilgangi, sem henni er ætlað að hafa, og með þeirri ósk,
að hún verði undanfari margra slíkra sýninga eftirleiðis
hverri annari fullkomnari, lýsi jeg því yfir, að sýning þessi
er opnuð fyrir almenning frá þvi *í dag á þann hátt, sem
forstöðunefndin hefur ákveðið.
II. Kvæði Guðm. Magnússonar.
Stíg þú til hásætis, hagleikans öld,
helga þjer dali og granda!
Fegra að nýju þíns föðurlands skjöld,
far þú sem drottning með listanna völd;
leið fram í ljósi og anda
líf hinna starfsömu handa.
Feðranna göfgi, í gull og í stál
greypt fyrir ómuna dögum,
talar oss umliðnu aldanna mál,
ágætið birtir i snillingsins sál;
hlýðandi listanna lögum
lýsir í myndum og sögum.
Orðstír þinn deyr ekki, dverghaga þjóð;
dáð þin af nýju skal Ijóma.
íslensku listanna altarisglóð
aftur með kærleik skal fylla vort blóð;
leiða að búsæld og blóma,
bera vor merki með sóma.
Blessa þú, guð, hverja hagleikans hönd,
hverja, sem trúlega vinna.
Birt þeim þín háleitu hugsjónalönd;
helgaðu, göfgaðu sjerhverja önd.
Lát þá í listunum finna
leiðir til hásala þinna.
Upphaf íþróttamótsins.
Ræða Þórhalls biskups Bjarnarsonar.
Sæmd er mjer það og gleði að verða við óskum for-
stöðunefndarinnar að mæla nokkur orð áður en iþrótta-
mótið byrjar í dag, þetta hið fyrsta íþróttamót landsins,
sem leiða mun mörg á eftir sjer.
Svo vel er mjer við þennan nýgræðing i þjóðarakr-
inum, og fjelagsskapinn, sem gengist hefur fyrir þessu
móti. En sá fjelagsskapur er Ungmennafjelag íslands.
Vjer íslendingar þurfum meiri líkamshreysti, meira
þolgæði til hvers kyns vinnu, handar og anda; meira fjör,
örara, heitara blóð í æðarnar; meiri fegurð, ljettari burði.
Þegar þingmannahópurinn islenski var í Danmörku
fyrir fimm árum síðan, voru iþróttamótin, sem hann sá,
eitt hið fegursta og minnisstæðasta í förinni. Og Danir
töldu þau einmitt einhverja farsællegustu nýjungina í
þjóðlífi sínu.
Varla varði menn þá að svo fljótt mundi verða kost-
ur á að sjá slik íþróttamót hjer á landi. Nú gefur hjer
að lita stóran og fríðan hóp meyja og sveina. Minnir
hópurinn á æskulýðinn frá lýðháskólunum dönsku, er jeg
sá í þingmannaförinni. Nema hvað hjer er blái liturinn
með þeim hvíta.
Jeg var við stofnun háskóla íslands i dag. Jeg gekk
út af þeim fundi með hlýjum vonum og innileguin árnað-
aróskum. Háskólinn okkar fær sama afmælisdag og Jón
Sigurðsson, og það fá líka íþróttamót æskulýðsins íslenska.
Og þar sem þau eru, sje jeg í anda rísa annan háskóla
hinnar íslensku þjóðar. Sá skóli nær til enn miklu fleiri,
en hinn eiginlegi háskóli getur beint náð til, styrkjandi
og örvandi, fegrandi og göfgandi. Hvíli blessun guðs
yfir hvorumtveggja skólanum, og verði mikil og fögur
minning þeirra á ókominni tíð, á þessum minningardegi
hinnar íslensku þjóðar.
Má jeg bregða upp fyrir ykkur, æskumenn, ofurlítilli
mynd úr grísku skáldsögunni, sem lifir á öllum tungum
siðaðra þjóða meðan heimur byggist:
Ódýsseifur er kominn heim úr hrakningum sínum
og með honum er hinn vaski sonur hans Telemakkus.
En Laertes gamli faðir Ödýsseifs veit ekki af komu son-
ar síns og þekkir hann ekki. Gamli maðurinn er dapur
og hrumur. Hann er einmana að bisa við tijen í garð-
inum sínum í bættum kyrtli. Loks getur Ódýsseifur komið
með svo glöggar jarteiknir að gamli maðurinn kannast við
hann, og þeir fallast i faðma feðgarnir. Þá rjettir Laertes
úr bakinu og gengur heim til bæjar.
Og þjónustumærin laugaði nú hinn hugunistóra öld-
ung, og smurði hann viðsmjöri, og lagði síðan yfir hann
fagra yfirhöfn. Og Atena gekk til hans og styrkti limi
hans, og gerði hann meiri vexti en áður og þreknari á
velli að sjá. Og nú var hann orðinn líkur í sjón hinum
ódauðlegu guðum.
Og ekki var til setunnar boðið. Óvinir stefna að
garði til að hefna biðlanna, sem Ódýsseifur hafði lagt að
velli í höll sinni. Allir hervæðast og eins Laertes gamli,
grár fyrir hærum. Þeir feðgar Ódýsseifur og Telemakkus
eggja hvor annan til framgöngu. Og þá verður Laertes
gamla að orði:
»Góðu guðir! Hvílíkur dagur er þetta fyrir mig!
Mig gleður það stórum, að sonur minn og sonarsonur
keppa um hreysti sín í milli«.
Heil til mótsins, á heilla og gleðidegi, ungu meyjar
og ungu sveinar, að keppa um hreysti ykkar í milli, hreysti
líkama og sálar.
Aukist það kapp með íslenskri þjóð!
Fyrir minni Jóns Sigurðssonar
á hundraðasta afmæli hans 17. júní 1911.
Af álfunnar stórmennum einn verður hann
og ættlands síns fegurstu sonum;
það stendur svo skínandi mergð um þann mann
af minningum okkar og vonum.
Svo fekk hann þann kraft og þá foringjalund,
að fræknlegri höfum vjer orðið um stund
og stækkað við hliðina’ á honum.
Það reis upp sú manndáð í þjóðinni um þig,
sem þóttist of rík til að sníkja;
oss hnykti þá við, er hún vopnaði sig
og varð ekki keypt til að svíkja.
Og þvi er það ástfólgnust hátíðin hjer,
er hundraðasta’ afmælið skin yfir þjer
og flokknum, sem vildi ekki víkja.
Það brann þeim úr augum, svo okkur varð heitt
hjá öfunum feigum og hárum;
þeir sögðu’ oss af fundinum fimmtíú’ og eitt
og fóru með orðin með tárum.
Og fornaldartign yfir foringjann brá,
og fagurt var ísland og vonirnar þá,
og blessað það nafn, sem við bárum.
Og skörð Ijest þú eftir í eggjunum þeim,
sem oss hafa sárastar skorið,
og sjálfur af landvarnarhólminum heim
þú hefur vort dýrasta borið.
Með því eggjar móðir vor mannsefnin sín:
hvert miðsumar ber hún fram hertýgin þín
og spyr oss um þróttinn og þorið.
Og þökk fyrir tuttugu’ og þriggja ára stríð.
Af þjer verður hróðugust,öldin.
Við það urðu óðulin okkar svo frið,
er ofbeldið misti þar gjöldin;
Og þó að það eigni sjer feðranna Frón,
i friðaðri jörð verða beinin þin, Jón,
svo lengi sem landið á skjöldinn.
P. E.
[Framh. frá 3. bls.]
Sigurðsson sem stjórnmálamann
eftir Kl. Jónsson landritara; þá
grein um Jón Sigurðsson og
Bókmenntafjel. eftir prófessor
B. M. Olsen. Þar næst eru
endurminningar um Jón Sig-
urðsson, 4 greinar, 1. eftirpró-
fessor B. M. Olsen, 2. eftir Þórh.
biskup Bjarnarson, 3. eftir Jón
alþm. Ólafsson og 4. eftir Ind-
riða Einarsson skrifstofustjóra.
Síðast er kvæði um Jón Sig-
urðsson eftir Bened. Þ. Gröndal
og Vorvísur H. Hafsteins, sem
prentaðar eru í þessu blaði.
íþróttamótið opnað.
Iþróttamótið, sem ungmenna-
fjelögin hafa gengizt fyrir, var
opDað kl. 5 síðdegis á íþrótta-
vellinum nýja á Melunum. Þar
flutti Þórhallur Bjarnarson bisk-
up ræðu, sem prentuð er hjer
í blaðinu. Að henni lokinni
sýndu þrír leikflmisflokkar fim-
leika ýmsa: Leikfimisflokkur
úr Ungmeyjafjelaginu Iðunn, í-
þrróttafjelag Reykjavíkur og leik-
flmisflokkur Ungmennafjelags
Reykjavíkur. Er þetta í fyrsta
skifti, sem leikfimisflokkur Ið-
unnar hefir sýnt leikfimi, og
dáðust allir að, hve vel ung-
meyjarnar leystu æfingarnar af
hendi. Æfingar hinna flokk-
anna fóru og mjög vel að vanda.
Samsætin.
Þau voru þrjú, og hófust kl.
9 um kvöldið. Eitt var á
Hótel Reykjavík, annað i Good-
templarahúsinu og hið þriðja í
húsi K. F. U. M. Samsæti það,
sem til stóð að haldið yrði í Iðn-
aðarmannahúsinu, fórst fyrir,
og tóku þeir, er þar ætluðu að
verða, þátt í hinum samsætun-
um. Samsætin voru mjög fjöl-
menn; á Hótel Reykjavik voru
nær 300 manns. Þar Jijelt
dócent Eiríkur Briem ræðu fyrir
minni Jóns Sigurðssonar. Fyrir
minni íslands mælti Andrjes
Björnsson, form. Stúdentafje-
lagsins, ,og fyrir minni Vestur-
íslendinga Jón Ólafsson alþm.
— í samsætinu í Goodtempl-
arahúsinu voru einkum Templ-
arar. Þar mælti Indriði Ein-
arsson skrifstofustjóri fyrir minni
Jóns Sigurðssonar, Halldór Jóns-
son bankafjehirðir fyrir minni
konungs, og fyrir minni íslands
mæiti Þórður J. Thoroddsen
læknir. — I samsætinu i húsi
K. F. U. M. voru einkum menn
úr Ungmennafjelögunum. Þar
mælti Tryggvi Þórhallsson fyrir
minni Jóns Sigurðssonar, en auk
þess voru Þar margar fleiri ræð-
ur fluttar. — Söngflokkur Sig-
fúsar Einarssonar gekk á milli
samsætanna, og söng minning-
arljóð um Jón Sigurðsson.
A Iþróttavellinum hafði safn-
azt saman fjöldi fólks um kvöld-
ið, og skemmti það sjer við
leiki og dans fram undir mið-
nætti.
Þar með var þessari miklu
og minnisverðu minningarhá-
tíð lokið, og luku allir upp ein-
um munni um það, að hún
hefði tekizt prýðilega í alla staði
— betri og bjartari dag hefðu
þeir aldrei lifað.
Öllum peim, sem tóku pátt i
útfdr mannsins míns sáluga, er
deyði Hinn 4. þ. m. þakka jeg af
hjarta og bið góðan Guð launa.
Ennfremur vil jeg tilnefna Björn
Guðmundsson kaupm., Eggert
Briem. Frk. Stephensen og Frú
Jensson, og inna þeim kærleika
minn og þakklæti fyrir hluttekn-
ingu i sorg minni og höfðingleg-
um gjöfum.
Reykjavík, 20. júni 1911.
Margrjet Gnðmnndsdóttir.
Ritstj. og áöyrgöarm.: Stefán Rnnólfsson.
Prentsmiöjan Gutenbcrg.