Reykjavík - 24.06.1911, Blaðsíða 1

1R e v k í a v t k.
XII., 26
Laugardag 24. Júní 1911
XII., 36
17. júní.
Sól og sumarblíða var hjer
á laugardaginn var — aldar-
afmæli Jóns Sigurðssonar —
einhver fegursti dagurinn á
þessu vori.
Minningar-samkoma mennta-
skólans.
Kl 9 um morguninn var haldin
minningar-samkoma í hátíða-
sal menntaskólans, og var þar
afhjúpuð máluð mynd af Jóni
Sigurðssyni, er Þórarinn Þor-
láksson hafði gert. Kennarar
og nemendur skólans höfðu
gefið skólanum myndina. Stgr.
Thorsteinsson rektor flutti ræðu,
og minntist þess, að í þessum
sal heíði alþingi verið háð öll
þau ár, er Jón Sigurðsson sat
á þingi. Þar var og sungið
kvæði það eftir Stgr. Thorsteins-
son rektor, sem prentað er hjer
á öðrum stað, þrjú fyrstu er-
indin á undan afhjúpuninni, en
hið fjórða á eftir.
Guðsþjónusta i dómkirkjunni.
Kl. 9V2 hjelt sjera Bjarni Jóns-
son minningarræðu í dómkirkj-
unni, og lagði út af orðunum:
,Sannleikurinn mun gera yður
frjálsa". Verður hún prentuð
sjerstök, og seld til ágóða fyrir
minnisvarðasjóðinn.
Iðnsýningin opnuð.
Kl. 10 var Iðnsýningin opnuð
i leikfimissal barnaskólans að
viðstöddum fjölda boðsgesta.
Söngflokkur undir stjórn Sigf.
Einarssonar söng þar fyrst 3
fyrstu erindin af kvæði Guðm.
Magnússonar, sem prentað er
bjer á öðrum stað. Því næst
hjelt Jón Halldórsson trjesmíða-
meistari, formaður sýningar-
nefndarinnar, ræðu, og skýrði
frá tildrögum sýningarinnar og
undirbúningi. Síðan opnaði
landritari Kl. Jónsson sýning-
una með ræðu, sem prentuð er
á öðrum stað hjer í blaðinu.
Að henni lokinni var sungið
síðasta erindið af kvæði Guðm.
Magnússonar. Kvæðið er með
nýju lagi eftir Sigf. Einarsson.
Þessu næst var boðsgestunum
fylgt um öll sýningarherbergin,
og mun siðar verða minnst á
ýmislegt af því, er þar bar fyrir
augun. Hjer verður að nægja
að geta þess eins, að sýningin
er miklum mun betri, heldur
en menn munu almennt hafa
búizt við. Kl. 12 var sýningin
opnuð fyrir almenning.
Stofnun háskólans.
Vígsla háskóla íslands var
einn þáttur minningarhátíðar-
innar. Hún hófst kl. 12 á hád.
[Framh. á 2. bls.]
Vorvísur
á 100 ára afmæli Jóns Sigurðssonar.
Sjá roðann á hnjúkunum háu!
nú hlýnar um strönd og dal,
nú birtir i býlunum lágu,
nú bráðna fannir i jöklasal.
Allar elfur vaxa
og öldum kvikum hossa.
Þar sindrar á sægengna laxa,
er sækja’ í bratta fossa.
Fjallató og gerði gróa,
grund og flói skifta lit.
Út um sjóinn sólblik glóa,
syngur ló i bjarkaþyt.
Hjer sumrar svo seint á stundum!
Þótt sólin hækki sinn gang
þá spretta’ ekki laufin í lundum
nje lifna blómin um foldarvang,
því næturfrost og nepjur
oft nýgræðinginn fella —«
sein hugans kul og krepjur
oft kjark og vonir hrella.
Alt í einu geislar geysast,
Guð vors lands þá skerst í leik,
þeyrinn hlýnar, þokur leysast,
þróast blóm og laufgast eik.
Nú skrýðist í skrúðklæði landið
og skartar sem best það má.
Alt loftið er ljóðum blandið
og ljósálfar dansa grundunum á.
Gleymt er gömlum meinum
og gleymt er vetrar striði.
Menn muna eftir einum,
sem aldrei fyrnist lýði.
Þó að áföll ýmis konar
ella sundri og veiki þrótt —
minning hans: Jóns Sigurðssonar
saínar allri frónskri drótt.
Sjá! óskmögur íslands var borinn
á Islands vorgróðrar stund,
hans von er í blænum á vorin,
hans vilji’ og starf er í gróandi lund.
Hann kom, er þrautin þunga
stóð þjóðlífs fyrir vori,
liann varð þess vorið unga
með vöxt í hverju spori.
Hundraðasta vor lians vekur
vonir nú um íslands bygð,
nepjusúld og sundrung hrekur,
safnar lýð í dáð og trygð.
H. H.
Jón Sig-urðsson
1811 — 17. júní — 1911.
Ræða Jóns Jönssonar sagnfræðings.
Háttvirta samkoma! Þegar eitthvað óvenjulegt stendur
til, einhver mannfagnaður eða hátíðahöld úíi við, mun flest-
um hugleikið, að veðrið sje sem best. Þess hafa auðvitað
allir óskað í dag. En þó liggur mjer við að segja, að einu
gildi hversu viðri, — svo fögur er minning dagsins.
Land vort er á marga lund öfganna land og and-
stæðanna.
Það er kuldalegt og ömurlegt og eyðilegt umhorfs, þeg-
ar ekki sjer til sólar, þegar þoka og dimmviðri taka fyrir
útsýn alla. En það getur aldrei orðið svo dimt í lofti, svo
napurt og kuldalegt, að ekki birti fyrir hugskotssjónum vor-
um, að ekki ylji um hjartaræturnar, er vjer rennum huganum
til Jóns Sigurðssonar.
Það er fagurt umhorfs hjerna á heiðskírum sumardegi,
með dökkbláan fjallahringinn á þrjá vegu og sólglitrandi sjó-
inn og skínandi jökulinn í vestri — svo hreint og bjart og
tignarlegt, að fátt mundi jafnast á við það.
Eitt veit jeg þó, sem er enn fegurra og bjartara og
hugljúfara.
Það er fögur endurminning.
Það er minning dagsins í dag og mannsins, sem við
öll höfum í huga á þessari stundu. —
Jón Sigurðsson er sann-nefndur ljóssins fulltrúi með þjóð
vorri, ljóssins og sannleikans, enda var bjart yfir honum, yfi:
svip hans og sálu, að sögn þeirra manna, er áttu því lán
að fagna, að kynnast honum. Ásjónan var hrein og björt
tiguleg og göfugmannleg, ennið hátt og hvelft og gáfulegt
augun skær og tindrandi, og þótti öllum sem eldur brynm
úr þeim, er hann komst í geðshræringu, munnurinn fastur og
einbeittur. Það var eins og stæði Ijómi og birta af öllun;
svip hans. Merki þessara einkenna má að nokkru sjá a
myndum þeim, sem til eru af honum, þótt eigi gefi þær að
líkindum nema ófullkomna hugmynd um hann. Innsigli ljóss
ins er auðþekt á andlitinu.
Um sál hans má segja með ofurlítilli orðabreytinga það,
sem skáldið kvað, að í honum bjó
fögur sál og ætíð ung
undir silfurhærum.
En þegar jeg kemst svo að orði, að það sje bjart yfi
minningu dagsins, þá á jeg einkum og sjer í lagi við minn
ingu þess, hvað Jón Sigurðsson hefur verið fyrir þjóð sína
hvað hann hefur afrekað fyrir land og lýð.
Því verður eigi lýst til hlítar í fljótu bragði, hvað Jór
Sigurðsson var fyrir þjóð sína. En svo mikið er víst, að ís
lenska þjóðin væri áreiðanlega ekki komin það áleiðis til sjál
stæðis og menningar, sem raun er á orðin, he0i Jón Sig-
urðsson aldrei verið til. Vjer nútíðarmenn getum yfir höfu«
að tala ekki hugsað oss íslensku þjóðina án Jóns Sigurðs-
sonar, Hvern einstakan mann annan, þeirra er uppi hafi
verið á síðasta aldarhelmingi, getum vjer hugsað oss horfim
úr lífi þjóðarinnar, afmáðan af spjöldum sögunnar, án þes
að stórum saki, án þess að þjóðin væri önnur en hún er, —
en hann með engu móti. Það sýnir best hver maður han;
var. Það sýnir best þýðingu hans fyrir íslensku þjóðina.
Hann hefur mótað og skapað hið unga ísland, endur-
Ieyst þjóðina í einu og öllu, að svo miklu leyti sem hægt e:
að viðhafa slíkt orð um menskan mann.
Hann er sannkallað mikilmenni i orðsins fylsta skilningi
mikilmennið, sem allir líta upp til, ein hin dýrðlegasta guc-
gjöf, sem þessari þjóð hefur í skaut fallið, — lifandi upp
spretta ljóss og yls, sem helur lýst tveim kynslóðum o.
tendrað eld í þúsundum hjartna um land alt. Hann var o
er enn leiðtogi lýðsins í öllum greinum. Flestar framkvæmd
í þessu landi, flest og mest, sem áunnist hefur í striti o
stríði tveggja kynslóða, er ekki annað en holdgan og ímyru
hugsjóna hans, uppskera og ávextir baráttu hans.
En að baki þessu öllu liggur hið lang-þýðingarmestT
starf hans, grundvallarstarfið, þjóðarafrekið: Hann vekui
þjóðina til lífsins, kennir henni að þekkja sjálfa sig, þjóð-
rjettindi sín, kröfur sínar, krafta sína og köllun sína, eins o<
skáldið hefur svo heppilega að orði komist í þessum erindun.:
En fyrst, er hann sveif yfir sviplegan mar,
rann sólin á móðurlands tindum,
og næturþoka vors þjóðernis var
að þynnast af árdegis-vindum
Því oftar til Fróns sem hið skrautbúna skip
með skörunginn hugprúða rendi,
pvi betur pad pekti sig sjdlft í hans svip
og sœmdir og tign sína kendi.
Þjer, Island, var sendur sá flugandinn frjáls,
með fornaldar atgjörvi sína,
ad kynna pjer verdleik og kosti pín sjdlfs,
og kenna pjer dkvórðun pina.
Það er þetta: að pekkja sjálfan sig og trúa á sjálfan
sig, krafta sína og köllun, sem er fyrsta og sjálfsagðasta ski:
yrði alls þrifnaðar hjá þjóð og hjá einstaklingi.
I Jóni Sigurðssyni lærir íslenska þjóðin að þekkja sjáF«
sig og skilja sjálfa sig og trúa á sjálfa sig. Hann er hvort