Reykjavík - 03.02.1912, Qupperneq 1

1R e v h í a x> í h.
XIII., 5
Lausrardaff 3. Febrúar 1913
XIII.
Skógrxktarmálið.
II.
Hugvekja hr. Kofoed-Hansens
um skógræktar-málið.
[Framh.].
Veikefni vort við rannsóknirnar í
jumar, er leið, var að gera skrá yfir
þau skógsvæði i hverju umsjónar-
umdæmi um sig, er bezt væru til
girðingar fallin; en landinu er öllu
skift í 6 umsjónar-umdæmi. Sá ætti
að vera tilgangurinn með girðinga-
vinnuna, að endurreisa svo stór svæði
af skógurn, að fólk í þeim héruðum
fengi kost á nokkurneginn ríflegu elds-
neyti.
í 1. umdæmi, Gullbringusýslu, er
kjarr svo óviða og svo laklega á sig
komið, að naumast mundi svara kost-
naði að eyða þar meiru en 5000 kr. til
girðinga. — í 3. umdæmi, Vestfjöið-
um, hefi ég áætlað kostnaðinn um
20,000 kr. — Úr hinum umdæmun-
um hefi ég ekki fengið skrárnar enn
þá; en væntanlega mun kostnaður-
inn í hverju þeirra nema viðlíku sem
í 3. umdæmi. — Alt féð, sem til þessa
þyrfti, yiði þannig 105,000 kr., og
væri mátulegt að skifta þeirri upphæð
niður á 7 ár, og yrði þá að hækka
fjárveitingu, þá sem nú er, 8000 kr.
á ári, um 15.000 kr. á ári í 7 ár, og
væ-ii þá varið til skógræktar 23,000 kr.
á ári þau ár. Þá væri svo mikið
verkefni fengið, að það réttlætti kost-
naðinn við stjórn og umsjá, og gæfi
það skógræktarmáhnu svo öruggan
grundvöll á að standa, að naumast
þarf að óttast að nokkru sinni, yrði
hætt við skógræktarmálið úr því. —
Hve mikið mætti lækka árskostnaðinn
að 7 árum liðnum, er allar girðingar
væru í lag komnar, um það er minna
áhugamál að hugsa nú, því að ékki
er gott að vita, hverjum augum menn
kunna þá að líta á skógræktarmálið.
Þó er mér nær að ætla, að naumast
væri ráðlegt að ætla minna fé en
15 000 kr. til skógræktarinnar á ári,
að meðtöldum kostnaði við stjórn og
umsjón.1)
Til plöntunarmálsins ætti fyrst um
sinn að eins að verja litilli upphæð
árlega, því að plöntunar-tilraunir eru
enn þá mjög lítilsverðar, af því að vér
eigum ekki annars kost, en að nota
nær einvöiðungu útlendar plöntur. Og
það er mér orðið ljóst, að plöntunar-
tilraunir í stórum stýl hér á íslandi,
með útlendum plöntum, má telja á
borð við það að kasta peningum í sjó-
inn. Þá fyrst verður plöntunarmálið
mikilsvert fyrir oss, er vér fáum plönt-
ur hundruðum þúsunda saman til að
planta út, 3—4 ára gamlar plöntur af
íslenzku bjarkar-fræi og reyni-fræi, og
þá fyrst er vert að verja nokkru meiru
fé til plantana. Þá fyrst, er svo langt
er komið, er það réttmætt, að stjórnin
taki við af einstökum mönnum land-
svæðum til að planta á, frá 500 til
600 vallardagsláttur að stærð. Slikt
x) Líklegt'er, að þájer alþýða fer að sjá
árangur skógræktarinnar, óski þjóðin sjálf
að halda áfram að færa út kvíarnar. J. Ól.
400/o aíslætti, sem hefir fengið svo gott orð á sig,
JfcS0 heldur enn áfram.
svæði hefir stjórninni verið boðið nú,
en það væri alveg misráðið að taka
það að sér nú þegar.
Piöntun með útlendum plöntum get
ég því að eins ráðið einstökum mönn-
um að reyna eða fást við, að tilraun-
irnar sé ger ðar í girtum reitum (göi ðum)
í jarðvegi, sem hefir verið unditbúinn
og fengið áburð. Þar hafa plönturnar
margfalt meira mótstöðuafl gegn kulda
og frosti, heldur en á óyrktu bersvæði.
Hins vegar er það alveg réttmætt að
stjórnin verji stöðugt nokkru fé til
gróðrarstöðvanna.
Að eins ein tegund af útlendum
trjám virðist geta vaxið hér í óyrkt-
um jarðvegi, og hana hafa einstakir
menn hagnýtt talsvert síðustu tvö
árin. Þessi tijátegund er fjallafuran.
Enginn getur með réttu láð það
þeim mönnum, sem fyrst byrjuðu á
skógræktarmálinu hér á landi, að þeir
notuðu útlendar plöntur til plöntunar-
tilraunanna. Enginn gat vitað það
fyrirfram að óreyndu, að þessar plönt-
ur gætu ekki þrifist hér í óræktaðri
jörð, því að margar af þeim plöntum,
sem reyndar voru, vaxa þannig i öðr-
um löndum, sem liggja jafn-norðarlega.
Ef það hefði reynst anðið að nota
slíkar plöntur, þá hefði það verið bæði
fljótlegra og ódýrara að nota þær,
heldur en að ala upp íslenzkar plönt-
ur, sem enginn kostur var á að fá
fyrstu 3—4 árin. Og að taka skóg-
arplöntur með moldinni á úr kjörrun-
um, hefði eigi verið framkvæmanlegt
með því litJa fé, sem í byrjuninni var
veitt til plantana.
Það er dýi t að safna fræi hér á
landi, og auk þess getur svo farið, að
ár og ár sé unnið fyrir gýg, svo að
vinnan verði árangurslaus; því að
hvorki björkin né reynirinn bera
hvert ár fijómagnað fræ, hvorki hér
né annarstaðar á Noiðurlöndum; en
það verður ekki á fræinu séð, hvort
það hefir frjómagn 1 sér eða ekki. Úr
því verður reynslan ein að skera.
Það var ekki fyrri en 1909, eftir tvö
samfleytt hita-sumur, að oss lánaðist
að fá nokkuð töluvert af frjómögnuðu
fræi. Og af sáningunum það ár og
vorið næsta eftir eru nú komin upp
hundruð þúsunda af bjarkar plöntum
og reyniplöntum, og á að planta þær
út næstu ár í plöntuskólum, og þann-
ig verða þær að standa 2—3 ár áður
en nauðið verður að hafa þær á boð-
stólum til sölu. — Auðvitað fer sæg-
ur af þessum örlitlu plöntum að for-
görðum; sumar kæfa plönturnar við
hliðina á þeim, og sumar þola ekki
umplöntunina og deyja út; svo að það
má kalla allgóðan árangur, ef vér fá-
um svo sem 50,000 af öllum fjöldan-
um, sem reynast hæfar til útplönt-
unar.
Fyrir þroskun fræsins er mikill
munur á þvi, hvort trén standa í
ræktaðri jörð í görðum eða út.i í
skógi. Reynitré, þau sem í görðum
eru plöntuð, bera miklu oftar full-
þroskað (þ. e. a. s. frjómagnað) fræ,
heldur en hin sem vaxa í skógum úti.
í flestum menningar-löndum er
skógræktarmálið mjög nýtt á dagskrá.
Og nálega í hverju landi hefir alþýða
í bytjuninni risið með gremju upp á
mótiþví afþvíaðalmenningur hefir álitið
óþolandi ágang á rétt einstaklingsins
að banna honum að hagnýta skóg
sinn og fara með hann eins og hon-
um þóknaðist sjálfum. Þetta almenn-
ings-álit breyttist þó alstaðar tiltölu-
lega fljótt, því að bæði beittu stjórnir
ríkjanna sér fastlega fyrir að koma
málinu fram, og svo lærðist mönnum
að skilja, að náttúran sjálf mótmælti
harðlega þeirri meðferð, sem á henni
hafði verið höfð; það gerir hún með
aurskriðum, grjótskriðum, brottskolun
jarð.vegar, uppblæstri og áhlaupum
ákafari en nokkru sinni þekktust áður.
Sú viðurstygð eyðingarinnar, sem
blasir hér við sjónum þeirra sem um
landið ferðast, stendar ekki að baki
því sem sjá má í þeim löndum Norður-
álfunnar, sem verst eru útleikin í þessu
efni. — Ef stjórn og þing hér á landi
vildu rísa eins öndverð gegn eyðing-
unni eins og náttúran gerir sjálf, þá
yrði skógræktarmálið ekki lengi að
komast í þau met, sem það óhjá-
kvæmilega verður að ávinna sér.
Það væri harla einfaldlegt að hugsa
sér, að auðið sé að endurreisa skóg-
ana á íslandi meðan búfénaður hefir
frjálsan og óhindraðan aðgang að skóg-
svæðunum. Það er búféð, en alls
ékki stormasamt og harðneskjulegt
veðnrlag, sem varnar kjarrinu að
þroskast og verða að skógi. En þrátt
fyrir alt, sem um þetta hefir verið
rætt og ritað, eru menn hér alls ekki
farnir að skilja þetta aiment.
í einni af fyrstu fundaræðum mín-
um gat ég um landsvæði, það er
Karst heitir og liggur við Adria-hafið
beint gegn Feneyjum; það er klettótt
fjalllendi með kalkblöndnum jarðvegi;
vitnaði ég þá í ummæli í ferðasögu
tveggja danskra skógræktarmanna, er
ferðuðust þar um 1901. — Orð þeirra
voru á þessa leið:
feikfjclag Reykjavikur

l

aiia-miHiF
eftir Jóhann Sigurjónsson.
Leikinn sunnudagfinn 4.
fet>r. M. 8 e. h,.
„Stór svæði eru kjarri vaxin; en
það kjarr er frjóangar frá gömlum
trjám, sem feld hafa verið endur fyrir
löngu. Nautum og sauðfé er þar
beitt, og varnar það kjarrinu frá að
hækka og þroskast og verða að skógi;
en þar sem girt er svæði af þessu með
gripheldum grjótgarði, þar þroskast
kjarrið þegar og verður að skógi. Á
sinni tið var þessi kalkkendi jarðvegur
vaxinn fögrum barrviðar-skógi og
lauftrjáa-skógi; en skóginum var smám
saman eytt með því að höggva hann
miskunnarlaust. Feneyingar notuðu
óhemjumikið timbur til að grundvalla
borgina1), en geitur og sauðfé varnaði
því, að nýr skógur gæti sprottið upp
aftur í staðinn. Nú á síðkastið hefir
rikið (ungverska) lagt mikið í sölurnar
til þess að koma upp aftur skógi f
þessu eyðilendi; hefir stjórnin bæði
keypt stór svæði og látið giiða þau,
og jafuframt bannað alt geitfjárhald
um þessar slóðir".
[Framh.].
Leilí húsið.
F j alla-Kjvin<liir.
Leikur í 4 þáttum. Eftir
Jóhann Sigurjónsson.
Það er bezt að byrja undir eins á
að segja það, að leikur þessi á lítið
sem ekkert skylt við útilegufólkið
Eyvind, Höllu og Arnes, sem allir
þekkja af sögum og sögnum, annað
en nöfnin á persónunum, og að þess-
ar persónur leiksins eru einnig úti-
legumenn.
L ikritið er samið á dönsku og
ætlað útlendingum, sem ekki þekkja
neitt til sögulegu persónanna Eyvindar
og Höllu. Þá hneykslar því ekkert
ósamræmi leikpersónanna og söguper-
sónanna. En íslendinga, þá sem þekkja
sógur þeirra Eyvinds og Höliu, truflar
það, að minsta kosti fyrst í stað, að
‘) Feueyjar (Venedig) eru að miklu leyti
reistar í sjó út (staurað undir húsin) og á
118 smáeyjum, J. Ól.