Reykjavík - 09.03.1912, Blaðsíða 3

REYKJAVÍ K
39
Glaðlyndi og ánægja eru
samfára notkun Sunlight
sápunnar. Eins og sols-
kinið lýsir upp og fjörgar
náttúruna, eins gjörir
Suniight sápan bjart yfir
erfiði dagsins.
SUNLIGHT SÁPA

En ‘:J)ar kemur margt til greina,
þegar úr skal bæta, bæði fyrir þjóð-
fjelagið í heild sinni og einstaklingana.
Ráð þau, sem tiltækilegust eru, og
oftast eru nefnd, eru eiginlega þessi
tvö; Annaðhvort verður að minnka
eyðslusemina eða auka framleiðsluna,
nema hvorutveggja sje gert í senn,
sem víða má vel ta^ast.
Fyrra ráðið hefir verið margrætt, og
það iðulega biýnt fyiir fólkinu. Það
hefir verið talað um sparnað á þjóðar-
búinu: landssjóðnum, og allir- þjóð-
málaskúmar hafa kappkostað að vera
sammála um það, — í orðum —,
vegna „pallborðs" vona sinna. En
næsta fáir eru það samt, sem komizt
hafa að ákveðinni niðurstöðu með það,
hvað spara skyldi, og allt hefir svo
lent við orðin tóm.
Og ekki vantar siður sparnaðarræð-
ur á sýslubúum og hreppabúum. Hinn
raunalegi sparnaðarlestur þar og óbeit
manna á nytsönium framkvæmdum,
sem ekki eru lögboðnar, er alkunriur.
Þá er sparnaðurinn á heimilunum
sjálfum. Öllum kemur saman um,
að þar megi og þurfi að spara. En
þar kemur sama spurningin og á lands-
búinu. Hvar á sparnaðurinn að koma
niður? Við getum eytt minna af mun
aðarvöru: kaffi sykri og tóbaki. Og
nú, — síðan hann Steingrímur læknir
fór að ræða um ofatið*) — á einnig að
ara að jeta minna. Þetta er nú allt,
saman blessað og gott. Jeg viður-
kenni það, að þessum htutum og mörg-
um öðium, er eytt í óhófi. Jeg virði
alla þá menn, sem hætta sinu fyrra
óhófi og veija sparifjenu til þess að
komast úr skuldunum eða draga sam-
an höfuðstól til nýrrar framleiðslu.
Eg jeg veit það líka, að það er býsna
öi ðugt að brjóta á móti gömlum venj-
um. Tóbaksmönnunum veitist erfitt
að hæt.ta við tóbakið, konunum við
kaffið, fólkinu öllu við híbýlaþægindin,
og hverjum einum við sínar nautnir
og sinn „óþarfa".
Og landssiðurinn bannar oft ýmis-
lega lagaðan sparnað. Það er gersam-
lega ómögulegt fyrir hin stærri heimili
að minnka eyðslusemina til verulegra
muna niður fyrir almenna venju, nema
að minnka sig sjálf um leið. Hjú og
ánnað verkafólk fæst ekki til að fara
þangað, sem viðurværið er „verra" en
almennt gerist. Og flestar húsmæður
*) Hjer mun vera átt við fyrirlestur Stein-
grims Matthíassonar, „Listin að lengja lífið,“
sem prentaður er í tveim siðustu heftum
nSkírnis“.
eru ekki hræddari við nokkurn hlut,
en „nápínu* nafnið, sem fylgir spar-
neytnu húsfreyjunum. Oiðið „búkona“
lætur nógu illa í eyrum sumstaðar.
Eyðslusemin gengur greiðlega inn
um dyrnar, en fer óvíða út aftur fyr
en dóttir hennar: fátæktin, rekur hana
burt með valdi. Eftir þessu valdboði
megum við ekki bíða. Við verðum
að sníða eyðsluseminni spennitreyju
til stöðvunar; að minnsta kosti meg-
um við ekki líða henni frekari vöxt
eða viðgang, en þegar er orðið, fyrst
hún verður ekki alveg brott rekin.
Eftir öllu þessu að dæma getur
sparnaðurinn, einu saman, ekki veitt
okkur þann þjóðþroska, sem við þurf-
um sem fyrst að öðlast.
[Framh.].
Erlend símskeyti.
Kolaverkfallið á Englandi.
Simað er frá Khöfn 5. þ. m.:
»Kolaverkfallið heldur áfram. Sam-
göngur og viðskiftalíf lamað. Sátta-
tilraunum haldið átram.« Og 7. þ.
er aftur símað, að öll viðskifti sje
stöðnuð vegna verkfalla.
Hryðjuverk í Kína.
Frá Khöfn er símað 5. þ. m.:
»Hermannasamsæri í Peking og
fleiri borgum í Kina, Morð, brenn-
ur og gripdeildir.«
Danir leita saramnga.
(Grein þes»i er prentuð i „Lögborgi“ 25.
jan. síðastl., og virðist vera eftir ritstjórann).
Friðrik 8. Danakonungur fór úr ríki
sínu í haust og ferðaðist út um lönd
undir dularnafni. Nú kemur það upp,
að sú för var ekki farin til skemmt-
unar, heldur í alvarlegum erindagerð-
um. Hann kom til Berlínar meðal
annara staða, og hafði langar ráða-
gerðir við Vilhjálm keisara og utan-
rikismálaráðherra Þjóðverja. Er sá
hinn íyrsti árangur talinn þeirra ráða,
að stjórnin þýzka linni ofsóknum og
afar-kostum, er hún hefir beitt við
Suður-Jóta alla tíð síðan þeir komust
á hennar vald, undan Dönum.
í annan stað herma blöð, að kon-
ungur hafi lagt fyrir keisara og stjórn
hans ráðagerð nokkra, er nú sje mikið
rædd í blöðum beggja landa og ýmsir
merkismenn fylgja í báðum löndum,
og er tilnefndur meðal annara dr. Georg
Brandes. Segir svo, að ef hún nái fram
að ganga, þá muni stórveldunum koma
betur saman á eftir, en samkomulag
þeirra á milli sje hin mesta nauðsyn,
og samtök til þess að sporna við því,
að hinn óteljandi mannmúgur Austur-
landa vaði yfir hinn menntaða heim.
Ef Indland geugur undan Bretlandi, og
ef Japan og Kína taka höndum sam-
an, temja her sinn við vopnaburð að
útlendum sið og taka tii að leggja
undir sig lönd, þá eru forlög Norður-
álfunnar vís, nema stórveldin hverfi
öll að einu máli.
Þjóðverjar eru sagðir vera komnir
á þá skoðun, að þeim sje áríðandi, að
gera Dani sjer Yinveitta. Dönum hefir
jafnan sviðið sárt að missa Suður-
Jótland, og sá harmur fyrnist þeim
ekki, þó að sú kynsióð hverfi, sem þá
var roskin, er iandið gekk undan þeim.
Þýzka stjórnin heflr beitt bæði brögð-
um og ofríki til þess að gera landið
þýzkt, en Jótinn er harður og seigur
og heldur tryggð við ættjörð sína og
feðratungu með aðdáanlegu þoli. Því
er Dönum kalt í þeli til Þýzkalands
og þann kala vilja þeir þar í iandi
uppræta. Danir standa vel að vígi,
þó fámennir sjeu; þeir ráða yfir sund-
unum til Eystrasalts, og þeira fylgja
frændur þeirra, Svíar og Novðmenn;
og enn er það, sem mestu munar, að
Danakonungar eru venzlaðir hinum
ríkustu þjóðhöfðingjum, sem nú eru
uppi, og segja sumir, að þaðan stafi
að miklu leyti það, að Þýzkaland er
svo mjög einangrað á síðari árum.
Danir hafa oftar en einu sinni viijað
fá Þjóðverjum eyjar sínar i Vestindium,
en því hafa Ameríkumenn staðið fast
í mót. Tillaga Friðriks konungs, er
hann bar upp fyrir keisaranum, er sú,
að Danir láti Vestindia-eyjar sínar af
hendi við Bandamenn, og fái í staðinn
hjá þeim eyjar nokkrar í Kyrrahafi,
er Þjóðverjar eignist síðan af Dönum
fyrir Suður-Jótland.
í annan stað er það ráðgert, að Danir
láti Grænland af hendi við Canada eða
brezka ríkið, gegn landskikum í Afríku,
er Þjóðverjar fái svo í ofanálag fyiir
Sljesvík.
Þessu kvað vera vel tekið á Þýzka-
landi. Sagt er að það sje mest undir
Bandamönnum komið, hvort þessi fyrir-
ætlan nái fram að ganga. En þeim
telst vera að því mikill hagur, að eign-
ast eyjar þarna, einkum St. Thomas,
með því að þar er höfn góð og hið
bezta skipalægi; sú höfn verður mikið
notuð þegar Panama-skurðurinn er
fullgerður, og kemur Bandamönnum
vel 1 hald til herskipalægis.
Kvcnnablaðið hefir nú ekki komíð út
síðan um nýár, og væri fróðlegt að vita,
hvort það er tilætlun kvenfólksins, að láta
það hætta að koma út, því að þar af mætti
marka áhuga kvenþjóðarinnar á kvenrjett-
indaraáiinu. Til þessa hefir blaðið komið út
á kostnað einnar konu, sem efalaust hefir
tapað stórfje 4 útgáfunni, því að fjóldinn af
þeim konum, sem kaupa það, eru ekki áhuga-
meiri að styðja það, en svo, að þær borga
ekki blaðið, og kæra sig kollóttar, þótt út-
gefandinn, sem er ekkja, og þarf allra sinna
muna með til að mennta börn sín, sem nú
eru á háskólanum, tapi á útgáfunni á hverju
ári meira og minna. Það er ekki nema
sjálfsagt, að kvenfólkið fái jafnrjetti við karl-
mennina, en viðkunnanlegra væri, að það
sýndi í verkinu, að það vildi eitthvað ofur-
lítið í sölurnar leggja, til þess að ná rjett-
indum sinum og vernda þau, þegar þeim
væri náð.
Kvenrjettindavinur.
Úr ýmsum áttum.
Konur á kjörfnndi. í LosAngelos
í Ameríku hafa konur nýlega fengið
kosningarjett, og áttu þær að nota
hann í fyrsta skifti við kosningarnar í
vetur. Frá þeim kosningum eru meðal
annars sagðar þessar tvær smásögur:
Þegar Karólína Severance, 92 ára að
aldri, hafði lagt seðilinn sinn i kass-
ann og kom út úr kjörherberginu,
mælti hún: „Þessum degi hefi jeg
verið að bíða eftir í 70 ár!“ —
Annari konu gekk illa að komast inn,
því að troðningur var mikill. Hún
hafði hlaupið frá innanhússtörfum sín-
um og var í eldhússfötunum. Hún
gerði margar atrennur til þess að
komast inn, og þegar henni var sagt,
að hún yrðí að biða unz röðin kærni
að henni, þá svaraði hún: „Jeg á brauð
í ofninum, sem jeg býst við að brenni,
og mjer er miklu annara um það,
heldur en um póiitísku flokkana, hverju
nafni sem þeir nefnast". Og svo hljóp
hún af stað heimleiðis.
Hungnrsueyð á Rússlandi. Ríkið
hefir nú veitt 120 miljónir rúbla til
þess að bæta úr hallærinu í sumum
fylkjum Rússlands. Hungursneyð hefir
verið þar meiri í vetur, heldur en menn
vita dæmi til áður. Blaðið „Novoje
Vrjemja" (nýi tíminn), sem annars er
ekki vant að gera mikið úr því sem
miður fer á Rússlandi, hvorki að því
er snertir hagi þjóðarinnar nje stjórnar-
ástandið, segir uú ýmsar hryllilegar
sögur af hungursnsyðinni.
Hjer um bii 20 miljónir manna eru
nær dauða en lífi af huhgri. Skepn-
um öilum er fyrir löngu slátrað; og
þær upp jetnar, og skyrbjúgur og aðrir
hallæris-sjúkdómar hjálpa tii að leggja
fólkið í gröfina. Blöðin mega sem
minnst tala um neyðina, þvi að stjórnar-
völdin álíta það hættulegt.
Uppskeran' var með rýrara móii.
Bændur fengu í haust 40 miijón hektó-
lítrum (1 hektólítri er sama sem 103
pottar) minna af korni, heldur en þeir
eru vanir að fá, og þó voru 20 milj.
hektólítra fluttar úr landi burt. Þjóðin
hefði þurft á öllu korninu að lialda,
sjálfri sjer tíl viðurværis, en skattar
og álögur eru mikiar þar i landi, og
ailir urðu nauðugir viijugir að selja
töluverðan hluta af uppskerunni, til
þess að geta greitt skatttana., Það
hefir talizt svo til, að árin 1909 og
1910 hafi hver rússneskur maður haft
350 til 380 kíló af korni, en í ár hafa
þeir haft að meðaltali 260 kíló á mann.
Á Þýzkalandi er talið, að hver maður
fari til jafnaðar með 470 kíló af korni
á ári hverju.
Verksmiðjulýðurinn kvartar líka.
Síðan árið 1900 hafa verkalaun hækkað
um 20 af hundraði, en verð á mat og
fatnaði hefir hækkað um 40 af
hundraði. Þeir komast þess vegna
miklu ver af nú en áður, þótt þeir
hafi hærri laun.
Nýjasta kraftavorkið er það talið,
að lögð hefir verið járnbraut yflr sjó-
inn, frá Florida út í Key-West eyjarnar.
Brautin er 35 mílur enskar á lengd,
og hvílir hún á 47 kórallsrifjum, en
milli þeirra eru langar bogabiýr. Það
er víðast grunnt milii rifjanna, en
sumstaðar er þó 7 faðma dýpi. Það
hefir kostað mikla fyrirhöfn að byggja
braut þessa, en Ameríkumönnum datt
nú þetta einu sinni í hug, og þá var
sjálfsagt að gera það. Og nú er brautar-
gerðinni lokið.