Reykjavík - 12.10.1912, Side 1

1R e$ k í a \> t k.
XIII., 43
Laugardag 13. Október 1013
XIII., 43
Ritstj.: Björn Pálsson
cand. jur.
Talsími 215. Kirkjustræti 12.
Pósthólf A 41.
Heima daglega kl. 4—5.
Jón Jóqssoq frá Múla
al þingismaður.
Kl. 9l/2 á Laugardagskvöldið 5. þ. m.
andaðist 1. þingmaður Sunnmýlinga,
Jón Jónsson frá Múla, að heimili sínu
á Seyðisfirði.
Jón var íæddur 23. Apríl 1855 að
Grænavatni í Mývatnssveit. Faðir hans
var Jón Hinriksson, gáfumaður og skáld,
er enn lifir á Helluvaði hjá syni sín-
um Sigurgeiri og verður 83 ái'a gam-
all 24. þ. m. Jón Hinriksson var í 7.
lið frá Hrólfi sterka, en sú ætt er
rakin til Guðmundar ríka að Möðru-
völlum. Móðir Jóns frá Múla var fyrsta
kona föður hans, Friðrika Helgadóttir
frá Skútustöðum.
Jón í Múla óx fyrst upp með föður
sínum, og eigi var hann „til menta
settur“, sem kallað er; en faðir hans
er inn fróðasti og smekkvísasti maður,
og svo óx hann upp í því héraði þessa
lands, þar sem alþýðumentun er bezt
og námfýsi meiri en nokkursstaðar
annarsstaðar hér á landi, enda hafa í
þeim átthögum vaxið upp fleiri sjálf-
mentaðir gáfumenn á 19. öldinni, heldur
en 1 öllum hinum héruðum landsins
til samans. Einhvern tíma fyrir nokk-
uð mörgum árum sagði ég í blaðgrein
(mig minnir í „Skuld"), að á Jökuldal
væri bezt fjárkyn í þessu landi, en í
Þingeyjarsýslu bezt mannkyn. Þó að
þetta væri sagt i hálfgerðu gamni, þá
fylgdi því þó full aivara, og vel hefði
mátt bæta við: einkanlega kring um
Mývatn.
Ekki veit jeg, hvert ár Jón byrjaði
búskap. Ég kyntist honum fyrst 1886.
Það vor kom hann fyrsta sinn á þing
(það ár var aukaþing háð), og hafði
Jón verið kosinn þingmaður. Þá var
hann fyrir fám árum kvæntur og far-
inn að búa á Arnarvatni. Og af því
að Jón er ekki fágætt nafn, einkum ef
maður er Jónsson, en fleiri voru Jónar
Jónssyniráþingi.þávarhannþegar nefnd-
ur Jón frá Arnarvatni; en síðan flutti
hann búferlum að Reykjum og þaðan
að Múla, og var þá nefndur Jón frá
Múla eða Jón í Múla, og hélzt það
kenningarnafn við hann til dauðadags,
enka nefndi hann sig svo sjálfur, og
ættu niðjar hans að bera það ætlar-
nafn, því að það mun jafnan til sæmd-
ar talið, að vera kominn frá Jóni í
Múla.
Mér hefir’ á fáa menn orðið star-
sýnna í fyrstu sjón en Jón í Múla,
þegar við hittumst á þingi, og á enn
færri menn jafn-vel litist. Ekki var
það fyrir það, að Jón væri sérstaklega
það sem kallað er fríður maður. En
14. okt.
20. okt.
1
14 okt.
5íðasta vika útsöluririar J
hjá
Árna Eiríkssyni,
Austurstræti 6.
Þessa seinustu viku haust-útsölunnar verða, auk full-
komins Titsölu-afsláttar, öllum sem koma og kaupa
fvrir eina krónu eða meira veitt óvanaleg kosta-
líjör, sem hjer í hæ eru alveg óþekt áður.
G jöriö svo vel aö lfta í gluggana í Aust-
urstræti G. Þar verður þetta nánar útskýrt fyrir yður.
Nýkomnar margar vörutegundir með »Ceres« og »Douro«
og eru þær allar á útsölunni.
Lítið í gluspa í Austurstræti 6.
20. okt.
það var svipurinn allur, svo gáfulegur
og einarðlegur, glaðlegur og góðmann-
legur. Auk þess var maðurinn inn
karlmannlegasti, hár og herðibreiður
og að öllu vel vaxinn; hárið svart,
andlitið skarpleitt og með djúpum
dráttum og bjó í því bæði þrek og
alvara. Jón var þegar frá byrjun þing-
mennsku sinnar vel máli farinn og
hugsunin einkar skýr Og Ijós. Fáum
mönnum hefi ég vitað þingmenskuna
láta jafn-vel þegar í byrjun, og var
hann þó ungur þá, að eins 31 árs..
Það var því ekki að undra þó að mér
gætist vel að manninum og drægist
að honum. Jón var þegar í byrjun
þingmensku sinnar víðlesnari og fróð-
ari um landsmál, en við mátti búast
af svo ungum manni.
Einn af þeim kostum, sem ég tók
nemma eftir hjá Jóni, var sá, hve
óvenju hreinskilinn hunn var, hver sem
í hlut átti. Hann leit sjálfstætt á
málin, og hann gat sagt vinum sín-
um einarðlega og hreinskilnislega, hvað
honum þótti að í skoðunum þeirra og
fari, og þó sagt það á þann hátt, að
enginn skynsamur maður, sem þekkti
hann, gat stygst við. Miklu fremur
fékk maður meiri mætur á honum
fyrir bragðið.
Hann var þingmaður Norður-Þing-
eyjarsýslu þessi ár, 1886, 87, 89, og
91. Við vorum sinn í hvorri deild,
ég í efri, en hann í neðri, alt um það
áttum við flestum þingmöunum meiri
samvinnu, einkum árið 1889 — miðl-
unarárið. Við vorum báðir heitir miðl-
unarmenn. Svo skildu leiðir okkar að
sinni við það ég fór til Ameríku 1890.
Haustið 1892 bauð hann sig aftur
fram til kosninga i Norður-Þingeyja-
sýslu sem miðlunarmaður, en Bene-
dikt Sveinsson bauð sig fram á móti
Jóni og miðluninni og varð yfirsterkari.
Jón brá þá við og vestur í Eyja-
fjarðarsýslu, en þar var kjördagur 3
dögum eða 4 síðar en í Norður-Þing-
eyjarsýslu. Þar bauð Jón sig fram, en
með því að kjósendur voru þar miðl-
uninni andvígir, varð hann að heita
þeim því að fylgja ekki miðlunarstefn-
unni. Þetta hafa sumir láð Jóni, og
töldu svo sem hann hefði „horfið frá“
miðlunarstefnunni. Þetta var þó reynd-
ar eigi, því að Jón taldi jafnan þá
stefnu rétta, og vildi síðar, að reynt
væri að taka hana upp á ný. Vottur
þess var „Nýja Öldin“, sem hann var
einn af aðal-útgefendunum að (1897—
’9&j. Jón skýrði svo sjálfur fram-
komu sína í Eyjafirði, að hann hefði
séð, að miðlunarstefnan mundi eigi
fylgjendur fá á þessu kjörtímabili, og
því hefði sér verið meinfangalítið að
láta hana liggja milli hluta í það sinn.
Hins vegar hefði sér fundist, að hann
geta nnnið nokkurt gagn á þingi, og
það hefði komið sér til að leita kosn-
inga. Hann var kosinn þingmaður
Eyfirðinga 1892, og sat sem fulltrúi
þeirra á þingunum 1893—’99, endur-
kosinn ’98. En eftir þingið 1899 var
þing rofið, og bauð hann sig þá hvergi
fram til kosningar sakir annríkis við
önnur störf. En 1904 var hann kos-
inn þingmaður Seyðisfjarðar-kaupstaðar
og sat á þingunum 1905 og 1907.
1908 bauð hann sig fram í Suður-
Múlasýslu, og var kosinn þar með
flestum atkvæðum þeirra fjögra er í
kjöri voru. Svo var þing rofið vorið
1911, og bauð hann sig þá enn fram
í Suður-Múlasýslu, og var kosinn þar
með enn fleiri atkvæðum en áður, og
voru þó 5 í kjöri. Átti hann því sæti
á þingi 1912.
Kona Jóns, sem enn lifir hann, var
Valgerður Jónsdóttir, dóttir Jóns gull-
smiðs á Grænavatni (síðar á Lundar-
brekku) sonar Jóns prests Þorsteins-
sonar í Reykjarhlíð; en móðir hennar
var fyrri kona Jóns, en systir Kristjáns
amtmanns Kristjánssonar.
Af 8 börnum þeirra Jóns í Múla og
frú Valgerðar lifa 4: Frú Solveig, bæjar-
fulltrúi á Seyðisfirði, kona Jóns Stefáns-
sonar, fyrrum pöntunarstj.; Friðrikka
og Hólmfríður, báðar ógiftar heima;
Árni, cand. phil., er og heima sem stend-
ur, en fer í haust til Englands til að
venjast þar störfum á verzlunarskrif-
stofu.
Þá er kaupfélagsstefnan hófst í Þing-
eyjarsýslu, gaf Jón sig að henni með
miklum áhuga. Skömmu eftir að hann
gerðist fyrst þingmaður, fór hann að
fást við kaupskapar-umboðsstörf fyrir
Jón heit. Vídalín og Zöllner. Árið
1899 fluttist hann búferlum til Seyðis-
fjarðar, til þess að greiða úr óreiðu
þeirri sem á var orðin pöntunarfélagi
Fljótsdælinga. Þá er þeir Vídalín og
Zöllner slitu félagsskap 1901, varð Jón
fulltrúi Zöllners hér á landi að miklu
leyti (Jón Jakobsson að nokkru léyti).
En er Jón Jakobsson varð landsbóka-
vörður, og varð að láta af umboðsstörf-
um, varð Jón í Múla einka-umboðs-
maður Zöllners hér. Til Akureyrar
flutti hann sig vorið 1905, en hingað
til Reykjavíkur 1908, og bjó hér þar
til í fyrra sumar að hann flutti sig
aftur til Seyðisfjarðar. — Það var mikið
verk sem Jón vann sem kaupskapar-
umboðsmaður. Löndum vorum hættir
oft við að vilja sökkva sér í skuldir,
en reynast misjafnlega skilsamir. Áf
þessu hafa sérstaklega kaupfélög á
Austurlandi sopið seyði. Það lá í eðli
stöðu Jóns, að hann varð oft að koma
fram með alvöru og festu. En svo
voru menn farnir að þekkja hreinskilni
hans og drengskap, að hann varð einkar-
vel látinn og vel metinn af þeim sem
hann varð að eiga skifti við.
Ég hefi hér að framan stuttlega
drepið á þingmensku hæfileika Jóns
og þingmannskosti. Eins og vita mátti
fóru þessir kostir sífelt vaxandi með
aldrinum. Það er sannmæli sem „ísa-
fold“ segir um hann 9. þ. m., að
„hann var bezt máli farinn allra stétt-
arbræðra sinna, og með brennandi á-
huga á þeim málum, er snertu hag
og heill héraðsins og landsins". Blaðið
segir einnig, að hann hafi verið „fram-
gjarnastur þeirra flestra eða allra“.
Þetta má misskilja, því að Jón var
fjarstæður því, að trana sér fram. En
hitt var satt, að hann var ódeigur til
framgöngu og framsögu, þegar flokkur