Reykjavík - 02.11.1912, Qupperneq 1

1R e$ ft \ a\> t k.
XIII., 46
Laugardag 3. Nóvember 1913
XIII., 46
Ritstj.: Björn Pálsson
cand. jur.
Talsími 215. Kirkjustræti 12
Pósthölf A 41.
Heima daglega kl. 4—5.
jtý miðstöðvarhitun.
Fyrir 38 árum kyntist ég í Ameríku
nýrri miðstöðvarhitun. Hún er í því
frábrugðin öðrum miðstöðvarhitunum,
að hvorki er heitt vatn eða gufa
leitt um húsið til upphitunar. Frá
miðstöðvar-vél í kjallaranum er heitt
loft leitt í víðum blikkpipum upp um
gólf eða upp á milli þilja, og op haft
á í hverju herbergi, Það er opna má
til hálfs eða fulls eða loka. Þegar
opinu er lokið upp, þá streymir heitt
loft inn í herbergið. Loka má píp-
unum að kveldi, og fela eldinn í elda-
vélinni, svo að hann deyi ekki út á
nóttinni. Þegar maður vaknar að
morgni í köldu svefnherbergi, þá þarf
ekki annað en opna pípuopið og fara
aftur í rúmið. Eftir 3—4 mínútur
getur maður svo klætt sig í hlýju
herbergi.
Þessi nýja hitun (Hot air heating)
heflr ýmsa kosti fram yfir aðra mið-
stöðvarhitun. Miðstöðvarvélin er mihlu
ódýrari og eldiviðardrýgri. Það er vanda-
laust að passa hana. Miklu vandaminna
en aðrar miðstöðvarvélar. Yélin brennir
öllum aigengum eidivið. Raka er hægt
að fá í loftið. Enga ofna þarf inni í
herberginu, ekkert sem tekur rúm af.
Niður í kjallaranum liggur víð blikk-
pípa að utan gegn um vegginn inn í
hitarifuna. Dregur vélin þannig sífelt
nýtt hreint loft í sig að utan, velgir
það upp og spítir svo hreinu volgu
lofti inn í herbergin. Og svo þarf auð-
vitað að vera loftrás út úr hverju her-
bergi við gólf niður.
Fyrsti maður hér á landi, sem reyndi
þessa hitunaraðferð, var hr. konsúll
Pétur Ólafsson á Patreksfirði, og gerði
hann það eftir mínum ráðum að leggja
slíka hitun í íbúðarhús sitt. Reyndist
hún svo vel, að þá er nýtt barnaskóla-
hús var reist á Patreksfirði nokkrum
árum síðar, þá var samskonar mið-
stöðvarhitun sett í það. Þó að ég hafi
hvatt ýmsa hér í Reykjavík til að setja
svona hitun í hús sín, einkum þá er
hafa bygt að nýju, þá hafa engir þorað
að ráðast í þessa nýjung. Enda hefir
ekki skort spekinga, sem hafa vitað
það frá Danmörku að þessi hitun væri
miklum vandkvæðum bundin. Ég hefi
líka sjálfur séð í dönsku verkfræðis-
blaði, að það olli miklum vandkvæð-
um, að ekki mætti leggja pípurnar
lárétt undir góifið, þeim yrði að halla
töluvert upp á við. Þessi danska speki
er þó ekki annað en helbér vitleysa.
Ég hefi látið leggja svona hitun í hús,
og séð hana víða lagða, og geta leiði-
pípurnar vel legið alveg láréttar langan
veg — svo langan sem þörf er á í
nokkru húsi.
Danir búa einnig til hitaloftsvélar.
En þær eru bæði ómynd og líka dýr-
ari heldur en amerísku vélarnar, frítt
fluttar hingað.
Nú í sumar hefir þessi hitun verið
sett upp á tveim stöðum hér í bæn-
am. Það er í Verzlunarskólahúsinu
og önnur í húsi Jóns prófessors Krist-
jánssonar.
Eg vil sterklega ráða þeim sem
reysa ný hús, að taka hitaloftsvélar í
þau. En þá er réttast, hvort sem um
steypuhús er að gera eða timburhús,
að leggja pípur inní skilrúmin eða
veggina, undir eins og smíðað er. Það
verður á allan hátt hagkvæmara. Sé
um gömul hús að ræða, verður auð-
vitað að leggja pípurnar innan her-
bergis, en margfalt minna fer fyrir
þeim, heldur en ofnunum, og í her-
bergishorni má vel hylja þær, svo lítið
beri á.
Vélarnar fást að mismunandi stærð,
og fer það eftir innanrúmmáli hússins
eða herbergjanna sem hita skal, og
eftir því er verðið mismunandi.
Mér skal vera ánægja að gefa mönn-
um skýrslu um þessar hitunarvélar,
því ég álít það mesta þarfaverk að fá
sem flesta til að taka upp þessa hit-
unaraðferð, sem er sú lang þægileg-
asta og jafnframt langódýrasta sem ég
þekki. Jafnvel í mjög smá íbúðarhús
mun borga sig að setja þessar hitun-
arvélar, en dálítið kjallararúm þarf
fyrir vélina.
J. Ó.
— ■— < — —
Nýr atvinnuYegur.
Mikil framfaratíð er það sem við
lifum á.
Öllu fleygir áfram. Atvinnuvegunum
fjölgar.
Maður er nefndur Sámur, og kali-
aður kyndari. Því var lýst hér, hversu
hann gerði sér að atvinnu útgáfu saur-
blaðs, er nefndist MSvipan“. Síðan á
hann var minst síðast hér í blaðinu,
hefir blaðsneypa sú ekki komið út.
Er mælt að allar prentsmiðjur bæ-
jarins muni vera svo heiðvirðar, að
engin fáist til að prenta hana. En
Sámur er ekki af baki dottinn. Hann
hefir fundið sér upp nýjan atvinnuveg
til að geta lifað eins og ná-lús á líki
„Svipunnar".
Þetta gerir hann á þann hátt, að
hann fær einhvern óhlutvandan mann
til að skrifa skammir eða atvinnuróg
um einhvern. Svo klórar hann sjálfur
upp greinina, sýnir hana þeim sem
skammirnar eru um, og spyr, hvað
hann vilji borga sér fyrir að láta
greinina ehki koma út í „Svipunni".
Sé nokkur svo hjartveikur og ein-
faldur að láta hræða sig til að kaupa
sig undan skömmum, þá hefir Sámur
matað sinn krók. Hann lifir þá jafnt
á því, að láta „Svipuna“ ekki koma
út eins og að láta hana koma út.
Ef Sámur skyldi dirfast að mót-
mæla þessu, þá skal verða leyst betur
niður um hann í næsta blaði.
J. Ó.
Grikkir leggja farbann á.
Grikkir hafa tilkynt stórveldunum
að þeir hafi bannað siglingar til vest-
urstrandar Tyrklands.
Um Balkan-bálið.
Menn munu alment ekki hafa gjört
sér í hugarlund hvílík feikna styrjöld
er hafin á Balkanskaganum. Liðsafn-
aður Balkanríkjanna er miklu meiri en
var við Sebastopol þegar sú borg féll,
eða við Sedan. Styrjaldir Napoleons
mikla voru ekkert líkar þessari.
Bardagareyknum lyftir við og við,
og sjáum vér þá að Tyrkir eíga í vök
að verjast gegn fjórum þjóðum. Glöggvar
fréttir fást þó ekki, því fréttariturum
blaðanna er bannað að fylgjast með
hernum, og skeytin sem send eru, skoða
landstjórnirnar áður, svo ekkert frétt-
ist annað en það sem þeim þykir gott.
Skeyti til blaðsins segir, að Serbar
hafi tekið Uskub, sem er suður í Tyrkja-
löndum, óg er mikilsverð stöð við járn-
braut. Búlgarar hafa tekið Mustapha
Pasha, vigi gott i norður og vestur frá
Adrianopel, og sitja nú um þá borg,
en hún er talin lykill að höfuðborg-
inni sjálfri. Er mælt að míkil líkindi
séu til að Búlgurum takist að ná borg-
inni á sitt vald. Her þeirra hefir sýnt
vasklega framgöngu og tekið margar
borgir, en farið sæmilega með lands-
fólkið. Tyrkir eiga ekki hægt um vik,
af því þeir hafa lið sitt dreift út um
lönd sín í Asíu. Þeim ríður því á að
draga tímann, svo þeir geti safnað því
saman. Velta því að líkindum úrslit ó-
friðarins á því, hvort Tyrkir fá haldið
Adrianopel svo lengi.
Grikkir hafa sótt norður um Meluna-
skarð, og orðið sigursælir í viðureign
sinni við Týrki, og sumstaðar á þeim
stöðum, sem þeir fóru mest halloka
fyrir Tyrkjum í siðasta ófriði þeirra á
milli. Þeir hafa tekið borgina Elassona,
sem stendur við rætur Olympusar-
fjallsins, og sett lið á hæðarnar í kring
um hana. Mælt er að Tyrkir hafi boðið
Grikkjum að láta þá fá Krítey ef þeir
vildu sitja hjá, en ekki nálægt því
komandi.
Svartfellingar hafa svo að segja sífelt
haft sigur, bæði norður og suður í
landi. Og er mælt að þeir séu seztir
um Skutari.
Tyrkir hafa ekki reynst eins harðir
í horn að taka og búizt var við, hafa
þó mikið lið, 700,000 menn að sögn.
Það er kunnara en frá þurfi að segja,
að Tyrkir eru manna þrautseigastir
þegar í nauðir rekur.
Það bætist ofan á raunir Tyrkja, að
þeir þora ekki að draga alt lið sitt heim
úr löndum sínum í Asíu, vegna þess
að Rússar muni þá slá eign sinni á
ýmsar landspildur, sem þeim hefir lengi
leikið hugur á. Ef Rússar gjörðu það
væri friðnum í Evrópu hætt, því að
hin stórveldin mundu ekki horfa á það
aðgjörðalaus, að Rússar færðu út kvíarn-
ar. Reyndar eru dæmin fyrir í gagn-
stæða átt, þar sem Austurriki sló eign
sinni á Bosniu og Herzegovinu án þess
stórveldin gjörðu nokkuð að.
Abdul Hamid fluttur.
Abdul Hamid fyrrum Tyrkjasoldán
hefir verið í varðhaldi í Saloniki, en
hefir nú verið fluttur til Konstantín-
opel. Vildu sumir láta flytja hann
yfir til Asíu.
leikjél. Reykjavikar.
sunnudaginn 3. Nóv., kl. 8 síðd. í
Iðnaðarmannahúsinu.
t
Jón Jónsson
frá Melshúsum.
Þriðji Jón Jónsson, sem látinn er nú
á skömmum tíma, og allir merkir menn.
Jón frá Melshúsum lézt 24. þ. m. að
heimili sínu, 54 ára gamall (fæddur
8. Ágúst 1858). Jón var sonur Jóns
bónda Sigurðssonar í Mýrarhúsum á
Seltjarnarnesi, Sigurðssonar í Seli í
Grímsnesi, Jónssonar smiðs í Geldinga-
holti, Jónssonar frá Gýgjarhóli, Giss-
urarsonar Oddssonar. En Elín kona
Jóns smiðs var Sigurðardóttir Jóns-
sonar á Stóra-Núpi, Magnússonar í
BræðratuDgu Sigurðssonar og seinni
konu hans Þórdísar Jónsdóttur biskups
á Hólum Vigfússonar. Kona Jóns á
Stóra-Núpi var Bergljót dóttir Guð-
mundar Jónssonar og konu hans Guð-
ríðar Magnúsdóttur sýslumanns Þor-
steinssonar, Magnússonar sýslumanns
og klausturhaldara í Skaftafellssýslu.
Jón var 11 ára þegar faðir hans dó
og ólst síðan upp hjá móðurbróður
sínum Ólafi heitnum í Mýrarhúsum.
Jón sál. var með fyrstu mönnum sem
námu stýrimannafræði hér hjá Markúsi
Bjarnasyni skipstjóra, og varð fyístur
skipstjóri á þilskipi er Seltirningar áttu.
Var hann ötull til sjósókna á yngri
árum og fiskinn. Vel var hann að sér
í stýrimannafræði. Er sú saga sögð
um hann, að eitt sinn á síðari árum
er hann var á ferð milli landa með
póstskipinu, þá hafði hann með sér
sjókort og reiknaði út hvað skipinu
miðaði eftir „logginu“. Dag einn í
heiðskýru veðri hafði stýrimaður orð
á því við farþega, svo Jón heyrði, að
eftir klukkutíma mundu menn sjá ís-
land. Jón tók fram í og sagði, að
ekki tryði hann því. Land mundu
menn ekki sjá fyr en að minsta kosti
eftir 3 klukkutíma, og það varð.
Hann reisti bú í Melshúsum árið
1890, þá kvæntur Guðrúnu Brynjólfs-
dóttur frá Meðalfellskoti í Kjós, sem
dáin er fyrir nokkrum árum. Var
heimili þeirra hið mesta fyrirmyndar-
og rausnar-heimili. Þau hjón áttu eitt
barn, sem dó í æsku, en ólu upp börn.
Jón sál. hafði mörg trúnaðarstörf á
hendi fyrir ýms félög, svo sem t. d.
þilskipaábyrgðarfélagið, útgerðarm.fél.
o. fl. En einkum var honum þó um
það hugað að efla sína sveit. Var
hann forgöngumaður ýmsra fyrirtækja
á Nesinu. Hréppstjórnaroddviti var
hann um mörg ár og sýslunefndar-
maður.
Fiskgeymslu- og fiskþvottahús lét
hann gjöra hjá sér prýðilega útbúin.
Jón var fjörmaður mikill, gáfumað-
ur og ráðagóður, og tryggur í lund.
Pantið yður J'ólag'jafir, því þá fáið þér þær fyrir hálfvirði. — Finnið Einar Björnsson á Laugaveg 64, á morgun.