Reykjavík - 23.11.1912, Page 2

190
REYKJAVIK
9,1x1 gólfs^-rógur
am 'Verzlnnarskólann.
Verzlunarskóli íslands heflr nú staðið
á 8. ár og á þeim tima vaxið úr litl-
um vísi upp í stofnun, sem heflr
unnið sér álit og traust landsmanna,
svo að tæpast munu dæmi til um
annan skóla hér á landi á jafnstuttum
tíma. Þetta sýnir sivaxandi aðsókn
skólans úr öllum héruðum landsins
ár frá ári. Hingað. til hefir enginn
orðið til að lasta skólann eða lýta í
neinu, fyrri en „Jngólfur" nú í haust.
Hefði skólinn eða stjórn hans átt
þau ámæli skilið, sem „Ingólfur“ ber
nú á hann, þá er undarlegt að blaðið
skuli hafa þagað um það í 7 ár. En
orsakir eru til alls. Skólinn er hafð-
úr hér að yfirvarpi til þess að svala
geði sínu á formanni skólanefndar-
innar, þ. e. mér. Svo stóð á, að einn
af tímakennurum við skólann, hr. Páll
Svein8son, sem annars er góður kenn-
ari, stökk upp á nef sér í haust að
ástæðulausu, eða af misskilningi sjálfs
sín, og afsalaði sér kenslu við skólann.
Bróðir hans, Gisli, tók upp þykbjuna
fyrir hann og ritaði hann um það mál
í „Ingólfi“ undir merkinu „H“. Síðan
hefir hann aftur lagt á stað í „Ing-
ólfi 19. þ. m., og læzt vera að finna
að stjórn Verzlunarskólans, en er í
rauninni að eins að svala geði sínu á
mér.
Ég get þessa, til þess að menn geti
vitað, af hve hreinum rótum þessar
„Jngólfs“-greinar eru runnar.
Ég skal nú minnast á og hrekja lið
fyrir lið nokkur helztu ósannindi
greinarinnar, þau er máli skifta.
Fyrst skal þess getið, þótt á litlu
standi, að það er ranghermt, að skól-
inn hafi fyrst verið „settur á laggirn-
ar fyrir forgöngu fárra manna úr
kaupmannastétt hér í bæ, víst einna
helzt kaupm. B. H. Bjarnasons“. Það
var á fundi í Vejzlunarmannafélaginu
(ekki Kaupmannafélaginu) að stungið
var upp á, að reyna að koma aftur á
kvöldskóla fyrir verzlunarpilta, líkt og
reynt hafði verið eitthvað þrisvar
sinnum áður, en jafnan dáið út aftur
eftir eitthvað 1 eða 2—3 ár í hvert
sinn. Eg lagði þá á móti tillögunni
eins og hún var og sýndi fram á, að
íullreynt væri, að slíkt kenslukák
þrifist ekki, enda kæmi sárfáum að
notum. Menu ættu að hugsa um að
stofna sæmilega fullkominn Verzlun-
arskóla fyrir alt landið og ættu sið-
ferðislega heimting á því, að slíkur
skóli væri styrktur af almannafé; á
þetta féllust fundarmenn. Hr. Biynj-
ólfur Bjarnason lagði þar ekkert vit-
urlegt orð til mála, sem ekki var
heldur við að búast af honum. Nefnd
var sett í málið og átti hr. L. Kaaber
sérstaklega góðan þátt í undirbúningi
málsins. Eftir tillögu þessarar nefnd-
ar var næsta vetur haldinn sameigin-
legur fundur í Verzlunarfélaginu og
Kaupmannafélaginu og samþyktar til-
lögur, er nefnd beggja félaganna hafði
samið. Bankastjóri E. S. Schou, kon-
súll D. Thomsen og bankastjóri Sig-
hvatur Bjarnason áttu ásamt herra
Kaaber ágætan þátt í því, að mál
þetta komst frá öndverðu í gott horf,
og unnum við að málinu í bezta
samkomulagi. Hr. Schou vildi ekki
fyrir annríkis sakir taka kosningu í
skólastjórnarnefnd, enda langaði víst
engan til þess að vera í þeirri nefnd,
nema hr. Brynjólf Bjarnason, sem gekk
á milli manria og bað þá að kjósa
sig, og var það eftir honum látið.
Þegar hr. Kaaber fór alfarinn héðan
af landi um tíma, var cand. phil.
Karl Nikulásson kosinn í hans stað í
nefndina. Og er hr. Thomsen flutti
sig búferlum héðan, var konsúfi Jes
Zimsen kosinn í hans stað í nefndina.
Alveg ósatt er það, að Verzlunar-
félagið hafi engan styrk veitt skólan-
um nema 1. árið.
Stjórn Kaupmannafélagsins og stjórn
Verzlunarmannafél. hafa áttkostáhverju
ári að kjósa nýja skólanefnd. Að þær
hafa ekki gert það, kemur sjálfsagt af
því, að þær hafa verið ánægðar með
stjórn skólans. Um áramótin 1906—
07 var munnlega farið fram á það við
landsstjórnina, að hún kysi menn í
skólanefnd. En hún fann ekki ástæðu
til þess þá og ekki heldur ári síðar, er
það var endurnýjað. Má vera að hún
hafi álitið réttara, að Alþingi kæmi
fram rueð þessa tillögu sem skilyrði
við fjárveitinguna. Rétt er að geta
þess, að skólanefndin fiefir á hVerju
ári sent landsstjórninni skýrslu um
skólann, og á hverju þingi hefir skýrsl-
unni verið útbýtt meðal allra þing-
manna.
Það eru þannig hæfulaus og upp-
spunnin ósannindi, að „landssjóður
hafi orðið að blæða án þess að lands-
stjórnin fengi að hafa nokkur afskifti
af öllu þessu“. Enginn þingmaður
hefir lagt á móti fjárveitingu til skól-
ans. Og þess má þakksamlega minn-
ast, að núverandi, riisljóri „Ingólfs"
hefir jafnan, síðan hann kom á þing,
stutt þessa fjárveitingu.
Það er enginn, sem óskar þess frem-
ur heldur en skólanefndin, að lands-
stjórnin takist á hendur yfirstjórn skól-
ans eftir ákvæði Alþingis. Með því
ætti skólanum að vera fjárhagslega
trygð framtið sín.
„Ingólfs“höfundurinn segir, að „ef
skólinn væri undir yfirráðum lands-
stjórnarinnar, þá myndi það naumast
ast látið haldast uppi, að einn af kenn-
urum skólans eða 'í skólastjórninni,
færi að gefa út kenslubækur handa
skólanum, sem allra dómi, er vit hafa
á, væri annað hvort meinvitlausar eða
að að öðru leyti óhæfar".
Það er nú svo!
Það er ég einn, sem hefi gefið út
kenslubækur handa skólanum. Og þar
vill svo meiplega til fyrir höfundinn
að landsstjórnin hcfir veitt fé til
útgáfu allra þessara bóka. Til
fyrstu tveggja bókanna veitti Hannes
Hafstein styrk, og er mér kunnugt
um, að hann lagði bækurnar áður
undir álit skynbærra manna. Til 3.
bókarinnar (Móðurmálsbókarinnar) veitti
þáverandi ráðherra Björn Jónsson mér
styrkinn, og hefði ég ekki sótt um
hann, ef hahn hefði ekki sjálfur lokið
mjög miklu lofsorði á bókina í sam-
tali við mig og hvatt mig til‘að sækja
um styrkinn. Og það býst ég við að
allir skynbærir menn játi, að
Björn Jónsson hafi margfalt meira vit
á að dæma um þá bók, heldur en
höfundur „Ingólfs“greinarinnar.
Sem dæmi upp á ráðdeildarleysi
skólastjórnarinnar, segir höfundurinn
þetta: „Nefna má, að við skólann hefir
verið kend vélritun. En svo er J. Ól.
fyrir að þakka, þá hafa þar ætíð verið
helmingi færri vélar til notkunar, en
þurft hefði, ef vel hefði verið. Hefir
af þessu leitt, að helmingi lengri tíma
— helmingi fleiri „tíma“ — hefir þurft
til kenslunnar, og var þessu hagað svo
til þess, að veita ákveðnum kennara
(sem annars er ekkert út á að setjá)
ríflegri atvinnu". — Hér er öllu því
logið, sem máli skiftir. Auðvitað væri
bezt að hafa jafnmargar ritvélar og
nemendur, En það mundi kosta skól-
ann yfir 6000—7000 kr.; en það fé
á skólinn ekki til. Þegar byrjað var
að kenna vélritun, voru keyptar tvær
ritvélar, önnur stangavél (Smith Premi-
er) en hin hjólvél (Hammond), til þess
að kenna nemendum að nota ritvélar,
hverjar sem eru, sem gerðar eru með
öðruhvoru þessu lagi. Yoru svo hafðir
fjórir nemendur saman í tíma, og hver
þeirra æfður í hálftíma, 2 á hvora vél.
En þegar nemendum fjölgaði stórum
í efsta bekk, var ekki nema um tvent
að velja, annaðhvort að fjölga tímum
að mun, eða kaupa tvær nýjar vélar.
Einmitt ég (J. Ól.) hélt því fram, að
keyptar yrðu tvær nýjar vélar, þó að
taka þyrfti lán lil þess. En ég fékk
því eigi framgengt, mest fyrir ákafa
mótspyrnu hr. Brynjólfs Bjarnasonar,
sem ávalt ber barlóms-trumbuna, nema
þegar hann er að selja skólanum Kit-
sons-lampa. Því varð að taka hitt
ráðið, að fjölga tímum. Og til að
sýna, að það hafi ekki verið gert til
að auðga vélritunarkennarann, skal
þess getið, að eigi var auðið að komast
af með færri en tíu tíma, í stað sex
áður. Af þessum fjórum tímum, sem
við var bætt, gaf vélritunarkennarinn
skólanum helming.
ö
I sMíatnaflarrerzlnn Jóns Stefánssonar
Laugaveg 14
gerast þau beztu kaup, sem hægt er
að fá í bænum. T. d.: Kvenstígvjel
5 kr. Karlm.stígvjel á 6 kr. 50 a.
Það er satt, að skólinn þyifti að
bæta við sig 2 eða 4 vélum. Og satt
að segja hafa tímarnir verið of fáir,
til þess að allir nemendurnir geti
fengið svo mikla æfingu og kunnáttu,
sem æskilegast væri, og hefði tíma-
fjöldinn illa endst, ef skólinn hefði ekki
haft svo ágætan kennara sem hann
hefir. Ef skólinn hefði peninga til að
kaupa vélar fyrir, mundi það borga sig.
En það er eins um skólann sem aðra
fátæklinga, að þeir verða oft að una
við að þeim verði sitt hvað dýrara,
en þeim sem efni hafa nóg. Svona
lítur nú sannleikurinn út i þessu efni,
þegar hann er rétt sagður, þ. e. þver-
öfugt við sögusögn „Ingólfs".
Rugl höfundarins um forstöðumenn
Skúla-afmælis er Yerzlunarakólanum
alveg óviðkomandi. Höfundurinn ætl-
ast auðsjáanlega til að lesendur hugsi,
að ég hafi verið í þeirri nefnd; en
það var ég ekki. En þó að einn mað-
ur úr stjórn Verslunarskólans væri í
henni, þá á höfr eftir að sanna, að
það hafi verið hans vilji, að verja
samskotunum til að st.yrkja Verzlun-
arskólanemendur til náms utanlands.
Einn maður fær ekki ávalt sínum vilja
fram komið í nefnd. Auk þess er
ejcki farið enn í dag (31/n) að fast-
ákveða neitt um þetta. Hittveitég, að
undir eins og ég heyrði, að hugsað
væri um samskot við þetta tækifæri,
reyndi ég að hafa áhrif á 2—3 menn
í þá átt, að samskotum þessum yrði
varið til að efla byggingarsjóð Verzl-
unarskólans; en það varð árangurs-
laust. Það var vel gert verk af skóla-
stjóra og nemendum að stofna „bygg-
ingarsjóð Skúla Magnússonar fógeta“
til að styðja skólahúsbyggingu fyrir
Verzlunarskólann; sá sjóður nentur nú
266 krónum. En álitamál getur það
I "- .................. g=l
Verzlun
Guðrúnar J ónasson
A-ðalstrœti H.
Bezt, fjölbreyttast og ódýrast
8ÆLGÆTI og ÁVEXTIR
í bænum.
Alls þrifnaðar gætt við afgreiðsluna.
I ' ..........J
verið, hvort eigi hefði verið eins heppi-
legt að gefa þetta fé beint í þann
byggingarsjóð, sem skólinn átti áður,
en sá sjóður nemur nú 1136 kr., því
að báðum verður þeim varið til ins
sama, ef þeir ná nokkru sinni þeirri
upphæð, ‘að auðið verði að byggja
skólanum hús. En enginn sómi er
það verzlunarstétt vorri, hve fáir
verða til að styrkja þennan sjóð.
Loks er höfundurinn að ílytja
Leitis-Gróu-sögur um Schou banka-
stjóra, skólastjórann, mig og einhvern
háskólaprófessor í lögum. Fyrst er
þess getið, að einn eða annar af
„kaupmensku-höfðingjum“ bæjarins
hafa gefið nokkrar krónur til verðlauna
nemendum, sem af öðrum hafi borið,
og sagt, að það hafi numið mjög litlu.
Satt er það, að nokkrir kaupmenn
hafi gefið verðlaun einu sinni eða
tvisvar hver; en að eins tveir menn
hafa gefið þessi verðlaun á hverju
ári, síðan skólinn byrjaði; það eru
þeir Schou bankastjóri og D. Thom-
sen konsúll. í vor, sem leið, kom
engin gjöf frá Schou bankastjóra, enda
var hann ekki hér á landi um vor-
prófs-leytið. Að Schou hafi afsagt að
halda áfram verðlaunagjöfum til skól-
ans, veit ég ekki til að nein hæfa sé
í; ég hygg helzt að hann hafi ekki
verið um það spurður. Ekki veit ég
heldur, hvað til er i því, að setja þetta
í sambandi við slúðursögu, sem barst
til eyrna íslands-banka í fyrra, höfð
eftir einum nemanda, þess efnis, að
skólastjóri hefði átt að segja pitlum í
kenslutíma, að íslandsbanki keypti
hlutabréf sjálfs síns, og tæki þau að
handveði fyrir lánum, og að þetta væri
lagabrot og hverjum seðlabanka ó-
leyfilegt. Eg grenslaðist eftir þessu,
og skólastjóri neitaði, að hafa sagt
þetta, og pilturinn, sem þetta var eft-
ir haft, taldi þetta rangt haft eftir sér.
Skólastjóri mun hafa sagt, að ef banki
kegpti sin eigin hlutabréf, þá væri
það rangt eða ólöglegt. Og það er
rétt að nota tækifærið til þess að geta
þess, að íslandsbanki hefir aldrei
keypt hlutabréf sjálfs síns, nema að
eins útvegað þau í umboði öðrum,
sem vildu kaupa þau. En hitt er
satt, að hann hefir tekið hlutabréf sín
að aukaveði (collateral) fyrir lánum.
En það gera bankar um víðan heim,
þar á meðal þjóðbankinn danski.
Auðvitað er þá miðað við kauphallar-
verð hlutabréfanna, eins og gert er
um öll verðbréf, sem hafa kauphall-
arverð. Svo segir höfundurinn, að
einn lagakennari háskólans hafi átt
að láta í Jjósi, að þetta væri óleyfilegt.
Það er víst nógur tíminn að trúa
þessari sögu, þegar einhver af prófess-
orunum hefir einurð til að meðganga
haria. Að ég hafi „flutt líkar kenn-
ingar“, er tilhæfulaus uppspuni. En
hitt er satt, að ég hafi sagt það um
seðlabanka alment, þá er gefa út inn-
leysanlega seðla, að ef þeir leystu
.ekki inn seðla sína eins og áskilið
væri, þá mætti taka þá undir gjald-
þrotameðferð. Þetta stend ég við;
enda veit þetta hvert „barn í Jögum“.
(Niðurl. næst.)
Jón Ólafsson.