Ríki - 15.09.1911, Síða 1

Ir. 9.
Eeykjavík, 15. septemker 1911.
1. árg.
Rúðii-
hneykslið.
Fullkominn ósigur
stjórnarinnar.
Dirflst ráðherrann að
sitja við völd
eftir þettaP
Á sunnudaginn barzt blööunum svohljóð-
andi brjef frá stjórnarráðinu:
Með því að gögn þau, er alþingis-
orseti Skúli Thoroddsen sýndi um för
sína til Rouen, eftir að hann hafði
svarað brjefi stjórnarráðsins þar að
lútandi, eigi voru samrýmanleg við
skýrslur þær, er stjórnarráðið áður
hafði fengið frá Rouen, ítrekaði það
en fyrirspurn sína til danska konsúls-
ins sama staðar um þetta efni, og
hefur hann nú gefið það svar, að eftir
ítarlega eftirgrenslan hafi það komið
í Ijós, að herra Skúli Thoroddsen hafi
dvalið á Hotel de la Poste frá 3. 10.
júní þ. á.
Símskeytið riljóðar svo:
»Ved personligt Eftersyn Hotel Pos-
tes Böger constaterer Skúli Thorodd-
sen nærværende fra tredje til tiende
Juni.
ConsuIatet.«
9 sept. 1911.
Stjórnarráðið.
Með þessu er fengin viður-
kenning ráðherrans sjáifs
fyrir því, að árás hans, ui-
anlands og innan, á mann-
orð forseta alþingis hefur
verið gersamlega ástæðu-
laus.
Ráðherrann hljóp eftir illgirnisgetsök-
um Heimast;órnar(!JbIaðinna, orðrómur
var látinn myndast um það, að Skúli
Thoroddsen hefði aldrei til Rúðu komið
°g þessi tilbúni orörómur uotaður sem
átylla til þess að senda símafyrirspurnir
til Frakklands (til hótels eins og danska
konsúlsins í Rúðu) þannig orðaðar, sem
verið væri að leita að alþingisforseta ís-
lendinga sem glæpamanni. Svo þegar
hann álítur fylling tímans komna, lætur
hann Heimastj.(!)blöðin breiða út þær
staðhæfingar, að Sk. Th. hafi aldrei til
Rúðu komið og svo er sjálft einkamál-
gagn ráðherra látið bera á hann glæp
úf af þessu (brúkað landsfé á óleyfileg-
an hátt), en það auðvitað símað til
útlanda.
Þetta er einstætt stjórnar-
hneyksli. '
Stjórnin hefur, þráti fyrir sannanir
Sk. III. tyrir þyí, að hann hafi ver.ð í
Rúðu, enn á ný símað til danska
ræðismansins; hún hefur ekki vi'.jað trúa
fyrr en hún sæi það á dönsku, að
Skúli hefði rétt fyrir sjer. Og hún hef-
ur að eins spurt um það, hvort Sk. Th.
hafi verið í Rúðuborg; henni
virðist hafa verið það ljóst, að það
eitt skifti máli. Enda var það útbásún-
að sem höfuðhneyksli, en þegar
komnar voru skjallegar sannanir fyrir
því, að Skúli hafi verið í Rúðu, þá er
reynt rð fóðra undanhaldið með því,
að hann hafi ekki komið þar fram sem
vera bar.
Sk. Th. ver veitt fje til þess að vera
viðstaddur hátíðahöldin i Rúðu fyrir
landsins hönd. Þetta hefur Sk. Th. gjört
— Það er ómótmælanlega sannað. Því
þótt hinn danski ræðismaður í Rúðu,
sem ef tii vill kærir sig ekki um að ís-
lendingar komi fram í Frakklandi sem
sjerstök þjóð, hafi ekki framkvæmt það
trúnaðarstarf sem hátíðanefndin fól hon-
um, að koma boðseðlum til Sk. Th., þá
er það ekki Skúla sök, því að hinn
danski ræðismaður var honum, fulltrúa
alþingis, óviðkomandi. — Sk. Th.
bjó í einu af siærsfu gisfi-
húsum borgarinnar og var nafn
hans og staða ritað inn í gestabókina,
og hefði það átt að vera auðgert fyri'r
ræðism. að koma boðseðlunum til hans,
ef hann hefði gert sér far um það.
Ráðherra heíur orðíð þess vald-
andi, að sá orðrómur hefur út-
breiðst mjög, utanlauds og innan,
að alþingisforsetinn sje glæpamað-
ur.
Hann má sjálfur best vita hver laga-
ábyrgð liggur við shku.
En sljó tná rjettarmeðvitund fslend-
inga vera, ef þeir heimta nú ekki ein-
urn rómi að ráðherra fari frá völd-
um þegar í stað.
Lögrjatfu speki.
í Lög' jettu á dögunum var n.eðal anr.
ars þetta gulikorn:
»Það hefur vakið mikinn jarmíblöð-
um óaldarflokksins, að konungur sætndi
Tryggva Gunnarsson nýlega Komman-
dörkrossi 1. stigs. Tr. G. telur sig til
bændastjettarinnar, og er þetta í
fyrsta sinn, sem bóndi á íslandi hefur
fengið slíkt he;ðusmerki.«
Og síðar í sama biaði Lögrjettu er
þetta, er rætt er um þingmannaaefni
í Gullbringu og Kjósar-sýslu:
»Reynir nú á stefnufestu ísafoldar
þarna í kjördæminu, og ætti að mega
telja það víst, að hún styddi þarna að
kosn ngu alþýðumannsins (o: B. í Gröf),
gegn þeim embættismönnu num
tveimur, bankastjóranum og próf.
í Görðum.*
Báðir eru þeir Tr. G. og B. Kr. banka-
stjórar, af alþýðufólki komnir, báðir
»self-made« menn, og báðir telja sig
alþýðumenn.
En Lögrjetta hagar auðvitað seglun-
um eftir vindi. Pollux.
Skilnaðarstefnan
og
kosningarnar.
11.
Þegar um það er að ræða, hvar skiln-
aðarmenn skipi sjer við kosningar, verð-
ur að sjálfsögðu fyrirspurningin: Hver-
ir eru skilnaðarmenn? Hvaðan eru þeir
aðallega komnir — úr hvaða pólitíska
heimi?
Skilnaðarmenn síðustu tíma, með á-
kveðið skilnaðarmark fyrir augum, eru
allflestir úr flokki Landvarnarmanna.
Skilnaðarstefnan er í sjálfu sjer ekki ann-
að en beint áframhald þeirrar fslenzk-
ustu stefnu, sem Iá og legið hefur til
grundvallar fyrir pólitík-landvarnarmanna.
Húti hefði eins getað verið áframhald
af hinni gömlu stefnu Heimastjórnar-
manna, hefðu þeir haldið í rjettu horfi.
Landvarnarmenn komu fram 1902
og vildu ekki hopa þá. Flestir leiðtog-
ar þjóðarinnar Ijetu þá undan síga og
gengu að því að stjórnarskrá okk-
ar skipaði íslands-ráðherra í ríkis-
ráð Dana. — jatnvel þeir, er móti
þessu höfðu barist allt til þessa tíma
með oddi og egg. En nokkur hópur,
er virtist smár í fyrstu, hafð orðin frægu
að Ieiðarstjörnu: Ekki að víkja! og
andmælti þessum aðförum, er háskaleg-
ar voru sjálstæðisstefnu þjóðarinnar, ef
nokkur alvara átti henni að fylgja. Og
mjög brátt kom það í ljós, að þessir
rnenn, Landvarnarmenn. höfðu ótvírætt
fylgi meðal þjóðarinnar. Og þar kom,
að annar höfuðflokkurinn, Þjóðræðis-
fíokkurinn, ásamt ýmsum úr »Heima-
stjórnarflokknum*, skipuðu sjer í fylking
ineð Landvarnarmönnum. Hreyfing komst
nú á málið, og mátti segja, að allir
vildu Iandvarnarsteínunni fylgja eða
vera í nánd við hana.
Nú tóku menn og að gera sér nán-
ari grein fyrir stefnunni. Málið var
rætt og krufið á ýmsan veg. Komust
ýmsir Landviirnarmenn þá þegar að
þeirri niðurstöðu, að stefna íslendinga
lagi og hlyti að liggja, ef henni yrði
haldið til streitu, að beinum skilnaði
landanna. Ályktun sú, sem gerð var á
Þingvallafundinum 1907 bar þessa og
vott. Þar er sagt skýrum stöfum, að
íslendingar muni keppa að skilnaði, ef
Danir verði ekki við kröfum þeirra.
Þetta samþykktu Sjálfstæðis- og Land-
varnarmenn. Og þessi ályktun hefur
síðan verið stefnuskrá þeirra. Þeir eru
því ekki langt frá ákveðinni skilnaðar-
stefnu.
Er svo »frumvarpið« kom til sögunn-
ar.snerust einmitt margir þessara manna
á móti því af þeim sökum aðallega —
að útsjeð var um skilnaðarstefnu hjer
á landi, ef því yrði tekið, girt fyrir það,
að við gæ.um, fyr eða seinna, Iosnað
úr sambandinu við Dani, lokuð þau
verulegustu sjálfstæðissund. Þá, og út
úr því, er sjeð var til fulls, hvernig
Danir tóku í mál okkar á þessum al-
varlegu tímum, má segja, að ákveðn-
ir skilnaðarmenn yrðu til — úr
hóp Landvarnar- og Sjálfstæðis-
manna.
Og síðastliðinn vetur gerði Land-
varnarfjelagið í Reykjavík þá ályktun,
að það teldi ákveðna skilnaðarstefnu
rjettmæta. Meðlimir þess eru því í
raun rjettri Skitnaðarmenn (Landvarnar-
maður = Skilnaðarmaður).
Allir þessir menn eiga því að miklu
leyti samleið, ef rjett er að farið. Að
minnsta kosti sameinarþá, og á altaf
að sameina þá, mótstaðan gegn ölium
innlimunartilraunum, hvaðan sem þær
koma. Og ef framþróunin fer í þá átt,
sem hún á að fara, hallast þeir allir að
lokum eindregið á þá allra-íslenzkustu
sveif: — að bezt sje okkur borgið sem
fjærst Dönum, lausir við þá að öllu
leyti. Það er rökrjett afleiðing sjálf-
stæðisstefnunnar.
En jafnvel þótt ekki væri til að
dreifa slíkum höfuðsamvinnuatriðum,
sem hjer eru fyrir hendi, þá væri þó
og er ávalt allra-eðlilegast, að þeir menn
(og flokkar) ynnu saman við kosn-
ingar, er næstir standa hver öðrum í
því, er þeim nú þykir máli skipta. Og
pólitísk hyggindi krefjast þess blátt á-
fram. En þetta verður aptur nokkuð
það sama sem reglan: Styddu þann
manninn til þingmensku, er þú, þegar
öllu er á botninn hvolft, bcrð einna
mest traust till —
Skilnaðarmenn álíta það ómótmæl-
anlegt, að hinn sögulegi rjettur íslend-
inga sje að vera sjálfstæð, fullvalda
þjóð. Hinn »eðlilegi« rjettur á sömu
leið. Kröfur íslendinga, síðan er þeir
fóru að rumska, hafa gengið allar í þá
átt, að losa um sambandið við Dani.
Hvar vilja menn svo enda? Það telja
j skilnaðarmenn lífsskilyrði, að þjóðin fari
að gera sjer grein fyrir því, hvert henn-
ar takmark sje og verði að vera —
hvort að stefna að því, að búa vel og
fast um sambandið, tryggja það og
treysta, eða hitt að losna alveg úr því,
fyr eða seinna, én þó helzt sem fyrst.
Óefað hefði verið bezt, hyggja skilnað-
armenn, að þjóðin og ekki sfzt leiðtog-
ar hennar hefðu verið búnir að
gera sjer rækilega grein fyrir þessu,
þegar áður en atburðir síðustu tíma
um sameiningu v ð Dani komu til mála.
Hefði þá rjett sjálfsagt margt verið
með öðrum hætti en nú er. Ekki því-
líkur ruglingur og ringu'reið í póhtík.
Menn hefðu frá upphafi veriðákveðn
ir öðruhvoru megin. Mönnum hefði
verið svo miklu ljósara, hvað um var
að tefla.
En lengur má það nú ekki dragast,
að menn fari að hugsa alvarlega um
þetta mál — undirstöðuna undir aðal-
máli þessa lands —: Hvert er okkar
takmark, fslendinga? Hefirþað ver-