Suðurland - 12.04.1913, Síða 3

SUÐURLAND
109
að endast og spretta vel með töðu-
grösum. Beðasléttun er nú úrelt, en
í stað hennar á náttúrlega að korna
síslétta, ef þakslóttur annars eru not-
aðar. Og þar sem góð grasrót er í
túnum, mun ekki rétt að ónýta hana
með plœgingu. Annað mál er það,
hvort ekki megi nota enn aðra aðferð
sem svipaði til flagsiéttu, en um það
skal ekki rætt hér að þessu sinni.
Og girðingarnar voru mjög misjafn-
ar. Fyiir kom að vanalegir tveggja
þumlungs naglar voru notaðir til að
fest.a vírinn með á staurana. Fiá
þeim byrjar ætið fyrst að ryðga, og
því »iá aldrei nota óffalvanisseraða
nagla til þess. Af stólpunum eru sí-
valir tréstaurar bestir. Þar liggur
hver árshiingurinn utan yflr öðrum
og þvi fer vatn vcr inn í þá en hina
sem sagaðir eru úr trjárn. Á alla
enda ætti að saga skáflöt og verja
því að vatn kæmist í þá með tjöru
(koitjöru somenti) eða blikkplötu
sem negld er á endann. Tiéstólpa
ætti að gegnsósa með einhverju því
éfni, er ver þá fúa, t. d. karbóliniura,
vítriali eða öðru þvi liku. Væri þessa
alment gætt við girðingar mundu þær
'endast betur enn ella; og eitt þó enn.
Oftast byrjar víiinn að ryðga þar
sem hann er festur við staurinn, því
má verja með því að t.jarga vírinn
og staurana eða mála menju eða
öðrum járnlit. Raki situr þá síður
niilli járnarina og því ryðgar þá siður.
Þá tók eg eftir því að víðast hvar
var gaddavirinn skemdur — saltbrunn-
inn. — Alt galvaniserað járn salt-
brennur ef sjávarvatn eða annað sem
hatríum er í nær að verka á það.
Og gaddavírinn lieflr sennilega ein-
hvernveginn vöknað í sjó, Það er
sagt að höfn sé slæm á Eyrarbakka,
og kann því vel að vera að vírinn
blotni í uppskipun. En líka getur
verið að hann blotni á milli ianda,
og svo er ekki ómögulegt að hann
hafi verið seldur skemdur. Síðast-
'liðiö sumar hlektist t. d. á skipi sem
fermt var með gaddavír, vírinn sem
var á leið frá Ameríku, blotnaði en
var saint seidur allur hér og þar í
Evrópu. Yæri okki óhugsandi að eitt-
hvað af honum hefði lent hingað. En
hvernig svo sem virinn sjóblotnar,
þá er það víst að það er stórskemd.
Eg get ekki sagt með neinni vissu
um það, hve miklu skemur liann
endist, en ekki mun of í lagt þó ætl-
að sé að hann endist þriðjungi ver.
Þið, sem kaupa þurfið gaddavír í
vor, aðgætið hvort hann ekki hefir
óeðlilegan hvítan lit, hafi hann það,
er hann skemdur, þó hann ekki enn
sé farinn að ryðga, og þá ætti eng-
inn að kaupa hann nema sem skemda
vöru. Þá undraði mig mjög að ekki
skyidi alstaðar þar sem rjómabú eru
komin á fót vera almenn þáttaka í
þeim. En því er ekki að heilsa. í
sumum sveitum sem eg fór um voru
allmargir sem ekki voru í búunum.
Og hvernig stenduráþví? Eg svara
því ekki, en hitt get eg sagt, að eng-
inn eða sárafáir hafa viijað kannast
við að það væri sér að kenna. Nei,
flestir viija vera með, en það eru
aðrir, segja þeir, nágrannarnir og fleiri
sem gera það að verkum að þeir
geta það ekki. En maður, littu þér
nær. Og hvernig væri eitt, hvernig
væri að fara að láta konurnar hafa
alla meðgerð með rjómabúunum?
Þær vita þó oft best nær þær geta
farið að senda rjóma til búsins og
það er ekki víst nema þær reyndust
eins vel í því og við karlmennirnir.
Að minsta kosti finst mér það þess
vert að athugað sé hvort ekki sé
ráðlegt að lofa þeim að hafa þar at-
kvæðisrétt með mönnunum.
Þetta er nú orðið býsna langt mál,
og því er best að fara að hætta. Þó
ætlaði eg að minnast ögn á ýms af
stærri málunum sem á döfinni eru
og hafa verið s. s. Girðingu úr Þing-
vallavatni í Apavatn eða Laugarvatn,
samgirðingu í Laugardalnum og á
Þingvöllum, áveitu á Þingvöllum o.
íl., en það verður að bíða þangað til
síðar. Lika hafði eg hugsað mér að
minnast ögn á kvikfjárræktina og fé-
Jögin til eflingar henni, en geymi það
að sinni. Lifi eg og lifi þú, má ræða
um það síðar.
Liíðu svo sælt íáuðurland, berðu
öilum þeim kveðju mína sem eg kynt-
ist í sumar og árnaðu þeim góðæris
likamlega og andlega.
Hvanneyrí 24. febrúar 1913
Páll Zóphóníasson.
Reimleikar í h'stilfirði,
Á bæ einum í Þistilfirði (Hvammi)
hafa, að því er blaðið „Norðurland"
segir, gerst all undarlegir atburðir
nú í febrúarmánuði síðastl. Þar bar
svo við um hábjartan dag, að stóru
skattholi og dragkistu var kastað til
allóþyrmilega án þess að séð yrði, að
nokkúr kæmi þar nærri. Og síðan
fór ýmislegt annað á fleygiferð, ýms-
ir lilutir er uppi hengu og aðrir er
lausir voru, hoppuðu og hringsner-
ust í djöfladansi. Leirílát og járn-
pottar hentust til og frá, kollur og
kyrnur kútveltust og heltu úr sér
því er í var, alt án þess að séð yrði
að nokkur kæmi nærri þeim. Við
og við heyrðust barin stór högg í
þilin, og ýmisiegt annað gerðist þar
óskiljanlegt. Bar þetta við síðar
mörgum sinnum, og voru ólætin
mest um hábjartan dag, stöku sinn-
um á kvöldin, en aldrei á nóttunni.
Þegar tiðindi þessi spurðust um
héraðið, gerðu allmargir menn sér
fevð að Hvammi til að sjá og heyra
undur þessi, sáu þeir þau í algleym
ingi, en enga grein gátu þeir gert, sér
fyrir því, hvað valda mundi.
Það eina sem menn vita um or-
sakir óláta þessara er það, að þau
virðast standa í sambandi við ung-
lingsstúlku sem þar er á bænum.
Hún var látin fara burt.u, og hættu
þá ólætin, og hefir þeirra enn ekki
orðið vart þar sem slúlkan dvelur
nú. Stúlka þessi heitir Ragnheiður
Vigfúsdóttir. Þykir nú þeim dui-
spekingum vorum sem þar sé mikill
og óvenjulega máttugur miðill fund
inn, er stúlka þessi er, og munu þeir
nú eflaust fastna sér hana hið bráð
asta.
Horkóngar.
—o—
Þeir eru til því rniður allvíða, það
eru ekki að eins menn, sem ætlað
hafa fénaði sinum of lítið fóður; og
lenda í heyleysi, um þessa menn skal
hér ekki rætt, þeir eru svo margir
og nokkrar málsi>ætur hafa þeir stund-
um. En það eru hinir; sem hafa það
fyrir vana, að horkvelja fénað sinn,
þó þcir hafi nœgar hirgðir heyja.
Þessir menn eru, því miður, of
margir, ríkisbændur, kallaðir fyrir-
myndarbændur, stoð og stytta sveitar
sinnar, sómi hennar og prýði m. m.
sem mjúkmál smjaðurtunga getur
uppfundlð. Höfðingjarnir dekra við
þá og hafa þá í hávegum, smælingj-
arnir kijúpa þeim. Og hvað eru svo
þessir menn? Samvizkulausir níðingar
sem af ásettu ráði, vísvitandi og af
eintómri nísku svelta og horkvelja
vesalings skepnurnar sínar. Og hvað
eiga þeir skilið? Dýpstu andstygð
og fyrirlitningu hvers ærlegs manns,
og missi allra borgaralegra réttinda.
En svo eru þessir menn stundum
hreppstjórar og aðrir virðingamenn í
sveitinni, og þá má segja að skömm-
inni sé tylt á efstu skörina.
En handa þessum mönnum eru hor-
fellislögin til, við þá á að beita lög-
unum. En fjöldinn þegir, þorir ekki
að kæra þessa menn, og það sem
verra er, sýnir þeim virðingu í st.að
fyrirlitningar. Þessa menn á hlífðar-
laust að kæra. Nöfn þeirra ætti að
birta opinberlega þeim til maklegrar
svívirðingar og öðrum til viðvörunar.
Það er skylda hvers heiðarlegs
manns að opinbera athæfi þessara
skepnukvalara, það er glæpsamlegt að
þegja yfir slíkum aðförum, og ef yfir-
völdin daufheyrast við slíkum kærum,
þá eru þau samsek þessum böðlum,
og mættu nöfn þeiri'a þá komast á
listann með þeim.
Hvað sem segja má um úrræðin
til þess að afstýra almennum felli i
harðindaárum, þá er það víst að þess
ir menn — horkóngarnir réttnefndu —
þeir eiga ekki að fá að halda áfram
þessu athæfi, að horkvelja fénaðinn
frá nægum heyjum, horfellisiögin,
hegningarlögin og almenningsálitið á
að knýja þá til að hætta þessum sið.
Það er sjálfsögð skylda hvers manns
að vinna að því að þetta takist. Sum-
ir treysta þvi að vaxandi mannúð
hjá þjóðinni nægi til þess að útrýma
vanfóðrun og fellishættu. Er ekki
sú von á litlu bygð meðan mannúð-
in er ekki á hærra stigi en svo, að
almenningur heldur hiífisskildi yfir
horkóngunum og hefir þá í hávegum ?
Frá ófriðarsvæðinu.
—o--
Balkanskagi,
—o—
Eftir fall Alexanders mikla urðu
allmikil umbrot í Grikklandi. En það
leið ekki á löngu áður Rómverjai
tóku að skifta sér af ýmsu austur
þar. Þeir lögðu landið undir sig 146
f. Kr. Héldu þó Grikkir frægð sinni
og listum um larigan tíma og höfðu
mikil áhrif á Rómverja. Þó fór þeim
heldur hnignandi, og ágerðist það því
meir sem leið.
Loks komu þjóðflutningarnir miklu
eins og feilibylur, og fórst þá margt
gott og gamalt; fóru Jistaverkin ekki
varhluta af þeirri eyðileggingu, sem
nærri má geta. Komu nú ýmsar
þjóðir og blönduðust saman við Giikki;
voiu það bæði Arabar, Slafar, norræn
ir menn og margar fleiri þjóðir.
Gerðist þetta eigi alt jafn snemma.
Þtgar Rómaríkið klofnaði, þá lenti
Grikkland í austurhiutanum.
Leið nú enn langur tími. Þegar
Tyrkir tóku Miklagarð (1453), þá var
gjörfallið Austrómverska ríkið, og
lögðu Tyrkir undir sig Grikkland,
seni önnur lönd áBalkanskaga. Aþenu-
borg unnu þeir 1460. Grikkir vörð-
ust enn lengi á eyjum ; tóku Tyrkir
Kýprus ekki fyr en 1571.
Ástandið var bærilegt framan af,
en versnar því meir sem lengur leið.
Fjöldinn smádofnar, en altaf héldust
við nokkrir neistar með þjóðinni.
Þeir liéldu trú sinni og máli og hér-
aðastjórn; kom þetta sér vel síðar
meir. Lengi var Grikkland þrætu-
epli Tyrkja og Feneyinga; höfðu
Grikkir auðvitað eigi hag á þeim við-
skiftum.
Rússar hafa lengi litið Tyrki illum
augum, og fátt sparað til að eyða
veldi þeirra sem mest. Hafa þeir
róið undir við Balkanþjóðirnar og
hjálpað þeim. Snemma á síðastl.
öld mynduðu Grikkir félag austur t
Odessa; var sagt að Rússar væru
því heldur hlyntir. Félagið var stofa-
að til að vekja Grikki og heimtafrelsi
þeim til handa. Var félagið leynifé-
lag en eigi því síður efldist það mjög
um alt Grikkland.
Árið 1821 varð uppreisn móti
Tyrkjum og var hún bæld niður í
svipinn, en þá kom fram Germanos
biskup og skoraði á landa sína að
grípa til vopna; skorti hann eigi
mælsku né djöifung.
Gaus nú upp uppreisn víða um
landið og var Tyrkjum eigi hlíft.
Þeir gerðust nú líka grimmir mjög,
tóku 300 rika kaupmenn gríska í
Konstantínopel og leiddu á högg-
stokkinn. Líka tóku þeir kiikjuföð-
uiinn og marga kennimenn og gerðu
þeim svipuð skil. Margt fleira liöfð-
ust þeir að, sem Tyrkjum einurn
sæmir.
Alt þetta æsti Grikki enn meir.
Siðast á árinu 1821 var kallaður
saman þjóðfundur og þar var lýst
yfir sjálfstæði Grikklands. Mánuði
síðar var kosinn forseti Maurokordatos,
vitur maður og vel metinn. Ófiiður-
inn magnaðist og var barist af mestu
grimd. Það leið ekki á löngu áður
hagur Grikkja tók að þrengjast, sem
von var, skorti þá bæði fólk og fé til
hernaðarins.
Stjórnendurnir i Evrópu létu sér
lítið umgefið aðfarir Grikkja, en því
betur var máleftii þeirra tekið af al-
menningi um öll lönd. Voru stofnuð
félög víðsvegar þeim til hjálpar og
margir urðu þeir sem studdu þá með
ráðum og dáð. Má þar nefna Byron
lávarð, skáldið enska.
Ófriðnuin var enn haldið áfram,
og var bæði barist, brent og rænt, á
sjó og landi. Höfðu Grikkir ir.arga
foringja ágæta; má nefna Kanaris
sem vann hvern stórsigurinn á fætur
öðrum.
Þótti nú Tyrkjum sitt óvænna og
fengu Ibrahim Pasha, konungsson af
Egiptalandi til liðs við sig. Kom
hann 1825 á öndverðu ári með mik-
inn her. Skifti þá um, því nú hrukku
Grikkir fyrir, enda áttu þeir við ofur-
efli að etja. Var Aþenuborg tekin
árið eftir-og aðrar be' tu herstöðvar.
En það varð Grikkjum til hjálpar, að
stjórneudur í Evrópu snérust í lið