Suðurland - 09.03.1914, Blaðsíða 2

150
SUÐURLAND
Island, Sorö 1772) að Eggerti látnum,
en síðan á þýsku og frönsku. Á ís
lensku heflr bókin aldrei komið, og
svo lítið heflr verið prentað af henni
á hinum málunum, að hún sést nú
varla nema í bókasöfnum.
Kaflinn, sem hér er þýddur, er um
lyndiseinkunn Sunnlendinga:
„Að lyndiseinkunn eru íbúar Suð
urlands næsta óiíkir. Innbornir menn
í Gullbringusýslu eru eins og Kjósar-
sýslubúar,1) og menn, sem þangað
flytjast frá Norðurlandi eða annars-
staðar að, valda ekki neinum stakka
skiftum í þessu efni. Álftnesingar,
eða þeir, sem eiga heima náiægt
Bessastöðum, eru taldir vondir menn ;
þó á það ekki við um alla. Bænd-
urnir b héraðinu kringum Skálholt
eru sagðir einna verstir; þó kennir
þar meir vesalmennsku og ruddaskap
ar en mannspillingar. Pað er annars
almennt á Suðurlandi, eins og í öðr-
um landsfjórðungum, að þeir eru
taldir spiltastir og dugminstir, sem
heima eiga nálægt höfnum þeim, er
útlend skip vitja. Orsökin til þess
ér sú, að þeir læra af kauplýðnum
miklu meira ilt en gott. Líferni gömlu
mannanna er óreglulegt og að sumu
leyti óhóflegt, og uppeldi æskulýðsins
fer eftir því. Þó verður því ekki
neitað, að til sé innan um dágott
‘fólk, bæði meðal sjálfra íbúanna á
þessum stöðum og eins meðal kaup-
manna. íbúar Eyrarbakka þykja
annars, af þessari ástæðu, veratudda-
menni og sóðar. Þar eru lika sam-
an komnir margvíslegir menn á litlu
svæði, í þorpi, sem er ein stór kirkju-
sókn. Þar eru 19 stórar jarðir — og
á hverri oft fleiri en ein fjðlskylda,
sumum 3—4 — og 90 smábýli, að
meðtöldum hjáleigum og þurrabúð-
um.2) Verslunarstaðurinn er einn af
hinum stærstu, því að þangað sækir
sægur af Suður og Austurlandi.3)
Langmest er þar verslað með búfé,
sem slátrað er, saltað og sett í tunn-
ur og ílutt til Kaupmannahafar. Til
þessarar slátrunar leigja kaupmenn-
irnir fólkið á Eyrarbakka, oftast einn
af hverjum bæ í kring. Þessir slátr-
arar hafa síðan með sér undirtyllur
hver af sínu heimili, einkum konur
og börn; og er þessi vinna eitthvert
mesta sóðaverk, sem íbúarnir taka
sér fyrir hendur. Einkum er þetta
lítill gróði ungum mönnum til sið-
gæðá og góðs framferðis, því að hér
veitast venjulega alt of góð tækifæri
til að læra ýmsa óknytti, svik, illyrði,
blót og drykkjuskap. Fyrir ofan
Eyrarbakka liggur sveitin Flói. Pað
orð fer af fólkinu þar, að það reiði
ekki vitið í þverpokum. J?ví er það
kallað í gamni Flóaíífl. En í þessu
er þeim gert jafn rangt til og Aust-
lendingum, og þetta orð hlýtur að
hafa myndast við eitthvert sérstakt
tækifæri, því að eigi verður þess vart,
þegar talað er við Fióamenn, að þeim
sé frekara vitsmuna vant en nábúum
þeirra. Sennilegast er að þessi ásök-
un sé sprottin af því, að þeir eru
r) Um þá hefir liaan áðnr ritað m. ra ,
að ekki vorði sagt um þá, að þeir sóu
glaðlyndir, Þeir megi fremur heita sein-
látir og ómannblendnír og láti sig litlu
skifta annað en það, sem lýtur að atvinnu
þein-a.
2) Hér á Eggert við allan Stokkseyrar-
hrcpp hinn forna.
a) Til Austurlands telur hann Skafta-
fellssýslur.
blátt áfiarn í framkomu; þeir koma
lika sjaldan út úr héraðinu og ferðast
lítið nema til kiikju, því að sveitin
gefur af sér alt, sem þeir þuifa til
viðurværis, að undanteknu Jítilræði,
sem þeir flytja að, sumpart frá ná-
búum sínum, sumpart frá kaupmönn
unum. Loks getur hafa stuðlað að
þessum orðrómi eitt atriði, sem Flóa
menn eiga sammerkt í við Skaftfell-
inga. Beir nota ýms orð og tals-
hætti, sem ekki er notað annarsstað
ar, þó að flest af þessu sé bæði
gamalt og gott. En fyrir þetta eiga
þeir skilið mikið lof, og það því frem-
ur, sem ekkert bygðarlag nálægt
höfnunum á íslandi hefir varðveitt
tunguna svo hreina og óbreytta sem
Flóinn. Rangæingar mega teljast
með lögulegasta fólkinu í landinu.
Þeir eru sparsamir, iðnir og bændur
góðir, og jafnframt greiðugir og prúðir
í framgöngu. í þeim hluta Árnes
sýslu, er nefnast Hrepparnir, milli
Þjórsár og Hvítár, er einnig piútt
fólk og góðir búmonn."
L.ög um forðagæslu.
Þegar eg hafði lesið ritstjórnargrein
um forðagæslulógin nr. 30, fanst
mér eg ætti að gera Suðurlandi til
geðs að segja álit mitt á þeim, og
auðvitað verður það mitt álit, eins
og þeirra sem hrósa lögunum.
Þetta er þriðja enduibætta útgáfan
af hortellislögunum, og sennilega hafa
sumir af þeim, er þessi lög hafa sór-
staklega samið, átt þátt, í samningi
hinna fyrri, svo eg má búast við að
verða Iéttur á metunum móti öllum
búvitringunum, sem hér eiga hlut að
máli, þegar eg efast um að „lög um
forðagæslu“ nái tilganginum fremur
en hin fyrri.
Alt valdboð, í hverri mynd er það
birtist, er skerðir frelsi einstaklingsins
til að hjálpa sér sjálfum er hættu-
legt, og því ítailegra sem það er, því
erfiðara til framkvæmda, og þar af
leiðandi máttlausara.
Lög um forðagæslu byija á því: að
í hverjum hreppi skulu kosnir foiða
gæslumenn til þess að hafa gát á hey
birgðum, kornbirgðum og öðrum fóð-
urbirgðum hreppsbúa, og meðferð
þeirra á búpeningi. Þetta er ekki
vandalaust, og ef þessir kosnu menn
taka ekki fram þoim sem þeir eru
settir forráðamenn fyrir, verður erindi
þeirra sem slíkra litilsvirði hvað ítar-
leg sem reglugerðin verður er sýslu-
nefndin semur fyrir þá.
Orðið getur oftar en einu sinni, að
í stöku hreppi vilji enginn gefa sig
til þessa vanþakkláta verks, þá skal
hann samt kosinn og vera þvíngaður
til hlýðni, og hann skal koma á
hvert heimiii, hvort sem hans er nokk-
ur þöif eða ekki, og vitarilega eru í
flestum sveitum aðeins fáir menn
sem þurfa að hlitaslíkum formynd-
araskap, sem þessi lóg ákveða. Hinir
verða margfalt íleiri, sem ekki þuifa
slíks eftirlits með. En vegna þessara
fáu manna er alt þetta skriífinsku-
bákn, sem lögín ráðgera, sett á stofn.
En þrátt fyrir forðagæslumenn, hrepp-
stjórn, sýslunefndarreglugerðir, skoð-
unarbækur, foi ðagæslubækur, aðal-
skýrslur og lögskipaðar bréfaskriftir,
gera lögin (10.—11. gr.) ráð fyrir
horfelli, og seinustu úrrœðin verða,
eftir allan formyndarskapinn, að sekta
þessa faráðlinga frá 10 til 200 kr.,
eða kvelja þá í tugthúsinu í alt að
eitt hundrað og áttatíu daga. Og
samt verða þeir ráðleysingjar.
Eg æfla ekki í þetta sinn að gera
áætlun um gjöld sveitarsjóðanna vegna
þessara laga, sá kostnaður getur
oiðið töluverður. En mér sýnist þau
að þarflausu taki fram fyrir hendur
á hreppsnefndunum. Nú er þetta
orðin lög sem eg vil stinga upp á
breytingu við, og hún er: að fela
forðagæslustarfið hreppstjórunum. Það
er margt sem mælir með því. Beir
eru valdir og lögskipaðir embættis-
menn, sem vel geta bætt þessu starfl
við sig með þeim breytingum, sem
þá mundu þykja sjálfsagðar, og þeir
ættu fyrir aukinn verkahring að fá
hæfilega þóknun úr Jandsjóði.
Að rökræða þessa tillögu mína
finn eg ekki ástæðu til að þessu sinni.
Eg tel vafalaust að Suðurland svari
mér, en svo er eg orðiun latur að
skrifa, að óvíst er að eg taki penna
aftur um þetta efni.
Guðm. Magnússon
Geithálsi.
* * * * *
« * * *
Athugasemd við grein þessa kemur
í næsta blaði.
Bitstj.
Umbótatilraun.
Nýtt áhaldl
—:o: —
öiðugar þyka vöruflutuingaferðir á
vetrum vestan yfir Hellisheiði, og
slitiótt gengur ferðalagið með vagn-
ana á stundum á þessari leið.
Þegar snjór er, má auðvitaö oft
nota sleða, en það er ekki oft sem
sleðafærið er, t. d. til Reykjavíkur
alla leið, og þá eru menn að böggl-
ast bœði með sleða og vagna, gengur
þá ferðin oft ærið illa, og stundum
alls ekki unt að komast með hvort
tveggja. Ekki hægt að láta sleðann
á vagninn þegar auður kaíli kemur,
og því síður hægt að láta vagninn á
sleðann þegar snjóskaflinn kemur, og
einmitt fyrir þessa örðugleika, verður
margur að vera án þess er hann
annars mundi sækja til Reykjavikur
þegar vöntun er hór á ýmsu, eins og
nú á sér stað.
En er þá hægt að bæta úr þessu ?
Þessari spurningu leyfi eg mér að
svara játandi og fullyiða að úr því
megi bæta, að minsta kosti svo, að
vel megi við una.
Vagnana má útbúa þannig, að
auðvclt sé að breyta þeim i sleða
á fáum minútum.
Kostnaðurinn við þessa umbót, er
tiltölulega lítill; auðvitað verður vagn-
inum sjálfum ekki breytt, en smíða
má áhald sem svo er látið fylgja
vagninuin, og með því má breyta
honuin í sleða þegar þörf gerist.
Áhald þetta er einkarhentugt þeg-
ar færð er svo háttað að ýmist er
á auðu eða snjó að fara, og nota
verður bæði vagn og sleða. Bá yrði
hestasltðinn óþaifur, enda mætti hann
missa sig, að minsta kosti eru þtir
sleðar sem tengdir eru við hestinn
með kaðaltaumum í stað kjálka, ljós
vottur um argvítugasta ræfilshátt, er
ekki ætti að líðast.
Það er annars undarlegt, hvað
merin geta verið bæði samviskulausir
við hestana og ánægðir~með sjálfum
sór yfit vitleysunni, að nota slíkt.
En það er' þó altítt, að sjá slíka
aðferð, þó Ijót sé, hór á stóru sköfl
unum. Það er því margt ónotalegt
högg sem aumingja hestarnir fá í
hælana, þegar sleðarnir koma í loft-
köstum niður fjallháa skaflana, en
mennirnir sleppa óskemdir, og þá er
þeim nóg. Annars er eg nú kominn
dálítið út fiá efninu, en þetta mátti
vera með.
Vilji menn athuga þetta áhald, er
getið er hér að fiaman, hef eg undir
ritaður, sýnishorn aL því, og get sýnt
að breyta má vagni í sleða og sleða
aftur^í vagn, á 5—10 mínútum. Og
hýgg eg að þessi útbúnaður verði
ekki svo dýr, að hann ekki margborgi
sig fyrir þá sem eitthvað þurfa að
ílytja að vetrarlagi, hvort heldurjeru
vörur frá Reykjavik eða annað. Og
ekkert útlit fyrir að flutningur minki
að svo stöddu, járnbrautin ekki svo
á næstu grösum, að ekki þurfi margt
að flytja áður.
Ef menn vilja sjá áhald þetta, skal
það til reiðu, líka'smiða eg það fyrir
ákvæðisverð, ef menn, efcir að hafa
sóð það og skilið, vildu eignast það
og reyna.
Eyrarbakka 3. mars 1914.
Einar Jónsson
jámsmiður.
* • * * »
* « « «
Suðurland gat í fyrrahaust um út-
búnað til að breyta vagni í sleða,
sem notaður er suður á Saxlandi, og
lýsti honum nokkuð, ökumönnum til
athugunar. Enginn gaf þessu gaum
svo Suðurlandi sé kunnugt.
Umbúnaður sá er hr. Einar Jóns-
son talar um í grein sinni, er mjög
svipaður þeim er Suðurl. sagði frá,
en fyrirmyndína hefir Einar fengið í
umbúnaði þeim sem er á slökkvidælu
þeirri sem nýfengin er hingað á Eyr-
aibakka, er hún frá Borlín og því
líklegt að hér só um sama áhaldið
að ræða. Ættu nú ökumerin að at-
huga umbúnað þennan og láta Einar
smiða fyrir sig til reynslu.
Ritstj.
—_—---0«o—<>-----
Manntalið 1910. Síðara heftið
af skýrslum um manntalið hór á
landi 1910 er nýkomið út. Suðurl.
mun síðar smámsaman birta ýmsan
fróðleik úr þessu merkilega riti.
Afialaust er hér enn. Róið bæði
á Eyrarbakka og Stokkseyri í gær.
Mest 4 fiskar á skip.
Góður afli sagður í Vestm.eyjum.
Til þess að ná uftur róttum út-
komudegi blaðsins, kemur nú aðeins
hálft blað. Verður bætt upp svo
fljótt sem unt er.
Ritstjóri og ábyi'gðarmaður:
Jón Jónatansson.
Prentamiðja Suðurlauds.