Suðurland - 31.08.1916, Side 1

SUÐURLAND
Alþýðublað og atvinnumála
VI. áTg.
Eyrarbakka 31. ágúst 1916.
Nr. 29.
„SUÐURLAND“
kemur út einu sinni í vikn.
Kostar 3 krónur argangurinn, er
borgist ekki seinna en 15. júlí.
Augl. kosta kr. 1,50 þuml. á fyrstu
síðu, en kr. 1,25 á hinum. Smá-
augl. borgist fyrirfram. Afgreiðsl-
an er í prentsmiðjunni.
,Skýrslurogtillögur‘
milliþinganefndarinnar
í eftiriauna- og launamálinu.
---- Frh.
Eftir að nefndin heflr lokið
„rannsóknum" sínum á eftirlaunai
málinu, með því að leggja til að
eftirlaun verði afnumin, snýr hún
sér að launamáliuu. Er þar.fyrst
alllangur inngangur, sem skýrir
frá gerðum Alþingis í launalöggjöf-
inni, þá er skýrt frá þeim breyt’
ingum, er smám saman hafa orði
ið á þessari löggjöf, svo sem launa
lögunum frá 1889, svo oglaunum
þeirra embætt.a, er síðan hafa ver-
ið stofnuð. I stuttum inngangi
skýrir nefndin siðan frá skoðun
sinni á launamálinu, og birtir að
því |jpúnu ‘langt frumv. um laun
embættismanna (og starfsmanna),
allra annara en presta:
Það er víst óhætt að segja það
strax, að hafi nefndin eigi verið
heppin í rannsókn sinni á eftir-
launamálinu, þá hefir hún hálfu
síður verið það í launamáhnu, og
það, hvort sem litið er til „rann-
sókna“ hennar eða niðurstöðu.
Því að eftir að nefndin heflr lokið
við hinn sögulega inngang, er
skýrir frá meðferð málsins á þing-
inu, lætur hún sér nægja að kasta
fram ósköp losaralegu áliti um, að
nú sé orðið dýrara að hía en áður
— nefndin tekur þó ekki tillit til
dýrtíðar þeirrar, sem nú stendur
yfir — og áætlar hún að miðað
við 1889, sé innlend vata (fyrir
stríðið) hækkuð í verði um 33 °/o-
Útlend vara segir hún að ekki
hafi hækkað, en húsaleigu kannast
hún við mikla hækkun á. En
nefndin reynir ekki að komast að
neinni ákveðinni niðurstöðu um,
hvað mikið sé dýrara að lifa nú
(fyrir striðið) en 1889; hún semur
enga sundurliðaða áætlun um þau
útgjöld, er gera má ráð fyrir að
fjölskylda ombættismanns hafi til
þess að geta lifað sómasamlega,
eins og hún þó segist ætlast til
að henni sé fært, og því siðnr
fær maður að vita, hvað mikill j
sá kostnaður er frá námsárunum
/námskostnaður og bætur fyrir
atvinnumissi), sem hún ætlar
embættismanninum að geta afborg-
að af launum sinum.
Nefndin hugsar sér launum
embættismannsins skift í tvo flokka.
Annar flokkurinn er þurftarlaun, þ.
e. a. s. laun, sem embættisraað-
urinn nauðsynlega þarf til þess að
geta dregið fram lifið og framfleytt
fjölskyldu; það sem afgangs er,
hugsar nefndin svo greitt fyrir þá
ábyigð, veg og vanda, sem em-
bættinu fylgir og af því leiðir.
Eftir því ættu embættismenn und-
antekningarlítið að hafa jöfn þurft.
ailaun, svo framarlega, sem ekki
er beinlínis til þess ætlast, að þeir
séu einhleypir. Og eftir því sem
peniogaverð breytist í landinu,
ættu og þurftarlaunir að breytast.
En þessi skifting neíndarinnar
verður að engu í höndum hennar,
þar sem hún ekki leggur að neinu
leyti niður, hvað há þurftarlaunin
þurfi að vera, eða hver útgjöld
e:'gi að greiðast af þeim, *því að
vitanlega getur slíkt einatt orkað
tvímælis. Nefndin hefir því eigi
búið til neinn þann mælikvarða,
sem unt sé að byggja embættis*
laíin á, og svifa þessvegna allar
tillögur hennar þaraðlútandi í lausu
lofti.
Með tilliti til þess að nefndin
játar sjálf, að aðallífsnauðsynjar
hafi stórum hækkað í verbi, mætti
vænta þoss, að tillögum hennar
fylgdi nákvæmur útreikningur yfir,
hvað mikið laun þyrftu að hækka
(að krónutali) til þess að vera
sömu launin (þ. e. a. s. hafa sama
kaupmagu) og þegar þau voru
ákveðin, og vitanlega voru miðuð
við það kaupmagn, sem peningar
þá höfðu. Þetta er svo sjálfsögð
skylda nefndarinnar, að það hlýtur
að orka tvimælis, hvort nefnd með
umboði eins og þessi, leysir verk
sitt af hendi á heiðvirðan hátt,
þogar hun lætqr annari eins spurn-
ingu ósvarað. En í hinu langa
nefndaráliti er hér farið í geitar-
hús að leita ullar. I tillögum
nefndarinnar er það athugasemda-
og utskýringalaust kallað „hækk-
un“, ef laun eru hækkuð að krónu-
tali, alveg eins, þótt. peningar séu
nú “(fyrir stríðið) í minna verði
en áður, og alveg eins þótt eftin
launaréttur sé afnumin, en embætt-
ismorin í hans stað verði að borga
lífeyrisgjald af launum sínumt
Sé miðað við kaupmagn pem
inga, er þár skemst af að segja,
að í meðförum nefndarinnar hafa
svo að segja öll embættisrnanna-
laun lækkað, og það þótt ekki sé
tekið tillit tiF afnáms eftirlauna.
Kemur þá til athugunar, hvort
þetta sé rétt eða gerlegt. Nefndin
lætur með öllu órannsakae, hvort
þau embættismannalaun er nú
gilda, séu óþarflega há ellegar
ekki, miðað við þann tima sem
þau voru ákveðin, en að minsta
kosti verður þeirrar skoðunar ekki
vart hjá nefndinni, og verður
naumast annað tséð, en hún telji
þau sanngjörn.
Vitanlega væri það gleðilegt, ef
lækka mætti embættislaun, svo að
skaðlaust væri. En því má ekki
gleyma, að embættin eru til vegna
þjóðarinnar, en ekki vegna mann'
anna, sem í þeim sitja. Heill
þjóðarinnar krefur því, að í
embættin veljist þeir menn, sem
hafa kraft, orku og vilja, til þess
að lyfta henni upp og þoka henni
áfram, en þar með myndast líka
krafan um, að emkœttismaðurinn
geti lagt krafta sína, alla og óskifta,
inn í ]>á stöðu, sem honum er
trúað fyrir. Með vaxandi menm
ingu fylgja vaxandi kröfur, líka til
embættismannanna. Og þjóðin á
að vaka yfir því, bæði með ábyrgði
arlögum og almenningsáliti, að
embætti hennar skipi bæði dugleg-
ir menn og heiðvirðir, en þá verð-
ur hún líka að fara svo með þessa
þjóna sína, að þeir megi vel við
una, geti komist af sómasamlega
fyrir sig og fjölskyldu sína, og
geti ekki að eins haldið við starfs-
fjöri sínu og hæfileikum, heldur
geti aukið hvorttveggja þetta, eftir
því sem reynsla þeirra og þroski
vex, alt þangað til þeir bila fyrir
elli sakir eða annara áfalla.
Þegar um laun embættismanna
heflr verið að ræða, hefir mörg-
um mönnum úr alþýðuflokki hætt
við því að telja þau eftir, og vilja
hala þau sem allra lægst. En
eins og þegar er tekið fram, eru
þetta skoðanir, sem heyra til um-
liðnum áratugum. Alþýða manna
vill eins og rétt er, bæta sín eigin
kjör, en þar með fylgir líka skiln-
ingurinn á því, að embættismenn
fái nægileg laun, eigi þeir að geta
unnið starf sitt, svo að vel sé.
Það verður ekki komist hjá því,
að þeir menn beri meira úr být-
um, sem varið hafa löngum tíma
æfi sinnar og miklu fé, til þess
að búa sig undir starf sitt. Hver
skynberandi maður veit og skilur
nú orðið, að oflág embættislaun
hafa margar og miklar hættur í
för með sér, og skal hér gerð
grein fyrir þeim helztu.
Fyrsta aðalhoettan er sú, að
úrval ungra manna forðist embœttis-
veginn. Það liggur í augum uppi,
að ungur maður, sem flnnur hjá
sér kraft og orku til þess að ná
lengra en fólk flest, lítur að minsta
kosti meðfram, ef ekki aðallega á,
hver kjör hann eigi í vændum í
lífinu. Hann telúr sér það ekki
fært, að velja sér þá leið, sem er
undirorpin miklum vanhöldum,
kostar langan tíma og mikla fyrir-
höfn og fé, og gefur þó ekki í
aðra hönd betri kjör, en ötull
orkumaður getur unnið sér upp á
svo að segja hvaða svæði sem er,
án þess að þurfa að kosta nokkru
verulegu til. Pað skal að vísu
viðurkent, að það er mjög gleði-
legt, * að ^ungum og duglegum
mönnum opnist aðrar leiðir til
gengis og frama, en embættisleiði
in. En hitt væri beinlínis drep
fyrir þjóðina, ef duglegustu mannsi
efni hennar forðuðust embættisleið-
ina, af því þeir sæju sér betur
borgið alstaðar annarsstaðar.
Önnur aðalhættan er sú, að
embættismaðurinn, eftir að vera
kominn í embætti, yrði að leita
sér alskonar aukastarfa, til þess að
geta komist sómasamlega af. En
það er auðsætt, að þá væri hætt-
an mikil á því, að aukastörfin
bæru aðalstarfið ofurliða. Maður
gæti þá ekki lengur vænst þess,
að embættismaðurinn legði meiri
áhuga, dug og orku inn i embætti
sitt, heldur en hann gæti komist
af með minst, til þess að geta
haldið embættinu, og þá er sann-
arlega illa farið, því að vissulega
er það með emþættisstörfin ekki
síður en með hverja aðra vinnu,
að á því er hinn mesti munur,
hvort þeim er gegnt með fjöri og
áhuga, eða að eins til málamynd-
ar, fyrir kaup. Og þó er hér ótal-
in sú hætta, sem virðist hvað
mest, að embættismaðurinn spill'
ist siðferðislega fyrir snápshátt
þann, er leiðir af fíkn eftir bitlingi
um og launuðum störfum, glati
þeirri virðingu, sem hann þarf að
njóta, til þess að geta haft tiltrú
og komið að gagni sem embættisi
maður, og orsakað með því sið-
ferðilegt niðurbrot í þeim verka-
hring sem hann á að starfa í.
Þriðja aðalhættan er sú, að
embættismaðurinn, eftir að vera
kominn í embætti sljófgist og ónýt-
ist, þegar hann ekki hefir nóg í
aðra hönd, til þess að geta lifað
sómasamlega. Getur slikt lika vel
hent þann mann, sem er efnilegur
og mannvænlegur til að byrja með,
og er þá hættan tvenskonar, ann-
arsvegar sú, að hann missi kraft
sinn til þess að fylgjast með tím-
anum og leysa starf sitt vel af
hendi, hinsvegar sú, að hann fyrir
basl og ræfilshátt missi virðingu
meðborgara sinna og verði ekki
til gagns heldur til þyngsla, þótt.
ekki fari hann beinlínis á sveitina.
fá er eftir að ákveða, hvað til
Jiess þarf að embættismaður geti