Valurinn - 16.05.1907, Síða 2

I 62
VALURINN.
41. thí.
Pa94E^««Œ3®4:
TT
i

©
r
v
i
©
A
Yalurinn
— rikublaó — kemur út á ísa-
firði.
Kitstjóri og eigandi:
Jónas Guðlaugsson.
MBÓritítjóri:
Guðm. Guðmundsson
cand. philos.
Kostar innanlands 3,00, utan-
lands 4,00. — Greiðist fyrir 31.
Des. ár hvert.
Sofnar lóa er laung og mjó
ljós á flóa dejja;
vei-ðu’- ró um vxðan sjð,
Tötn og skógar þegja.
Stjörnur háum stóli frá
sísfa bláann ósinn,
út rið siárar jztu brá
eftir diin ljósin.
Og loks allva fegursta vísan, sem
er jnfn þnmgin af draumum og
vornóttin sjálf:
é
í
Utanáskrift til blaðsiiiB:
Ritstjóri „Valsins,"
ísafirði.
t
f

Sóley kæra aofðu vótt!
sunna skær þín bíðuv.
Sé þér blær um bjarta nótt
bæði vær og þý ur.
að sinclra eins og silfur, grundirnar
engjarnar, túnin og hlíðin — það
er nattdöggin. Alt þegir, nema
lindin sem seitlar róiega í hailanum
og áin sem streymir fram hjá
Álfafelli; alt nýtur angurbiíð»
fegurðardraums,—oghlustar, nema
svanurinn á tjörninni, sem ekki
getur ráðið við sig af unun, og
verður að létta á brjóstinu með
söngnum.
Jörðin, hafið, allt bæði dautt og
lifandi sýgur í sig fegurð, fegurð,
eins og þyrst sál teígar tónana, —
og þegar brjóstið er' orðið svo fult,
að það getur ekki rúmaö meira,
þá brennir hinn gamii Fönix sig,
og upp úr ösku hans svífur nýr
eldrauður fugl, rauður eins og nýtt
blóð — morgunroðínn.
Slik er íslenzka vornóttin — og
þó langt um fegurri.
Islenzka vornóttin er íslenzkust
alira árstíða, hún einkennir þjóðina
og felur í sór draunra hennar og
þrá, álfasögurnar, aiþýðuvísna'
draumblæinn þýða — eða með
öðrum órðum, insta kjarna hins
íslenzka eðlis.
Og ísland hefir verið svo heppið
að eignast skáld, sem hefir náð
dýpstu tónum vornæturinnar, svan
sem hefir sungið frá fullu brjósti,
mitt í kyrð og feguið næturinnar
og látið ijóð sitt faiia saman við
hana. Sá svanur er ?o steinn
Erlingsson.
Mór hefir einatt þótt vænt um
bardagamanninn Þorstein ErlingS'
son frá því ég var barn og fundið
djúpa samhygð með þeim ijóðurn
hans — en það er þó vornætur’
skáldið Þorsteinn, sem dýpst hefir
komist inn 1 hjartað og lengst hefir
átt þar aðsetur. Meðan íslenzkt
þjóðerni er til, geta þau vorljóð
ekki gleymst, þau fylgja ísiendingn'
um eins og hiuti úr sálu hans.
Gleymskunnar tönn nagar alit,
allt nema það sem kemur frá
miðdepli hjartans — það geymist.
Þess vegna lifa lil dæmis þjóðvís-
urnar eftir að háleitustu skáld þeirra
tíma eru löngu dáin og gleymd.
Ég býst við að allir íslendingar
kunni og þel:ki þessi ljóð, en samt
ætla ég að minna mennánokkrar
vísur, nú þegar sumarið fer í hönd
og nóttin bjarta er komin.
Ekki er margt sem foldar frið,
fegm' skartað lætur,
eða hjartað uoir við
eins og bjartar naitur.
Éar hefir Éorsleinn fuadið sig
sjáifan; svo tekur hann að lýsa
vornóttinDÍ:
Ég get tekið undir með Þorsteini
vini mínum, þegar vornæturljóðin
hans syngja í eyrurn mínura:
Alfar bjartir hoppa hc.im,
húmið srarta farið,
ég á margt að þakka þoim,
þeir hafa hjartað varið.
J. G
„Yakning,.“
Heimatrúboðspostularmr og ýrns-
ir sórtrúarmenn auk þeirra, æpa
hástöfum eftir því, senr þeir kalla
„vakningu.“ Þeir falla í stafi af
aðdáun yfir undrum, sem séu að
górast úti í heimi, jafnvel í ná'
grannalöndunum, t. d. í Noregi.
Éeir segja sögur af því, að menn
tali á tungum, sem þeir ekki hafa
lært, og ýmsar aðrar kynjasögur.
Þeir telja það einhverja hina mestu
blessun, er það ber við, að einhver
tníaræðisaida gengur yfir h*il hér.
uð, sýkii hugi manna hvern af
öðrum, og reyna að fylla fólkið
fáránlegustu hleypidómum og fá>
sinnu, — Fjarri fer því, að þessar
svo nefndu „vakningar" hafi gott
af sér leitt þar sem þær haia
komið upp, — þær hafa sökt ah
þýðu manna dýpra niður í hyldýpi
þekkingarleysisins og hjátrúarinnar,
alið í mönnum trúarofsa oghroka
af ímynduðum heilagleika sjálfra
þeiira, verið „Þrándur í Götu“
fyrir áhrifum visindalegra stað.
reynda og lokað sálum manna
fyrir ljósi hinnar leitandi og starf'
andi skynsemi.
Hór á landi kveður svo ramt
að, að heimatrúboðsmennirnir fara
uf.au tii þess að skýra erlendum
þjóðum frá því, að þjóð vor só
sökum trúleysis á glötunarinnar
vegi, og gangast fyrir því, að hingað
sóu sendir erlendir menn til þess
að boða hér trú, eins og íslendingar
væru hundheiðin og siðiaus villi’
þjóð. Hvilíka fjarstæðu slíkir menn
fari með, þarf ekki orðum um að
eyða. En fyririitlegri ódreDgskap
er naumast unt að beita gegn
þjóð sinni, en að afflytja hana
þannig á bak.
Einnig gefa þeir út nauðaómerki-
iega og einskisverða bæklinga og
blöð með aðstoÖ erlendra heimai
trúboðsmanna, — sumir sníkja
fó til þess að boða trú erlendis,
jafnvel meðal þeirra þjóða, erhafa
fegurn og göfugri trúarbrögð en
þeir sjálfir, eins og t. d. Búddha-
trúarmenn. Allur þessi gauragang-
ur á að „vekja fólkið,* sem þeir
kalia svo, af svefni andvaraieysis-
ins og vantrúarinnar. — Sumir
prestar, er fylgja stefnu þeirra,
ógna mönnum með Helvíti líts og
liðnum og hugga ættingja og vini
framliðiuna með því, að láta í
ljós eíasemdir um afdrif þeirra
eftir andlátið.
Slíkir menn og siíkar „vakn-
ingar* eru skaðræði þjóð vorri, en
sem betur fer ná þeir vonandi
ekki föstum tökurn á öllum þorra
manna. Þó veitir alls ekki af
því að vera á verði gegn slikum
postulum, ef blint hugsunarleysi
á ekki að verða baDamein alls
andlegs lifs þjóðarinnar og skyn-
semi vor á að geta ruttoss brautii
til heilbrigðrar þekkingar og ho’.lra
áhrifa sannra menningarstrauma.
♦ Nei, — það er ekki „vakuing“
trúæsingamanna, það eru ekki
sjúk og sýkjandi sálaráhrif þeirra,
er vér þurfum. Hamingjan forði
oss frá slílcul
En vór þurfum annarar „vakn-
ingar" við.
Hjá oss þarf að rísa sterk og
/oldug þjóðlífs vakning, eldheitur
og starfandi áhugi á því að elska
og vernda þjóðerni vort, verja
lands- og þjóðréttind; vor, og vér
verðum að fyikja o»s allir einhuga
i baráttunni gegn öliu, er því og
þeim stafar hætta aí, hverju nafni
sern nefnist og hvaðan sem það
kemur. Vér þurfum að gagnsýn
ast af göfugri trú á framtíð þjóð-
arinnar, fyllast sterkri framsóknar-
þrá og styðjn og styrkja allt, ssm
miðar til eflingar þjóðlsgi i mentun
og rnenningu vorri.
Og pú vakning veiður að vera
almenn, — hún á að gagntaka
hveija einustu sál. Vakningu til
trúaiinnar á siálfstæðiskraft vorn
þurfum vér, og komi hún ekki af
sjálfsdáðum fram í brjósti hvers
þess serri heita vill sannur sonur
ættjarðar sinnar, er það heilðg
skylda hvers þess, er finnur hana
í brjósti sér, að gera alt sitt tii
þess að glæða hana í hjörtum og
hugum annara. Slíka trúarvakn-
ingu getum vór' líka sót.t að ósekju
til Norðmanna og Finna, sem
ótrauöir hafa barist til sigurs fyrir
frelsi sínu og sjálfstæði, — hún
er það lyftimagn, sem heldur oss
uppi í frelsisbai áttu v*rri.
Vér þurfum öfiugrar hugsunar-
vakningar, sem knýr oss til þess
að gera það seni vér álitum rétt,
vegna þess rétta sjálfs. Vér meg-
um ekkitaka gamlar erfikennmgar
algildar hugsunarlaust „af því
að oss hafa verið kendarþær,* —
hugsunin, skynsemin á að vaka
og vera á verði gegn eérhverju
því, er hún afneitar sem röngu og
óhollu, hvort sem það er trúariegs
eða siðferðislegs eðlis. Slík vakn
ing þarf ekki að klína utan á sig
einkennismiðum „kristilegrar starf
semi,“ — hún er sú sannalifandi
og lífgandi starfaemi andans, sem
bæði Kristur og önnur andans
stærst u mikilmenni hafa boðað og
iðkað.
í krafti hennar vonum vór og
trúum þvl, að niðjar vorir síðar
segi og sýni það aiheimi, að vér
íslendingar séum frjáls, sanntrúuð
m entringarþjóð og bæti þannig fyr.
ir afglöp og óhæíu þeirra, sem
nú eru að svívirða oss og meiða
í augum erlendra þjóða og reyna
að draga belg vanþekkingar og
hindurvitna að höíðum vorum.
Quðm. Quðmundsson.
-Mær og fjær.
I)áinn «r 28. aprtl SéraQuðm.
Emil Quðmundsson á Kviabekk í
Ólafsfirði «ftir langa og þunga
legu. — Sömuleiðis «r látinn Jön
Halldórsson, er lengi var hafn-
sögumaður á Akureyri. Hann
var nær áttræður. dugnaðarmaður
mikill. — Dóttir Ó. Möllers kaupm.
á Hjalteyri, Sigurlaug Elísabet,*
andaðist úr taeringu 1. þ. m.; 18 ára
efnisstúlka. Systir hennar Sig-
ríður dó úr sama banameini 2
mánuðum áður. — Þá »r og
ný látin Quðný Quðmundsdóttir
ekkja á Mýrum í Dýrafirði, ein-
hver hin merkasta kona vestur
þar.
Ingólfslík«eskll. Félag-ið
>Skjaldborg< á Akurayri hefir
g»fið 300 kr. til þess. Af þv{
fé gaf Guðm. laeknir Hannesson
100 kr. — Iðnaðarmenn, einkum
trésmiðir í Reykjavík, sýna þ*nn
dæmafáa höfðitigskap af sér að
gefa heilt hús 10-20 þús. kr.
virði með húsbúnaði að nokkru
til þess að draga um í hlutavaltu
og kostar drátturinn 2 kr.
Þarflegt fyrirtæki.
Hsrra ritstjóri I Eftirfarandi lím
um vildi ég mælast til að þór
vilduð lána rúm í yðar heiðraða
biaði.
Pað var sannarlega þarflegt fyr-
irtæki, þegar herra kaupmaður
Sigurður Guðmundsson á ísaflröi
setti niður allgóða bátabryggju
fram undan húsi sínu. Sjómönnum
þótti þ«tta stór þægindi, eins og
eðlilegt. var, þar sem engin brýggja
(ekki svo mikiö sem lausabryggja)
var á svæðinu neðan frá „dokku*
og alla leið upp í Krók, og þav af
leiðandi mjög óþægilegt að kom»st
að landi fjarðarmegin við kaup’
staðinn, en þangað koma flestir
bátar. Varð því áður að láta vaða
upp og fram með fó)k og flutning,
hvernig sem á sjó stóð, því ör>
sjaldan var hægt að fá báta til
að ílytja á til lands af mótorbáti
unum.
Éað var þvi ekki furða, þótt
sjómönnum og ferðafólki yrði vel
við þessa leudingarbót og allir yrðu
herra Sigurði Guðmundssyni þakki
látii fyrir hana, og sérstaklega þ*r
sem hann i alt fyrra sumar lám
aði bryggjuna endurgjaldslaust.
En eins og flest.ura mui kunnugt,
mölbrotnaði biyggjan í briini í
fyrra haust, og urðu þá margir
vondauflr um, að^fhann mundi
ráðast í að setja hana þar aítur í
ár, þar sem han* varð fyrir »vo
miklu óhappi og arðurinn var lítill
eftir sumnrið. En nú hefir reynzlan
sýnt annað, því haDn hefir sett
niður miklu traustari biyggju en
áður, með tcluveiðum kostnaði.
í*að væri því skylda okkar allra,