Verkamaðurinn - 14.11.1918, Blaðsíða 2

2
VERKAMAÐURINN.
VERKAMAÐURINN
kemur út einu sinni í viku, fyrst um sinn.
Fyrstu 10 blöðin kosta 1 krónu fyrir áskrif-
endur, er borgist fyrirfram. í lausasölu kostar
blaðið 10 aura eint. Afgreiðsla hjá
Finni /ónssyni, Hafnarstrœti 37.
Ábyrgðarmaður: HaHdór Fribjónsson.
---------
Prentsmiðja Björns Jónssonar.
Vopnahlé.
Nýjar fregnir herma að allsherjar vopna-
hlé sé komið á. Þessi fregn hefir víðtæk-
ari gleðiboðskap að færa, en mönnum er
ljóst í fyrstu. Hún er ekki einungis boð-
beri hins væntanlega friðar; stjarnan, er
boðar komu hins Iangþreiða dags. Um langa
stund hafa öndvegisþjóðir heimsins borist
á banaspjótum, blindaðar af drápgirni og
valdafýsn. Göfgasta kend mannssálarinnar,
bróðurkærleikurinn, hefir verið fótum troð-
in og blóð sakleysingjans hefir rauðlitað
hildarvellina. En — fyrir samstarf göfugustu
manna þjóðanna, er sú stund upprunnin,
er hið máttuga orð hljómar um vígvellina:
»Niður með vopnin!« Guðsneistinn í sálum
mannanna hefir sigrast á hinu vonda.
Pað er stœrsti sigurinn i pessu stríði.
Dýrtíðarvirman.
Eitt af þeim bjargráðum, sem það opinbera hefir
gripið til, til að lótta almenningi dýrtíðarfargið, er
hin svonefnda dýrtíðarvinna. Auðvitað hefir hún ver-
ið rekin í smáum stíl hjá oss enn þá — ekki nema
Htiö eitt í Reykjavík í fyrra vetur — og kemur það
til af því, að allar framkvæmdir f þessa átt eru langt
á eftir tímanum hjá oss. Ping vort var miklu fljótara
að átta sig á þörfinni fyrir dýrtíðaruppbót embættis-
manna en á öðrum dýrtíðarmálum. Verkalýð í kaup-
stöðum og sjómenn vantaði tilfinnanlega fulltrúa í
þinginu, er bæru hag þessara stétta fyrir brjósti.
Bændur, bæði utan þings og innan, virðast hafa
gengið með þá einkennilegu flugu í höfðinu, að
neyð verkalýðs við sjávarsíðuna myndi verða til þess,
að fólkið streymdi þaðan til sveitanna og leigði sig
fyrir lítið eða ekkert kaup. Um þetta atriði skal ekki
fjölyrt hér. Slíkt þjóðþrifa-afskræmi getur skammsýnin
ein skapað, og eitt er víst, að reyndin hefir orðið
sú, að fólkið hefir bjargast furðanlega fram á þenn-
an dag, þó lítið eða ekkert hafi verið gjört frá hálfu
þess opinbera til að firra það vandræðum. Pó ber
því ekki að neita, að kaupstaðarfólkinu hefir verið
full þörf á stuðningi frá hærri stöðum, og því hefir
þing vort ekki heldur treyst sér til að mótmæla.
Pessvegna er aðgerðaleysi þess trauðlega fyrirgefandi.
En hvað sem fortíðinni líður, þá dylst víst fáum
heilskygnum mönnum lengur, að bæjarfélögin verda
nú að taka rögg á sig og veita svo mikla dýrtfðar-
vinnu nú í vetur, sem ástæður framast leyfa; byrja
nú þegar og neyta allra ráða til að sjá öllum fyrir
viunu, sem geta sætt henni. Margir álíta, að dýrtíð-
arvinnu eigi þeir einir að njóta, sem ekki geta fram-
fleytt lifinu án þess að Ieita á náðir bæjarfélagsins,
eða með öðrumorðum: dýrtíðarvinnan eigi að koma
í staðinn fyrir óumflýjanlegan sveitarstyrk. Petta er
háskalegur misskilningur. Dýrtíðarvinnu áað veita þeim
öllum, sem geta unnið og vilja það. Dýrtíðarstyrkur
kemur þá þar til greina, sem dýrtíðarvinnan hrekkur
ekki til; því það er auðsætt, að þeir, sem hafa fyrir
stórum fjölskyldum að sjá, komast ekki af hjálpar-
laust, þó þeir hafi stöðuga atvinnu og sæmilegt kaup.
Dýrtíðarvinnan á að fyrra fjöldan því að verða ósjálf-
bjarga, en það gjörir hún vitanlega ekki, nema hún
fáist í tíma. Einstaka maður — þar á meðal vor hátt-
virti bæjarfógeti — heldur því fram, að notadrýgsta
hjálpin fyrir verkalýð þessa bæjar væri sú, að bæjar-
stjórn legðjst á eitt með góðgerðafélögum bæjarins
og gæfi fólki mat, líkt og »Framtíðin« gerði í fyrra
vetur. Pessi hugsunarháttur verður að teljast Iægstu
tegundar, en verður ekki gerður hér að umtalsefni,
þar sem matgjafapólitík fógetans verður sérstaklega
athuguð bráðlega hér í blaðinu.
Hvað dýrtíðarvinnu þeirri viðvíkur, sem bærinn
hér þyrfti að veita í vetur, ætti afkoma verkamanna
að^verða sæmileg, verður fyrst að athuga, hvort nokk-
urt verkefni sé fyrir hendi, er heppilegt væri fyrir
bæinn að láta vinna að og undirbúa. Nú sem stend-
ur er unnið að verkamannauppfyllingunni, en hún
er búin á næstu dögum. Flóðgarðinn við Glerá þarf
að undirbúa í vetur, taka upp grjót á Eyrunum,
hlaða því upp í hrúgur, og aka því svo á staðinn,
er ísar eru komnir á Eyrarnar. Grjót gæti bærinn
látið taka upp í stórum stíl, því á næstu árum þarf
mikið á þeirri vöru að halda, bæði til aðgerðar á
vegum bæjarins, sem eru engu betri en það sem
lakast gjörist í smákauptúnum kringum land, og svo
til bygginga, er bærinn hlýtur að koma upp, strax
og útlent byggingarefni fellur í verði. Má þar nefna
bókhlöðu, aðgerð og stækkun á sjúkrahúsinu, eða
bygging nýs sjúkrahúss. Kirkja verður bygð hér á
næstu árum, þó bæjarstjórnin fyndi ekki stað fyrir
hana um daginn. Bókasafnið, eins og það hefir ver-
ið haft, og á þeim stað sem það nú er, svarar alls
ekki tilgangi sínum og er bænum til megnustu van-
sæmdar. Pá er barnaskólinn í lélegasta Iagi, þyrfti
að byggja annan nýjan og breyta þeim gamla í íbúðir,
og svo mætti lengi telja. Peningamagn vantar bæinn
ekki, ef hann fæst til að nota þá gjaldstofna, er hann
getur gripið til.
Að þessu öllu athuguðu, verður ekki hjá þvf komist
að álykta: að verkamenn allir þarfnist dýrtíðarvinnu í
í allan vetur, að bærinn þurfi ekki að skaðast til-
finnanlega á slíkri vinnu, sé hyggilega áð farið, og,
að það þarf að býrja á þessari vinnu strax, og borga
verkamönnum fullkomið kaup.
Samtíningur.
Síðasti bæjarstjórnarfundur ákvað, að byrja
skyldi á undirbúningi flóðgarðsins við Glerá, strax
og verkamenn æsktu dýrtíðavinnu. Peir, sem atvinnu-
lausir eru, ættu að gefa sig sem allra fyrst fram við
dýrtíðarnefndina.
Bæjarlög Akureyrar ákveða, að það fólk, sem
stendur í skuld um lögákveðin bæjargjöld, hafi fyrir-
gert kosningarrétti sínum. Pessa ættu allir þeir að
minnast, sem ætla sér að nota kosningarréttinn í
vetur, ef einhverjir væru meðal þeirra, sem ættu
eftir að greiða bæjargjöld. Manréttindin eru dýrgrip-
ur, sem ekki má glata fyrir vangá, eða hirðuleysi.
Áætlun yfir tekjur og gjöld Akureyrarkaupstaðar
fyrir árið 1919 er nýsamin og samþykt. Samkvæmt
henni á nú í haust'að jafna niður á bæjarbúa í auka-
útsvörum kr. 53915,00. Til aðgerða, snjómoksturs
og þrifnaðar á vegum bæjarins eru áætlaðar kr.
11000,00, til dýrtíðarráðstafana kr. 15000,00 og til
viðhalds og nýrra lagninga vatnsveitunnar kr. 5000,00.
Ekki eru ætlaðar nema 1500 kr. til verkfræðislegrar
aðstoðar, svo ekki býst bærinn við að hafa mikið
með verkfræðing að gjöra á næsta ári. Ekki er neitt
áætlað til undirbúnings rafveitu fyrir bæinn. Öll
hleypur’áætlunin upp á kr. 90015,00.
Fréttir geta ekki komið í þessu blaði, vegna þess
hve vont hefir verið að fá símasambend við Reykja-
vík undanfarinn tíma.
Kæfa og tólg
fæst hjá
Erlingi Friðjónssyni.
Spanska veikin rasar í Reykjavík og á ísafirði.
Einnig er hún komin til Siglufjarðar. Sunnanpóstur
liggur veikur á Stað í Hrútafirði. Vesíanpóstur var
afgreiddur úti, og er talið hættulaust að hann haldi
til baka. Ráðstafanir eru gjörðar til að hefía útbreiðslu
veikinnar. Skipaferðir stöðvaðar, þar til 14 dögum
eftir að skipverjar allir eru orðnir heilbrigðir. Allra
bragða verður neytt til að verja bæinn hér og sýsl-
una. Hvort það tekst er ekki gott að segja. Margir
álíta, að veikin muni berast hingað, þrátt fyrir alla
varasemi, og væri bæjarbúum minstur skaði að hennj
á þessum tíma árs. En góður vilji heilbrigðisnefnda
og yfirvalda, er ætíð virðingarverður, og máske
koma þessar ráðstafanir að gagni. Læknar álíta að
veikin berist ekki með hlutum. Smitti aðeins við
nánar samgöngur og snertingu.
Skattskráin.
Tekjuskattsskrá fyrir Akureyrarkaupstað er birt í
45. tbl. «íslendings« þ. á. Verður ekki annað sagt,
en að hóflega séu áætlaðar tekjur sumra þeirra, sem
þar eru taldir, svo sem Brauns verslunar, sem talin
er með 2 þús. kr. tekjur. Ásgeir Pétursson, með
alla sína útgerð, er ekki matvinnungur þetta skatt-
skyldu ár, en Guðmundur bróðir hans hagnast 8
þús. á einni mótorskútu. »Sú var tíðin, að eg hafði
hárið« gæti þó Ásgeir sagt. En aumingja Kvikmynda-
félagið, það hefir aðeins 15 hundruð kr. eða einu
hundraði minna en Benjamín. Hinar sameinuðu ísl.
verslanir hafa tínst úr bænum með þessar 280 þús.
sem þær gáfu upp að hafa grætt síðastliðið ár. Eitt-
hvað af þeim gróða hefir þó að líkindum verið héð-
an af Akureyri, »SjaIdan er ein báran stök.« Versl-
unarstjórinn og fyrsti kontoristi hafa báðir tínst með
þeim Sameinuðu. Pakkhúsmaðurinn hefir einn orð-
ið eftir, og á hann að Iíkindum að gæta þéss,
sem í pakkhúsunum er, því þau kváðu þó standa enn.
Eg set hér nokkra menn, sem eg tel ábyggilegt
að hafi þær tekjur, að beri að taka á skattsskrá,
en sem ekki eru taldir þar:
Porvaldur Jónsson bankagjaldkeri, Jón Finnboga-
son bankaritari, Eggert Melstað, Eggert Guðmundsson,
Hermundur Jóhannesson, Magnús Franklín, Porsteinn
Porsteinsson, ísleifur Óddsson, Brynjólfur og Páll
Hrútfjörð, Jón Stefánsson, Halldór Jónsson, Ólafur
Ágústsson, og Steinþór Baldvinsson, sem allir eru
trésmiðir, Jón J. Jónatansson, Ólafur Jónatansson
járnsmiðir, Pórhallur Bjarnarson prentari, Pórhallur
og Tómas Björnssynir, Gísli Magnússon, Halldór
Ásgeirsson, Jóhannes Jónasson, Gunnl. Gunnlaugs-
son og Sig. Sigurðsson. Pað er tæplega samboð-
ið dugnaði þessara manna, að ætla þeim minni tek-
jur en 15 hundr. til 2 þús. kr.
Lög mæla svo fyrir: Ef gjaldþegn gefur enga
skýrslu um tekjui sínar, skal skattanefnd áætla tekjur
hans svo freklega, sem hún telur fært, svo eigi sé hætt
við, að þær verði settar lægri en þær eru í raun ogveru.
Sjest á þessu, að ekki er ætlast til að hinir og þess-
ir sleppi undan skatti.
Sá er tilgangur tekjuskattslaganna, að gjöldin í
landsjóðinn færist af herðum hinna efnaminni yfir á
þá, sem breiðara hafa bakið. Mikið er undir skatta-
nefndunum komið, hvernig þetta tekst. Kasti þær
höndunum að starfa sínum, sleppi sumum undan
lögákveðnum gjöldum og leyfi öðrum vafasamt fram-
tal, er anda laganna misboðið.
Bœjarbúi.